Susza przyszła w tym roku wyjątkowo wcześnie

Ostatnie burze piaskowe pokazały szerszej publiczności trwającą już nad Wisłą od ponad miesiąca suszę. W niektórych częściach kraju ostatni deszcz spadł na początku marca.

– Sytuacja jest groźna, wymaga monitoringu i uzasadnia niepokój – przyznaje profesor Andrzej Kowalski, dyrektor Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Nie zmieni tego jedna ulewa, nawet intensywna. Potrzebnych jest co najmniej kilka dni stałych opadów, by ziemia zdołała powoli wchłonąć wodę. 

Czytaj także: Rekordowe ceny warzyw. Od 20 lat nie było tak drogo

Trudny pilotaż

– Z obserwacji rolników wynika, że sytuacja na polach jest dużo gorsza niż w zeszłym roku o tej porze – potwierdza Wiktor Szmulewicz, prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych. Jego zdaniem szkody w uprawach trudno jednak dziś ocenić. Te z ubiegłego roku zostały oszacowane przez Polską Izbę Ubezpieczeń na 2,6 mld zł i przyśpieszyły zmiany w ubezpieczeniach – na rynek weszła pilotażowa polisa od suszy, z dopłatą ze Skarbu Państwa. – Ubezpieczenie suszy będzie oferowane po to, żeby ubezpieczyciele mogli przetestować swoje kompetencje w zakresie oceny ryzyka i likwidacji szkód – mówi Andrzej Janc, dyrektor biura ubezpieczeń rolnych w Condordii. Ta firma sprzedawała polisy jedynie do 20 marca i tylko dla pierwszych 1000 rolników. TUW ubezpiecza tylko w miarę dobre ziemie, a PZU oferuje ubezpieczenia jedynie do jutra, 30 kwietnia; teoretycznie dla każdej klasy ziemi, ale – by ubezpieczyć pole od suszy, trzeba wykupić dwa pakiety naraz. PZU może odmówić polisy bez ujawniania powodu, bo ubezpieczenie od suszy nie jest obowiązkowe.

– Chciałem się ubezpieczyć za wszelką cenę, mój broker był zdziwiony, pierwszy raz spotkał się z odmową ubezpieczenia w PZU, jedynie przez telefon usłyszał, że już jest za duże ryzyko suszy – mówi Rafał Mładanowicz, prezes Krajowej Federacji Producentów Zbóż.

Możliwość odmowy ubezpieczenia od suszy prowadzi do paradoksów. W ubiegłym roku rząd przeznaczył na pomoc publiczną 1,5 mld zł. Przed wyborami samorządowymi pieniądze dostali wszyscy poszkodowani rolnicy, z ubezpieczeniem upraw czy bez. Zdaniem Mładanowicza takie działanie podważa sens ubezpieczenia w ogóle, a ok. 60 proc. gospodarzy w ogóle nie ubezpiecza upraw. W 2018 roku rolnicy nie wykorzystali nawet puli 853 mln zł na dopłaty. Ubezpieczenia od suszy nie zawsze są dla nich korzystne – przy suszy franszyza redukcyjna, czyli potrącenie należnej sumy odszkodowania, sięga od 20 do 30 proc., a przy innych ryzykach odszkodowanie jest pomniejszone zaledwie o 10 proc. wartości szkód.

Przesuszona Polska

Mamy już w Polsce trzy rodzaje suszy – meteorologiczną, czyli brak deszczu, suszę glebową, która przynosi widowiskowe zamiecie pyłowe, a niskie stany rzek wskazują lokalnie na suszę hydrologiczną.

– W całym kraju w warstwie do 30 cm wilgotność gleby jest poniżej 70 proc. Najgorzej jest na zachodzie i południu, miejscami w centrum i wschodzie kraju, gdzie wilgotność nie przekracza 30 proc. – mówi „Rzeczpospolitej" Izabela Adrian, hydrolog Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Stan rzek nie jest wiele lepszy, już w 22 z 600 stacji pomiarowych zanotowano przepływy poniżej średniego niskiego – oznaki suszy, ich liczba rośnie z dnia na dzień. IMGW tak trudnej sytuacji hydrologicznej nie zanotował od kilkudziesięciu lat.