Czy były małżonek prowadzący działalność gospodarczą zachowuje prawo do dysponowania majątkiem? Czy ustrój majątkowy, jaki panował, w jego byłym małżeństwie ma znaczenie w tym przypadku? Czy wraz z orzeczeniem rozwodu dochodzi do dostawy towarów? Takie pytania często zadają sobie rozwodzący się przedsiębiorcy.
Dość powszechna jest sytuacja, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą z wykorzystaniem majątku nabytego w czasie trwania małżeństwa, w którym panuje ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Jeżeli ten małżonek prowadzi działalność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług, to ma możliwość odliczenia podatku naliczonego od nabytych składników majątku. Według przepisów o VAT jest traktowany jako podmiot posiadający swobodę w dysponowaniu tymi składnikami. Jest to równoznaczne z jego prawem do rozporządzania tym towarem jakby był jego właścicielem.
Czytaj także: Podział majątku po rozwodzie nie ogranicza banku - wyrok SN
Swobodne korzystanie tylko w małżeństwie
Swoboda ta wynika wprost z art. 36 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi o samodzielnym zarządzaniu przez małżonka przedmiotami majątkowymi służącymi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej. Tym samym, małżonek prowadzący działalność gospodarczą z wykorzystaniem majątku wspólnego faktycznie korzysta z jego składników oraz pobiera z nich pożytki. Jest tak, mimo że prawo do tych składników współdzieli z małżonkiem.
Prawo do samodzielnego zarządzania wspólnymi składnikami majątku nie istnieje niezależnie od związku małżeńskiego i poza nim. Orzeczenie rozwodu skutkuje tym, że prawo to przestaje istnieć, co oznacza, że samodzielność w zarządzaniu majątkiem nie przysługuje byłemu małżonkowi. Jest to bezpośredni skutek ustania ustawowego ustroju majątkowego. Konsekwencją orzeczenia rozwodu jest także to, że dotychczasowa wspólność majątkowa przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych, do której zastosowanie mają odpowiednie przepisy (wyrok Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 414/10).