W lipcu 2014 r. została opublikowana długo wyczekiwana ostateczna wersja Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej 9 „Instru- menty finansowe". Data wejścia w życie została ustalona na 1 stycznia 2018 r. Wbrew oczekiwaniom niektórych uczestników rynku – w szczególności ubezpieczycieli, stojących przed wyzwaniami związanymi ze zmianami w MSSF 4 „Umowy ubezpieczeniowe", Komisja Europejska nie odroczyła daty wejścia w życie MSSF 9 do stosowania w UE. Tym samym, po ponad trzech latach przygotowań do gruntownych zmian w rachunkowości instrumentów finansowych, które dotychczas regulowane były przez MSR 39 „Instrumenty finansowe", zarówno banki, jak i przedsiębiorstwa stoją przed dopięciem prac wdrożeniowych na ostatni guzik.
Potrzebne lata, nie tygodnie
Sektor bankowy w Polsce, podobnie jak w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej, przygotowuje się do przejścia na MSSF 9 od około dwóch lat, choć są także przypadki banków na południu Europy, które dopiero pod koniec bieżącego roku zwracają się do doradców z zapytaniami o wsparcie przy wdrożeniu. Zgodnie z wynikami ankiety Deloitte Fifth Global IFRS Banking Survey „Finding your way" (wrzesień 2015), czas potrzebny na pełne wdrożenie MSSF 9 to trzy lata. Przy pewnych wyłączeniach zakresu (np. obszaru rachunkowości zabezpieczeń), czas ten może być krótszy, natomiast z pewnością kilka czy kilkanaście tygodni nie wystarczą na spełnienie nowych wymogów nawet w podstawowym zakresie. Wynika to chociażby z konieczności zmian w systemach informatycznych, procedurach wewnętrznych, ale także z powodu niezbędnego przeszkolenia pracowników do nowych procesów operacyjnych. Dodatkowo, zastosowanie MSSF 9 po raz pierwszy zakłada, że wszystkie dotychczasowe wymogi MSR 39 zostały prawidłowe wdrożone. W praktyce występują jednak obszary MSR 39, których nie wdrożono do tej pory lub przyjęto dla nich znaczące uproszczenia, w efekcie czego utrudnione jest spełnienie wymogów MSSF 9. Jako przykład może posłużyć stosowanie efektywnej stopy procentowej, która jest wykorzystywana w MSSF 9 do rozpoznawania przychodu odsetkowego, w modelu utraty wartości, czy przy kalkulacji wyniku z tytułu modyfikacji aktywów finansowych – wiele jednostek do tej pory nie wdrożyło pełnego modelu wyceny.
Poza sektorem finansowym
W odróżnieniu od banków, przedsiębiorstwa zdają się dopiero zaczynać swoją przygodę z nowym standardem. Powodem jest oczekiwanie mniejszej skali zmian, jakie dotkną spółki spoza sektora finansowego, a część rozwiązań – np. w zakresie utraty wartości – będzie oparta o model uproszczony. Przedsiębiorstwa nie powinny jednak bagatelizować skali zmian.
Przykład
Macierze strat kredytowych stosowane do kalkulacji rezerw na należności handlowe, czyli instrument finansowy występujący w praktycznie każdej jednostce, muszą zostać zaktualizowane w taki sposób, aby uwzględniały dane historyczne, informacje bieżące, a także – co najtrudniejsze – oczekiwania co do przyszłości. Wynika to ze zmiany modelu utraty wartości – w rachunku wyników odzwierciedlane będą oczekiwane straty kredytowe, a nie tylko straty poniesione.
