Bitwa o Anglię: Polskie asy gromią Luftwaffe

Głównymi aktorami bitwy o Anglię (ang. Battle of Britain – BoB) po stronie obrońców wyspy byli piloci myśliwscy. W dwóch polskich dywizjonach myśliwskich walczyło 65 lotników, a 81 służyło w jednostkach brytyjskich. Łącznie było ich 146. W czasie bitwy zestrzelili ok. 170 samolotów, a uszkodzili 36. Stanowiło to ok. 12 proc. strat zadanych Luftwaffe przez RAF. 126 zestrzeleń zapisano na konto Dywizjonu 303, co dało mu najlepszy wynik podczas tych zmagań. Stephen Bungay w swojej znakomitej książce „Bitwa o Anglię", wydanej z okazji 70. rocznicy bitwy, nie pozostawia wątpliwości: gdyby nie udział polskich pilotów, losy tych zmagań potoczyłyby się zupełnie inaczej.

Żeby lepiej zrozumieć i docenić wkład Polaków w sukces BoB, należy podkreślić jeszcze jeden aspekt: polskie dywizjony walczyły z absolutną elitą światowego lotnictwa. W 1940 r. piloci Luftwaffe nie mieli sobie równych. Byli świetnie wyszkoleni, mieli doskonałą broń i wysokie morale poparte błyskotliwymi sukcesami poprzednich kampanii. Co ciekawe, mimo ideologicznego zorientowania niemieckiego dowództwa na masy, a nie jednostki, to właśnie Luftwaffe stworzyła system zdecydowanie promujący indywidualne zasługi. Była rajem dla silnych i nietuzinkowych osobowości. A najlepsi piloci myśliwscy przez całą wojnę byli ulubieńcami mediów.

Bitwa o Anglię przyniosła im jednak wyjątkową sławę. To właśnie wtedy ich status był iście gwiazdorski. Młodzi piloci z najlepszymi wynikami błyskawicznie awansowali. Göring wymieniał starszych oficerów na stanowiskach dowódczych. Większość z nich nie miała 30 lat. Tak samo zresztą postępowali Anglicy. Hugh Dowding, dowódca lotnictwa myśliwskiego, wprowadził zasadę, że w działaniach bojowych dywizjonem nie może dowodzić oficer mający więcej niż 26 lat. Podobnie było w polskich siłach powietrznych, choć w okresie BoB dowódcy Dywizjonu 303 byli po trzydziestce. Niemieckich asów motywował także system odznaczeń, bezpośrednio powiązany z liczbą zestrzeleń.

W RAF odznaczenia przyznawano za całokształt, a nie kolejne zestrzelenia. Alianccy piloci, nawet wliczając w to Polaków, którzy znani byli z indywidualności, zorientowani byli raczej na działanie zespołowe. Niemcy na indywidualne punktowanie. Doprowadziło to do tego, że spora część niemieckich asów koncentrowała się na osobistej chwale, a nie na sukcesie całej jednostki. Mało tego – nie dość, że rywalizowali między sobą, to często własne sukcesy zdobywali kosztem swoich bocznych, którzy mieli mało okazji do strzału, a dużo ryzykowali, osłaniając swojego dowódcę. W czasie BoB było to tematem wielu gorzkich rozmów w niemieckich kasynach. Nie zmienia to jednak faktu, że najlepsi piloci Luftwaffe mieli wyjątkowy udział w dziesiątkowaniu szeregów RAF Fighter Command.

Elita niemieckiego lotnictwa

Na szczególną uwagę zasługuje trzech z nich: Werner Mölders, Adolf Galland i Helmut Wick. Pierwszy z nich po zakończeniu bitwy miał zaliczonych 29 zwycięstw, drugi 36, a trzeci 30. Żaden z innych niemieckich czy alianckich asów nie zbliżył się w tym okresie do tej liczby. Najlepsi swoje wyniki utrzymywali w granicach 20 zestrzeleń. Z tej trójki tylko Galland przeżył wojnę. W lotnictwie służył od 1933 r. Cztery lata później wyruszył na swoją pierwszą wojnę do Hiszpanii w ramach Legionu Condor. Potem była kampania wrześniowa, jednak swoje pierwsze zwycięstwo Galland odniósł dopiero we Francji. Gdy rozpoczynała się bitwa o Anglię, miał na koncie 13 zwycięstw. 15 lipca 1940 r. zgłosił zestrzelenie pierwszego spitfire'a. Wick zrobił to dwa dni później. Trzeci z trójki asów musiał na sukces poczekać do 28 lipca. Rozpoczęła się rywalizacja, która miała się zakończyć tragicznie. Gdy bitwa o Anglię się skończyła, Galland miał na koncie łącznie 50 zestrzeleń. Był to wynik wybitny. 28 listopada 1940 r. Dolfo Galland zadzwonił do Wicka, żeby poinformować go o swoim kolejnym zwycięstwie. Było to jego 58. strącenie, jednak – jak się później okazało – nie przeszło ono weryfikacji. Wick, mimo że tego dnia już latał i odniósł zwycięstwo, postanowił jeszcze raz poderwać swoją jednostkę. Tym razem szczęście go opuściło. Zestrzelony w trakcie walki zdołał wyskoczyć na spadochronie, ale kąpiel w lodowatych wodach kanału La Manche zakończyła się śmiercią. Wick nie doczekał pomocy i nie wrócił do swojej luksusowej kwatery w pałacu Beamont-le-Roger... Tak odszedł pierwszy z trójki wybitnych dowódców i pilotów Luftwaffe, która miła rzucić RAF na kolana.

Galland był dowódcą szalenie wymagającym. Potrafił ostro krytykować podwładnych. Jednak w czasie próby zawsze brał ich w obronę. Na przełomie sierpnia i września sprawy nie szły dobrze. Mimo wielu tygodni codziennych walk i nalotów RAF nadal walczył i zadawał Luftwaffe poważne straty. Wściekły Göring podczas inspekcji jednostek nad kanałem La Manche w niewybrednych słowach zwymyślał pilotów myśliwskich, zarzucając im nawet tchórzostwo. Galland ostro bronił swoich ludzi. Na koniec Göring zmienił ton na bardziej przyjacielski i zapytał Dolfiego oraz Möldersa, co może dla nich zrobić. Galland bez namysłu odpowiedział: poproszę o eskadrę spitfire'ów.

Anglicy nazywali go walczącym lalusiem. Kochał doskonałe cygara, drogie alkohole i eleganckie mundury. Nie brakowało mu też fantazji. 15 kwietnia 1941 r. poleciał w towarzystwie skrzydłowego porucznika Westphala na urodziny swojego przyjaciela, generała Theo Osterkampa (uzyskał on tytuł asa w obu wojnach światowych). Przyjęcie odbywało się w Le Touquet. Galland załadował do swojego messerschmitta skrzynkę szampana i homarów. Po drodze natknęli się na eskadrę spitfire'ów. Galland zaatakował i zestrzelił angielski samolot. Potem sytuacja się odwróciła, jednak obaj niemieccy oficerowie dotarli cało na przyjęcie.

Przełom czerwca i lipca 1941 r. nie był szczęśliwy dla Gallanda. Został zestrzelony aż trzy razy. Wtedy to dowódca JG 26 trafił pod lufy Dywizjonu 303. Porucznik Bolesław Drobiński wykorzystał błąd Gallanda i trafił jego samolot, eliminując go z walki. Galland lądował przymusowo w polu. W wieku 29 lat został najmłodszym generałem w całej armii niemieckiej i chyba także na świecie. Objął też stanowisko dowódcy lotnictwa myśliwskiego. Kariera była dla niego ważna, ale nigdy na tyle, żeby wyrzec się własnych poglądów na sprawy lotnictwa. Przez lata jego konflikt z Göringiem narastał. Rosło niezadowolenie wśród pilotów myśliwskich. Na jednej z odpraw Göringa z dowódcami pułków myśliwskich, którzy stanęli w obronie Dolfiego, padły ostre słowa. Na stół w geście protestu poleciały rycerskie krzyże. Bunt wisiał na włosku i niewiele brakowało, by doszło do tragedii. Nie oznacza to, że Galland był nieomylny. Popełnił na tym stanowisku wiele poważnych błędów. Ostatecznie został zdymisjonowany w lutym 1945 r. Był jednak człowiekiem czynu. Szybko stworzył prawie prywatną jednostkę myśliwską latającą na odrzutowych samolotach Me 262. JV 44 weszła do akcji 1 kwietnia 1945 r. Galland do końca wojny zestrzelił łącznie 104 samoloty wroga. Zmarł w 1996 r.

Legenda Luftwaffe

17 października 1941 r. strzałem w głowę odebrał sobie życie dowódca Luftwaffe Ernst Udet, uwielbiany przez podwładnych as z I wojny światowej. Niewiele wcześniej Werner Mölders jako pierwszy niemiecki pilot myśliwski przekroczył liczbę 100 zestrzeleń. Mianowany generalnym inspektorem lotnictwa myśliwskiego od początku ataku na ZSRR walczył na froncie wschodnim. Po przekroczeniu magicznej setki otrzymał kategoryczny zakaz wykonywania dalszych lotów bojowych. Miał pozostać legendą, ale żywą. Śmierć Udeta zaskoczyła go tak samo jak Gallanda. Obaj natychmiast otrzymali rozkaz udania się na pogrzeb do Berlina. Mölders leciał z Krymu samolotem transportowym. W okolicach Wrocławia z powodu złej pogody samolot się rozbił, a as zginął na miejscu.

Mölders był zupełnie inny niż jego rywal z czasów BoB. Unikał blichtru i głośnych imprez. Zawsze był skupiony i poważny. Rzadko się uśmiechał. Philip Kaplan w swojej książce „Asy myśliwskie Luftwaffe w II wojnie światowej" tak go scharakteryzował: „Siła charakteru, skromna powaga, duże wymagania wobec samego siebie, religijność, a nade wszystko głęboka troska o ludzi, którymi dowodził, wszystkie te cechy uczyniły go wyśmienitym dowódcą i jednym z najskuteczniejszych asów myśliwskich Luftwaffe. W przeciwieństwie do wielu innych wybitnych pilotów myśliwskich Mölders był graczem zespołowym, całkowicie wyzbytym egoizmu, wspaniałym przykładem dla tych, którzy służyli pod jego komendą".

Niewiele brakowało, a przyszły as w ogóle nie dostałby się do lotnictwa. Od dziecka cierpiał na ciężką chorobę lokomocyjną. Na pierwszych badaniach lotniczych, gdy zwymiotował na krześle obrotowym, został zdyskwalifikowany. Zwalczenie choroby kosztowało go ogrom pracy. Ostatecznie się udało i Mölders dostał się do lotnictwa. Z Hiszpanii wrócił z najlepszym rezultatem 15 zestrzelonych maszyn przeciwnika. Tak rozpoczęła się jego błyskotliwa kariera. W czasie kampanii francuskiej został zestrzelony i trafił do niewoli. Jednak natychmiast po klęsce Francji „pierwszy myśliwiec Rzeszy" trafił z powrotem do swojej jednostki. To głównie dzięki jego staraniom w pułkach myśliwskich wprowadzono szyk zwany rojem i podstawowe ugrupowanie, jakim był szyk czterech samolotów. Dawało to Niemcom ogromną przewagę taktyczną. Jako pierwsi wśród aliantów zaczęli w ten sposób latać Polacy. Anglicy odważyli się na latanie w tym trudnym szyku dopiero w połowie 1941 r. Mölders był ortodoksyjnym katolikiem. Niektórzy bezkrytyczni wielbiciele niemieckiego asa twierdzili, że z tego powodu miał mieć poważne problemy z NSDAP. Te historie można jednak włożyć między bajki. Vati, bo tak go nazywano, był zdyscyplinowanym żołnierzem i nigdy nie krytykował polityki III Rzeszy.