Akcje to papiery wartościowe, które są emitowane przez spółkę akcyjną. Potwierdzają nabycie przez inwestorów praw o charakterze majątkowym, takich jak prawo do udziału w zyskach (dywidendy), prawo do udziału w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki czy prawo pierwszeństwa poboru akcji nowej emisji oraz prawa niemajątkowe, przede wszystkim prawo głosu, np. w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Korzyść ekonomiczna
Ustawa o rachunkowości (uor) w art. 3 ust. 1 pkt 17 określa inwestycje jako aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. Zgodnie z tą definicją nabycie akcji z zamiarem ich odsprzedaży i osiągnięcia zysku z tytułu wzrostu ich kursu należy niewątpliwie zakwalifikować do inwestycji długo- lub krótkoterminowych, w zależności od tego, czy sprzedaż akcji nastąpi w ciągu 12 miesięcy od ich nabycia, czy później. Należy pamiętać, że w przypadku zakupu akcji, które znajdują się w publicznym obrocie, stosowny zapis w księgach powinien zostać wprowadzony nie wcześniej niż w momencie ujęcia odpowiedniego zapisu na rachunku papierów wartościowych, ponieważ dopiero wtedy dochodzi do przeniesienia praw z akcji na nabywającego. Obecnie Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych rozlicza akcje w ciągu dwóch dni roboczych od momentu ich zakupu.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 3 uor, akcje zaliczane zarówno do krótko- jak i długoterminowych aktywów finansowych wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wartości godziwej (a więc w zasadzie w cenie rynkowej). Natomiast w trakcie roku papiery wartościowe nabyte przez jednostkę ujmowane są w księgach rachunkowych na dzień ich nabycia według ceny nabycia lub według ceny zakupu, jeśli koszty transakcji nie są istotne (art. 35 ust. 1 uor).
Co ująć w cenie
Ceną zakupu jest wartość składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem. Przy zakupie akcji za pośrednictwem biura maklerskiego za cenę zakupu należy uznać cenę wynikającą bezpośrednio z umowy. Należy ją powiększyć o koszty bezpośrednio związane z zakupem, czyli takie, które nie zostałyby poniesione, gdyby zakup nie doszedł do skutku. Takim kosztem jest niewątpliwie prowizja pobrana przez biuro maklerskie Ujmując w księgach zapisy dotyczące zakupu akcji, do ceny ich zakupu należy dodać m.in. wartość pobranej przez biuro maklerskie prowizji. Inne opłaty, jak np. za otwarcie lub prowadzenie rachunku maklerskiego, należy zaliczyć do kosztów finansowych jednostki, gdyż nie są bezpośrednio związane z nabyciem akcji. Wartości akcji nie powiększają również koszty związane z przeprowadzeniem analizy opłacalności inwestycji w akcje, ponieważ ich poniesienie nie musi skutkować nabyciem akcji. W związku z tym, koszty te powiększą koszty ogólnego zarządu i zostaną ujęte w księgach w momencie ich poniesienia.
Niezależnie od tego, czy jednostka przeprowadza wycenę w trakcie roku czy na jego koniec, powinna działać przy zachowaniu zasady ostrożnej wyceny oraz wiernego odzwierciedlenia sytuacji majątkowej i finansowej.