Dlaczego Warszawa zapomniała o Paderewskim?

Wielki Polak i artysta nie ma swojej ulicy w Warszawie.

Aktualizacja: 02.07.2017 21:01 Publikacja: 29.06.2017 17:59

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941).

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941).

Foto: Biblioteka Narodowa

Był fundatorem i założycielem dziennika „Rzeczpospolita". Był premierem rządu polskiego w 1919 r., tuż po powrocie z Wersalu, gdzie złożył swój podpis na traktacie pokojowym w imieniu Polski, która nie istniała na mapie Europy od 123 lat. Dzięki jego wpływom i światowej sławie Stany Zjednoczone uruchomiły po I wojnie światowej pomoc żywnościową i finansową dla Polski. Na koszt amerykańskiego podatnika płynęły z USA do Gdańska statki z milionem ton odzieży. Polacy cierpieli głód, nędzę i doznali zniszczeń gospodarczych po niedawno zakończonej Wielkiej Wojnie, która przetoczyła się przez nasze terytorium. Wprawdzie przyniosła wolność, ale też setki tysięcy wdów i sierot po żołnierzach polskich służących w trzech obcych armiach naszych zaborców. Był też oczywiście największą światową gwiazdą muzyki na początku XX wieku.

Ignacy Jan Paderewski – bo o nim mowa – został tym mężem stanu i aniołem opiekuńczym Polski, który postawił na Amerykę jako nowe mocarstwo światowe, które powstało w wyniku wojny. Gwiazda muzyki została politykiem, dyplomatą i wpłynęła na to, że odzyskaliśmy niepodległość. W 1914 r., gdy wybuchła I wojna światowa, armia amerykańska nieomal nie istniała, ich marynarka i lotnictwo wojskowe także. Ale w 1918 r., gdy wojna się kończyła, Amerykanie rzucili na front zachodni przeciw Niemcom ponad milion żołnierzy, ich flota i łodzie podwodne zniszczyły flotę niemiecką i jej zbrodnicze u-booty. Paderewski słusznie i proroczo postawił na Amerykę, bo zorientował się, że europejskie mocarstwa – Anglia i Francja – zawiodą i po rozpadzie Austro-Węgier oraz przegranej Niemiec odmówią nawet swojego głosu i poparcia dla idei niepodległości Polski.

Orędownik odrodzenia Polski

Paderewski dobrze znał kilku premierów Wielkiej Brytanii, przyjaźnił się z premierem lordem Balfourem i z premierem Francji Clemenceau. Ale co z tego? Zorientował się, że te wyrachowane państwa i ich politycy będą grać swoje partykularne gry w celu uzyskania dla siebie jak największych korzyści po zakończonej wojnie. Podobnie jak dzisiaj, Anglia i Francja nie wykazały rozsądku i roztropności. Dzisiaj ściągnęły sobie na głowę nieprzewidywalne perturbacje związane z Brexitem i nadmierną imigrację muzułmańską, tworząc swoistą V kolumnę wewnątrz swoich państw. W 1919 r. Anglia beznadziejnie łudziła się, że w Rosji bolszewicy utracą zdobytą władzę i wróci car ze swoim zacofanym państwem (zamordowany car Mikołaj II Romanow był kuzynem króla angielskiego). A z kolei Francja, obawiając się wzmocnienia zwycięskiej Anglii, nie chciała osłabić dla równowagi przegranych Niemiec.

Ignacy Paderewski szybko zorientował się, że Polska nie może liczyć na swych teoretycznych sojuszników – Francję i Wielką Brytanię – i jednoznacznie postawił na Amerykę. Dzięki przyjaźni z pułkownikiem Edwardem House'em, najważniejszym doradcą prezydenta Woodrowa Wilsona do spraw międzynarodowych i w owym czasie szarą eminencją Waszyngtonu, Paderewski dotarł do Białego Domu, gdzie wcześniej był kilkakrotnie gościem jako wirtuoz pianista. Przedstawił prezydentowi swój plan nowej mapy Europy z restytucją Polski. Ponieważ Wilson był intelektualistą, byłym rektorem Uniwersytetu Princeton, człowiekiem szlachetnych idei, a nie tylko wyrachowanym politykiem, Paderewskiemu udało się go przekonać do swojego planu. Wilson za namową House'a podjął decyzję – warunek odrodzenia Polski wstawił jako trzynasty punkt swojej rezolucji na konferencję pokojową mocarstw w Wersalu pod Paryżem. Rozpoczęła się ona w styczniu 1919 r.

Zamach na Paderewskiego

Kilka dni przed końcem grudnia 1918 r. Ignacy Paderewski przybył z Anglii do Gdańska. Tereny Pomorza i Wielkopolski ciągle były jeszcze pod władaniem niedobitków armii pruskiej. Sztab armii angielskiej umożliwił Paderewskiemu podróż do Polski, przydzielając mu uzbrojony krążownik i dwóch angielskich oficerów do osobistej ochrony. Nasz bohater w towarzystwie żony Heleny przypłynął do Gdańska, skąd pociągiem udał się z przygodami do Poznania. Tam w dniu świąt Bożego Narodzenia wystąpił na wiecu, przemawiając z okna hotelu Bazar. Jego płomienne i patriotyczne przemówienie tak rozentuzjazmowało tłum zgromadzony na placu w centrum Poznania, że dało sygnał do wybuchu powstania wielkopolskiego (udanego). W czasie wygłaszania mowy doszło do zamachu na Paderewskiego. Ukryty po drugiej stronie placu niemiecki snajper usiłował go zastrzelić. Na szczęście chybił, a kula uderzyła we framugę okna i strzaskała szybę, gdzie stała jego żona Helena, która cudem uniknęła śmierci.

Po dwóch dniach Paderewski ruszył do Warszawy, gdzie w sylwestra spotkał się w Belwederze z naczelnikiem państwa Józefem Piłsudskim. Potem zamieszkał w hotelu Bristol (którego był współwłaścicielem i projektodawcą od 1901 r.). Po objęciu fotela premiera Paderewski urzędował początkowo w Bristolu w atmosferze powojennej prowizorki, a dopiero później przeniósł się do Zamku Królewskiego. Zamek był nieopalany, zimny i ograbiony z mebli oraz wyposażenia, najpierw przez Rosjan, a potem przez uciekających z Warszawy Niemców, którzy grabili wszystko, co im wpadło w ręce, niczym Szwedzi podczas potopu.

Premier i minister spraw zagranicznych

Ignacy Paderewski pracował intensywnie w Warszawie jako premier polskiego rządu, pełniąc jednocześnie funkcję ministra spraw zagranicznych. Mówił płynnie czterema językami obcymi i znał wysoko postawione osobistości na całym świecie – królów, prezydentów, amerykańskich milionerów, artystów i polityków. Świetnie więc reprezentował nowo powstałe państwo polskie. Czasem dawał koncerty, wyjeżdżając np. do Łodzi lub Krakowa, zawsze charytatywnie, pieniądze przeznaczając na cele społeczne.

I oto ten wybitny polityk, oddany syn narodu, najsłynniejszy wówczas Polak na świecie, szczodry fundator i pomocny ofiarodawca, wspierający artystów, pomagający studentom, założyciel ważnej gazety państwowej, jaką była „Rzeczpospolita", nie ma obecnie ulicy ani placu, ani mostu nazwanego jego imieniem w stolicy Polski, w Warszawie! Najbliższa ulica Paderewskiego znajduje się... w Rembertowie. A przecież mieszkał, pracował i uczył się w Warszawie. Jako 16-letni chłopak biegał ulicą Miodową do szkoły muzycznej.

Jak do tego doszło? Jak możliwe było tak rażące zapomnienie? Czytałem, że niedługo zbierze się komisja nazewnictwa ulic w stołecznym ratuszu, rządzonym przez wiceprzewodniczącą PO Hannę Gronkiewicz-Waltz. Podobno mają te tęgie głowy radzić nad zmianami nazw niektórych ulic – oczywiście pozostawiając w centrum ul. Armii Ludowej (!) i ul. Kasprzaka (socjalistycznego działacza celebrowanego w PRL). Przypominam, że w Śródmieściu Warszawy są takie ulice, jak Kubusia Puchatka (od Świętokrzyskiej) i Leona Kruczkowskiego (miernego pisarza epoki PRL). Nie ma natomiast ulicy Ignacego Paderewskiego. I ten fakt mimo nadchodzącej setnej rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę (11 listopada 2018 r.) nie zaprząta uwagi, szacunku i pamięci historycznej obecnych władz Warszawy.

Witold Orzechowski jest reżyserem oraz producentem filmowym i telewizyjnym, autorem słynnego talk-show „Na każdy temat" w Polsacie i scenariusza serialu TVP „Kariera Nikodema Dyzmy". Obecnie pracuje nad serialem o Ignacym Janie Paderewskim.

Był fundatorem i założycielem dziennika „Rzeczpospolita". Był premierem rządu polskiego w 1919 r., tuż po powrocie z Wersalu, gdzie złożył swój podpis na traktacie pokojowym w imieniu Polski, która nie istniała na mapie Europy od 123 lat. Dzięki jego wpływom i światowej sławie Stany Zjednoczone uruchomiły po I wojnie światowej pomoc żywnościową i finansową dla Polski. Na koszt amerykańskiego podatnika płynęły z USA do Gdańska statki z milionem ton odzieży. Polacy cierpieli głód, nędzę i doznali zniszczeń gospodarczych po niedawno zakończonej Wielkiej Wojnie, która przetoczyła się przez nasze terytorium. Wprawdzie przyniosła wolność, ale też setki tysięcy wdów i sierot po żołnierzach polskich służących w trzech obcych armiach naszych zaborców. Był też oczywiście największą światową gwiazdą muzyki na początku XX wieku.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Nie tylko Barents. Słynni holenderscy żeglarze i ich odkrycia
Historia
Jezus – największa zagadka Biblii
Historia
„A więc Bóg nie istnieje”. Dlaczego Kazimierz Łyszczyński został skazany na śmierć
Historia
Tadeusz Sendzimir: polski Edison metalurgii
Historia
Szańce konfederacji barskiej. Jak polska szlachta wystąpiła przeciw Rosji