ANR będzie przysługiwało prawo pierwokupu każdej nieruchomości rolnej, a nie, jak do 30 kwietnia 2016 r., tych powyżej 5 hektarów. Otrzyma także prawo kontroli spółek posiadających grunty rolne, w tym pierwokupu ich akcji i udziałów (z wyjątkiem spółek giełdowych).
Najpierw dzierżawca
Prawo pierwokupu polega na tym, że jeżeli dana osoba chce sprzedać grunt nim obciążony, to najpierw musi zaproponować jego nabycie podmiotowi, któremu ono przysługuje. W przypadku ziemi rolnej jest nim ten, kto dzierżawi grunt rolny co najmniej od trzech lat, a nieruchomość wchodzi w skład jego gospodarstwa rolnego oraz ANR (dla nieruchomości większej niż 0,3 ha). Co ważne, dzierżawca ma pierwszeństwo przed ANR.
Potem państwo
Jeżeli jednak to ANR przysługuje prawo pierwokupu, to w praktyce trzeba sporządzać dwie umowy notarialne: pierwszą o warunkowej sprzedaży i drugą właściwą sprzedaży danej nieruchomości. Po zawarciu pierwszej umowy notariusz zapyta ANR, czy chce skorzystać z prawa pierwokupu. ANR ma 30 dni na podjęcie decyzji o nabyciu działki na zasadach ustalonych przez właściciela (tj. sprzedającego).
14,7 mln ha gruntów na terenie Polski ma charakter rolny. Większość to nieruchomości prywatne
Gdy ANR zechce skorzystać z prawa pierwokupu, musi złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego o wykonaniu prawa pierwokupu. Następnie wysyła je zbywcy w formie przesyłki poleconej z potwierdzeniem odbioru oraz publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej.