Przesłanie ambasadora Brazylii na 100-lecie przyjaźni między Brazylią a Polską

Równo 100 lat temu, 27 maja 1920 r., pierwszy polski przedstawiciel dyplomatyczny pełniący misję w Brazylii Ksawery Orłowski wręczył listy uwierzytelniające na ręce prezydenta Stanów Zjednoczonych Brazylii Epitácia Pessoa. Akt ten był początkiem oficjalnych stosunków dyplomatycznych między naszymi państwami. Nieco później, 3 czerwca 1921 r., rząd brazylijski wysłał do Polski swojego przedstawiciela dyplomatycznego Rinaldo de Limę e Silvę, który złożył listy uwierzytelniające na ręce Józefa Piłsudskiego, naczelnika niepodległej Polski. W tym czasie Brazylia, która swoją niepodległość ogłosiła w 1822 r., była młodym państwem mającym za moment świętować sto lat swojego istnienia. I dlatego też uznawała i doceniała niezbywalną wartość pełnej wolności i prawa narodu do kreślenia swojego własnego przeznaczenia.

Jeszcze w czasach brazylijskiej monarchii, w latach od 1822 do 1889 roku, brazylijscy cesarze – Piotr I oraz Piotr II – uznawali i cenili prawo Polski do suwerenności. Nie można tu nie pominąć znaczącego gestu cesarza Piotra I w trakcie przedstawienia teatralnego odbywającego się w Paryżu w związku z polskim powstaniem z roku 1830, kiedy wstał i głośno i donośnie krzyknął: „Vive la Pologne libre!”. Świadom znaczenia swojego czynu brazylijski władca nie zawahał się ani przez chwilę, aby w tym właśnie momencie wyrazić wsparcie całego narodu dla sprawy niepodległości Polski.

W okresie republiki wyrazy wsparcia narodu brazylijskiego dla sprawy polskiej przekazywane były przez historyczne postaci naszej polityki, w szczególności przez znamienitego prawnika Ruya Barbosę. W swoich żarliwych przemówieniach na forach międzynarodowych, m.in. w trakcie II Międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Hadze w 1907 r., Ruy Barbosa wzywał świat do uznania niekwestionowanego prawa narodu polskiego do niezależności.

17 sierpnia 1918 r. rząd brazylijski pod przewodnictwem ówczesnego prezydenta Venceslau Brása formalnie uznał prawo Polski do utworzenia zjednoczonego i niepodległego państwa. W oficjalnej nocie wystosowanej przez rząd brazylijski ówczesny minister spraw zagranicznych Nilo Peçanha wyraził solidarność z ideą wyzwolenia Polski, której podporządkowanie obcym imperiom nazwał „jedną z największych niesprawiedliwości w historii”.

Byliśmy pierwszym krajem w Ameryce Łacińskiej, który uznał niepodległość Polski, i jesteśmy z tego bardzo dumni. Niezwyciężony duch narodu, niezachwiana odporność oraz niepodlegające dyskusji dążenie narodu polskiego do wolności od zawsze stanowiły źródło inspiracji dla Brazylijczyków. Uznanie dla wolności stoi u podstaw naszych stosunków dyplomatycznych i politycznych, wzmacnia tradycyjne i silne więzi przyjaźni od lat łączące nasze narody. W ubiegłym roku minęło 150 lat, odkąd liczne grupy polskich imigrantów dotarły do Brazylii w poszukiwaniu lepszych warunków życia oraz wolności i tym samym splotły nasze losy. Za gościnność, przyjaźń i sympatię Brazylijczyków Polacy odwdzięczali się życzliwością, odpowiedzialnością, lojalnością, uczciwością i ciężką pracą.

Wśród licznych fal migracyjnych Polacy bez wątpienia przyczynili się do rozwoju brazylijskiego rolnictwa, przemysłu, nauki i sztuki. Na początku, jeszcze w XIX wieku, rolnicy wprowadzali innowacje techniczne przywiezione z Europy. Później, już w XX wieku, wśród imigrantów znajdowali się przedstawiciele polskiej inteligencji, tacy jak poeta Julian Tuwim czy Jan Lechoń, aktorka Irena Eichlerówna, rzeźbiarz August Zamoyski. Wszyscy oni mieli ogromny wkład w utworzenie i rozwój rodzącej się wówczas brazylijskiej sceny kulturalnej. Na szczególne wyróżnienie zasługuje aktor i reżyser Zbigniew Ziembiński (17 marca 1908, Wieliczka – 18 października 1978, Rio de Janeiro), który stał się wiodącą figurą we współczesnym świecie teatralnym.

W Brazylii, głównie w stanie Paraná, mieszka druga największa społeczność potomków Polaków za granicą, której wielkość szacowana jest na prawie dwa miliony osób. A teraz to Polska gości Brazylijczyków, wielu z nich będących potomkami Polaków. W Polsce studiuje i pracuje blisko trzy tysiące Brazylijczyków, w większości młodych ludzi o wysokich kwalifikacjach, których do kraju nad Wisłą przyciągnęły możliwości, jakie daje rozwój gospodarczy polskiego społeczeństwa w Unii Europejskiej i na świecie. Bez cienia wątpliwości Brazylijczycy mają też swój udział w polskich sukcesach w dziedzinie produkcji dóbr i świadczenia wysokiej jakości usług, a także w sektorze inwestycji.

To właśnie w obecnym kontekście umocniła się międzynarodowa pozycja Brazylii i Polski, a stosunki między naszymi społeczeństwami zacieśniły się jeszcze bardziej wokół wspólnych tradycyjnych wartości. Od momentu gdy Jair Bolsonaro został wybrany na prezydenta, oba kraje doświadczyły wyjątkowej sympatii i zbliżenia dzięki rządom, które określane są jako konserwatywne i podzielają podobne poglądy na temat podejścia do różnych kwestii międzynarodowych, takich jak imigracja, wolność religijna i ochrona rodziny. To powinowactwo i zbliżenie przełożyło się na coraz częstsze spotkania władz wysokiego szczebla, zapewniając tym samym szerokie poparcie polityczne dla współpracy dwustronnej. Wzmożony dialog między oboma krajami jest szczególnie widoczny w takich dziedzinach, jak handel, obrona, edukacja, nauka, technologia, innowacje i kultura.

Dwustronna wymiana handlowa i inwestycyjna rośnie z roku na rok. W latach 2015–2019 handel między naszymi krajami wzrósł z 1,02 mld dolarów do 1,51 mld dolarów. Lista produktów będących przedmiotem wymiany handlowej pozostaje zróżnicowana, są to zwłaszcza towary rolne, samoloty, leki i części samochodowe.

W dziedzinie turystyki również istnieje duży potencjał współpracy, czego dowodem może być projekt Eco Estrela kierowany przez polskich biznesmenów. Jego założeniem jest budowa ważnego kompleksu hoteli i kondominiów mieszkalnych w stanie Rio Grande do Norte w północno-wschodniej Brazylii, znanym na całym świecie z pięknych plaż. Przedsięwzięcie to opiera się nie tylko na rozwiązaniach zrównoważonych ekologicznie, ale również przyczyni się do rozwoju społeczno-gospodarczego regionu poprzez tworzenie miejsc pracy.

W związku ze wzrostem znaczenia sektora obrony i bezpieczeństwa dla polskiej polityki zagranicznej, jak i poprzez zbliżenie Brazylii do NATO, możliwości współpracy między Brazylią a Polską znacznie się poszerzają. Brazylijska firma lotnicza Embraer, przy wsparciu Ambasady Brazylii, wzmocniła swoje kontakty z lokalnymi partnerami i dokonała oceny możliwości współpracy, zarówno na płaszczyźnie obronnej, jak i handlowej.

Jeśli chodzi o współpracę w obszarze edukacji między Brazylią a Polską, to ma ona długą tradycję. Brazylijska odmiana języka portugalskiego jest nauczana zarówno w szkołach średnich, takich jak Liceum Ogólnokształcące im. Ruy Barbosy w Warszawie, jak i w szkolnictwie wyższym, np. w ramach kursów prowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim i na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Natomiast w Brazylii, oprócz szkół miejskich w regionach o dużej liczbie polskich potomków, również University of Brasília oferuje nauczanie języka polskiego. W dziedzinie nauki i technologii Ambasada Brazylii stara się promować inicjatywy mające na celu rozpowszechnianie brazylijskiego ekosystemu innowacji, przyciąganie do Brazylii polskich firm z innowacyjnymi rozwiązaniami, a także promowanie informatycznego świata brazylijskich startupów. W tym celu pracowaliśmy nad promocją wydarzeń „Brazil Tech Award” w Sao Paulo i „Wolves Summit” w Warszawie.

Natomiast w dziedzinie kultury instytucje takie jak Towarzystwo Polsko-Brazylijskie im. Ruy Barbosy, które w 2020 r. kończy 90 lat, pod przewodnictwem ambasadora Stanisława Pawliszewskiego, oraz Fundacja Macunaíma, której przewodniczy Paweł Kucharczuk, od wielu lat upowszechniają kulturę brazylijską w Polsce. W nawiązaniu do wymiany kulturalnej zapraszam wszystkich do obejrzenia na naszej stronie na Facebooku filmów upamiętniających 100-lecie stosunków dyplomatycznych między Brazylią a Polską, wyprodukowanych przez ambasady obu krajów: https://www.facebook.com/brasil.varsovia/.

Na koniec należy zauważyć, że trudne chwile, przed którymi stoi cała planeta w wyniku pandemii koronawirusa, skłaniają do stałej refleksji nad znaczeniem prawdziwej przyjaźni i współpracy – nie tylko między jednostkami, ale także między narodami i krajami.

Jak mogliśmy dostrzec, od stulecia Brazylia i Polska utrzymują silne więzi historyczne i kulturowe. Wzmocnione przez te stosunki i wspólne wartości, takie jak wiara, wolność, demokracja i gospodarka rynkowa, nasze kraje dowiodły, że są przygotowane do odgrywania coraz istotniejszych ról w scenariuszu międzynarodowym, a tym samym do triumfu w stawianiu czoła wyzwaniom, które mogą przynieść dobrobyt ich mieszkańcom i pokój.

Najlepsze życzenia, Brazylio!

Najlepsze życzenia, Polsko!