Tomasz Grzegorz Grosse: Szanse Unii Europejskiej po epidemii

Kryzys Covid-19 doprowadził do trzech tendencji w procesach integracyjnych.

Publikacja: 28.07.2020 21:00

Rząd Mateusza Morawieckiego jest jednym z tych w UE, który proponuje przeniesienie produk

Rząd Mateusza Morawieckiego jest jednym z tych w UE, który proponuje przeniesienie produkcji leków na teren Wspólnoty

Foto: afp

Pierwsza jest związana z powołaniem nowych instrumentów europejskich, choć nie nastąpiło przeniesienie kompetencji z poziomu państw do Unii Europejskiej, a władza instytucji unijnych w zakresie ochrony zdrowia może zostać wzmocniona tylko w niewielkim stopniu. Państwa członkowskie nie zgadzają się na razie na zmianę traktatów, tym samym uprawnienia UE będą w dalszym ciągu koordynacyjne lub wspomagające państwa narodowe. Komisja Europejska przygotowała szereg dokumentów strategicznych, podjęła działania w zakresie wspólnych dla całej Unii zakupów sprzętu medycznego, finansowania szczepionki lub leków na koronawirusa, przygotowania zapasów medycznych w ramach Unii itp. W kryzysie wprowadzono doraźne działania finansowe, jak również zaproponowano w kolejnej perspektywie wieloletniej więcej środków mających służyć ochronie zdrowia. Planuje się też wzmocnienie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Wyciskanie brukselki

Wszystko to jest zgodne z dotychczasową praktyką integracji – kryzysy powodują jej rozwój, choć tylko w ograniczonym stopniu i bez przełomu w kierunku federacji lub państwa europejskiego. Wyjątkiem jest rosnąca presja na uwspólnotowienie długu oraz wprowadzenie podatków europejskich, co toruje drogę do federalizmu fiskalnego. Jest to coraz silniejszy trend w Unii, podobnie jak federalizacja prawa unijnego. Niemniej nie dotyczy to kompetencji w zakresie ochrony zdrowia, które zasadniczo pozostają domeną państw członkowskich.

Druga tendencja jest również zgodna z wcześniejszą praktyką. Można ją określić jako „wyciskanie brukselki”. Chodzi o wykorzystanie instrumentów unijnych do celów narodowych, w tym wypadku dla zapewnienia bezpieczeństwa lub korzyści gospodarczych. Przykładowo Europejski Bank Inwestycyjny udzielił pożyczki niemieckiej firmie BioNTech na prace nad szczepionką na Covid-19. W procedowaniu jest kolejna pożyczka na podobny cel dla niemieckiego przedsiębiorstwa CureVac. Innym przykładem tej samej tendencji mogą być programy finansowe UE, zwłaszcza w przyszłym budżecie wieloletnim lub Europejskim Funduszu Odbudowy. Państwa zgadzają się na ich wprowadzanie m.in. dlatego, że mogą później z nich korzystać. W przypadku prac badawczych dotyczy to przede wszystkim państw najbogatszych, które są zwykle beneficjentami netto w realizacji tego typu działań.

Trzecia tendencja ujawniona w kryzysie była także widoczna już wcześniej, choć teraz występowała na większą skalę. Można ją określić jako próby zażegnania kryzysu bez względu na procedury i instrumenty unijne.

Jeśli Unia pomaga rozwiązać problem, to dobrze. Jeśli jest nieobecna, to państwa muszą sobie radzić same. Jeśli Unia wręcz przeszkadza, to się ją ignoruje. Tak było w początkowej fazie kryzysu, kiedy Komisja zalecała utrzymanie otwartych granic, a mimo to państwa gremialnie je zamykały, w dodatku często nie przestrzegając obowiązujących procedur unijnych. Później Komisja chciała narzucić państwom odgórne standardy otwierania granic i likwidowania innych obostrzeń kryzysowych. Jednak większość rządów była temu niechętna i skończyło się na niezobowiązujących sugestiach ze strony urzędników brukselskich. Innym przykładem omawianej tendencji mogą być dwa programy współpracy w zakresie szczepionki na koronawirusa. Pod egidą Komisji powstał wspólny program wszystkich państw członkowskich. Jednak wcześniej Francja, Niemcy, Niderlandy i Włochy powołały własny sojusz w tym zakresie, w ramach którego podpisały umowę na zakup kilkuset milionów dawek szczepionki z korporacją AstraZeneca i ośrodkiem badawczym na uniwersytecie w Oksfordzie. Dowodzi to ograniczonego zaufania wspomnianych państw do działań Brukseli.

Ograniczenia globalizacji

W trosce o bezpieczeństwo narodowe rządy działały więc na własną rękę. Tym bardziej że stawką w tej grze jest kwestia lokalizacji produkcji, możliwość zdobycia licencji na wytwarzanie leków i ich sprzedaży do innych państw.

Kryzys zdrowotny uświadomił wielu państwom ograniczenia globalizacji i europeizacji. Dlatego pojawiły się głosy, aby przenosić do UE produkcję leków i sprzętu medycznego, w tym również w zakresie komponentów i technologii.

W liście Danii do Komisji, podpisanym przez rząd francuski, niemiecki, hiszpański, belgijski i polski, zaproponowano przeniesienie produkcji do UE, jak również jej efektywne zdywersyfikowanie między poszczególnymi krajami.

Rządy starają się w miarę możliwości, aby w razie kolejnego kryzysu nie być zależnym od pozaeuropejskiej potęgi, która może wykorzystać trudności do wymuszania koncesji geopolitycznych bądź gospodarczych. Niemniej politycy mają w tyle głowy doświadczenie z początku wytwarzania leków i ich sprzedaży do innych państw. Dlatego oprócz zabezpieczania całej Unii będą musieli podjąć kroki w ramach narodowych programów produkcyjnych i kształtowania rezerw strategicznych.

Unii szansa na sukces

Po kryzysie nadal wspierana jest integracja, w tym w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego. Ale tylko w formie pomocniczej względem państw członkowskich. Większość rządów nie godzi się na transfer władzy na poziom unijny, a nawet gdyby coś takiego nastąpiło, to w sytuacji krytycznej decyzje UE mogłyby być ponownie ignorowane. Unia może wyjść zwycięsko z kryzysu, kiedy będzie wsparciem dla rządów w trudnej chwili, ale nie w sytuacji, gdy będzie ograniczała ich działania lub służyła wywieraniu presji przez kraje silniejsze na te słabsze politycznie.

Autor jest europeistą, artykuł wyraża jego osobiste poglądy, a nie instytucji, z którymi jest związany.

Pierwsza jest związana z powołaniem nowych instrumentów europejskich, choć nie nastąpiło przeniesienie kompetencji z poziomu państw do Unii Europejskiej, a władza instytucji unijnych w zakresie ochrony zdrowia może zostać wzmocniona tylko w niewielkim stopniu. Państwa członkowskie nie zgadzają się na razie na zmianę traktatów, tym samym uprawnienia UE będą w dalszym ciągu koordynacyjne lub wspomagające państwa narodowe. Komisja Europejska przygotowała szereg dokumentów strategicznych, podjęła działania w zakresie wspólnych dla całej Unii zakupów sprzętu medycznego, finansowania szczepionki lub leków na koronawirusa, przygotowania zapasów medycznych w ramach Unii itp. W kryzysie wprowadzono doraźne działania finansowe, jak również zaproponowano w kolejnej perspektywie wieloletniej więcej środków mających służyć ochronie zdrowia. Planuje się też wzmocnienie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Pozostało 84% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Wydarzenia
Polscy eksporterzy podbijają kolejne rynki. Przedsiębiorco, skorzystaj ze wsparcia w ekspansji zagranicznej!
Materiał Promocyjny
Jakie możliwości rozwoju ma Twój biznes za granicą? Poznaj krajowe programy, które wspierają rodzime marki
Wydarzenia
Żurek, bigos, gęś czy kaczka – w lokalach w całym kraju rusza Tydzień Kuchni Polskiej
Wydarzenia
#RZECZo...: Powiedzieli nam
Wydarzenia
Kalendarium Powstania Warszawskiego