Przynajmniej na dwa lata
Nowością jest konieczność podpisania pierwszej umowy o badanie na przynajmniej dwa lata obrotowe. Zgodnie bowiem z art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości, obowiązującym od 21 czerwca 2017 r., w przypadku badania ustawowego w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach, pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego jest zawierana z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata, z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy. Celem wprowadzenia tej regulacji miało być zwiększenie komfortu audytora podczas audytu w pierwszym roku, co ma wpłynąć pozytywnie na jakość świadczonej przez niego usługi a także wzmocnić jego niezależność. Zaraz po wprowadzeniu regulacji pojawiły się jednak problemy interpretacyjne wymienionej w przepisie „pierwszej umowy". Zgodnie z przedstawionymi przez ministerstwo finansów wyjaśnieniami wiemy, że „pierwszą umowę" należy definiować jako umowę o badanie sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, którą poprzedza brak współpracy firmy audytorskiej z klientem w zakresie badania sprawozdania finansowego. W praktyce oznacza to, że każda umowa o badanie po zmianie audytora lub gdy audyt wcześniej nie miał miejsca powinna być podpisana na przynajmniej dwa lata. W związku z tym, uchwała organu zatwierdzającego, dotycząca wyboru biegłego rewidenta, powinna dotyczyć okresu przynajmniej dwuletniego.
Czego audytorowi nie wolno
Katalog usług, których nie może wykonywać firma audytorska względem badanego podmiotu, znacznie się rozszerzył. W przypadku jednostek zainteresowania publicznego nowe przepisy dotyczące usług zakazanych są bardzo restrykcyjne. Dodatkowym utrudnieniem w ich zrozumieniu i interpretacji jest konieczność równoległej analizy zarówno ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (art. 136), jak i Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady (EU) nr 537/2014 (art. 5). Zabronione jest świadczenie wszelkich szeroko pojętych usług doradczych przez audytora i każdego członka sieci, do której należy audytor, względem jednostek zainteresowania publicznego. Zgodnie z obowiązującymi interpretacjami, audytor i członek sieci, do której audytor należy, mogą świadczyć wobec swojego klienta, będącego jednostką zainteresowania publicznego, jedynie czynności rewizji finansowej oraz czynności wymienione w art. 136 ust 2. ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Każdorazowo jednak, w przypadku świadczenia przez audytora dozwolonych innych usług niż badanie (w tym także pozostałych czynności rewizji finansowych), komitet audytu jednostki powinien przeprowadzić ocenę zagrożeń i zabezpieczeń niezależności firmy audytorskiej względem podmiotu.
W przypadku podmiotów niebędących jedynkami zainteresowania publicznego, przepisy w kwestii usług zabronionych nie są aż tak restrykcyjne. Katalog usług zabronionych dla tych podmiotów znajduje się w art. 69 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. W kilku przypadkach jednak przepisy dotyczące zakazanych usług są zapisane dość ogólnie, co w wielu przypadkach powoduje znaczne wątpliwości w kwestii ich interpretacji.
Rotacja tylko dla spółek giełdowych
Kolejna z wprowadzonych w ostatnich latach zmian dotyczy konieczności obligatoryjnej, 5-letniej rotacji firmy audytorskiej. Przepis ten dotyczy tylko jednostek zainteresowania publicznego, zatem zgodne z obowiązującymi przepisami pozostałe jednostki mogą być badane przez tę samą firmę audytorską niezależnie od okresu dotychczasowej współpracy. Przepis ten został wprowadzony w związku promowaniem tzw. higieny audytu. Zasad ta mówi, że jakoś audytu spada z każdym kolejnym badaniem, w związku z tym, że audytor przyzwyczaja się niejako do badanego podmiotu. Taka rutyna może sprawić, że nie zauważy on pewnych nieprawidłowości, które dostrzegłby, realizując audyt po raz pierwszy. Przepisy te zostały wprowadzone w całej Unii Europejskiej, jednak okres przyjęty przez polskiego ustawodawcę jest relatywnie krótki w stosunku do pozostałych krajów unijnych. Konieczność zmiany audytora po pięciu latach wprost wpływa na proces wyboru, ponieważ w wielu przypadkach eliminuje podmiot, który w obliczu wcześniej obowiązujących przepisów byłby faworytem na etapie wyboru względem konkurencji.
—Dominik Biel
Zdaniem autora
Dominik Biel, Associate Partner, Grupa UHY ECA