Rozwód powoduje rozwiązanie małżeństwa, wobec stwierdzenia zerwania przez małżonków wszelkich więzi, tj. emocjonalnej, fizycznej oraz gospodarczej. Orzeczenie rozwodowe kształtuje także istotny zakres praw i obowiązków małżonków względem ich małoletnich dzieci oraz może dotyczyć pomocy finansowej po orzeczeniu rozwodu, gdyż orzeczenie to nie powoduje bezwzględnego wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego małżonków. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 16 grudnia 1987 r. (sygn. III CZP 91/86) obowiązek świadczeń alimentacyjnych między małżonkami po rozwodzie stanowi kontynuację obowiązku wzajemnej pomocy powstałego przez zawarcie związku małżeńskiego; obowiązek ten istnieje więc nie z powodu rozwodu, lecz pomimo rozwodu (SN w uchwale z 2 lipca 1955 r., sygn. I CO 27/55 oraz w uchwale z 26 lutego 1970 r., sygn. III CZP 109/69).
Obowiązek pomocy
W trakcie trwania małżeństwa obowiązek wzajemnej pomocy, w tym wsparcia finansowego, reguluje norma art. 27 ustawy z 25 lutego 1964 roku (tj. z 9 marca 2017 roku, DzU z 2017, poz. 682) kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.o.), która znajduje zastosowanie do czasu prawomocnego zakończenia procesu o rozwód. Roszczenie alimentacyjne małżonka w trakcie trwania małżeństwa, oparte o normę art. 27 k.r.o., nazywane jest roszczeniem o zobowiązanie do przyczynienia do zaspokajania potrzeb rodziny i obejmuje ono potrzeby wszystkich członków rodziny, w tym także małżonków. Zgodnie z tą normą oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. W toku procesu o rozwód możliwe jest zatem zobowiązanie małżonka na podstawie art. 27 k.r.o. do łożenia na rzecz drugiego, nawet wówczas, gdy małżonkowie nie mają dzieci lub gdy dzieci uzyskały możliwość samodzielnego utrzymania. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie sąd wydaje na czas trwania procesu o rozwód na podstawie przepisy kodeksu postępowania cywilnego regulującego postępowanie zabezpieczające.
Świadczenia po orzeczeniu
W sprawie o rozwód każda za stron może jednak domagać się zasądzenia alimentów od drugiej strony- małżonka – po prawomocnym orzeczeniu rozwodu na podstawie art. 60 § 1 lub § 2 k.r.o. Natomiast niedopuszczalne jest domaganie się podwyższenia świadczeń orzeczonych wcześniej na podstawie art. 27 k.r.o., albowiem obowiązek alimentacyjny przewidziany w tej normie prawnej wygasa na skutek ustania małżeństwa, nawet w sytuacji, gdy jest orzeczony na podstawie prawomocnego wyroku (SA w Krakowie z 28 listopada 2012 r., sygn. I ACa 1091/12).
Sprawa winy
Zakres obowiązku alimentacyjnego byłych małżonków reguluje art. 60 k.r.o. Norma ta rozróżnia dwie sytuacje, które mają zastosowanie przy określeniu zakresu obowiązku alimentacyjnego pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami.
Pierwsza sytuacja dotyczy małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku. Art. 60 § 1 k.r.o. wyznacza granice obowiązku alimentacyjnego w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Sytuacja ta dotyczy zatem małżonków, których małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie, jak również tych, wobec których sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód z winy obydwojga małżonków.