Wycena akcji zależy od ich kwalifikacji

Udziały zaliczane do krótko- i długoterminowych aktywów finansowych wycenia się na dzień bilansowy według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub w wartości godziwej. Różnie są prezentowane skutki wyceny.

Publikacja: 23.08.2017 06:30

Wycena akcji zależy od ich kwalifikacji

Foto: Fotolia.com

Akcje to papiery wartościowe, które są emitowane przez spółkę akcyjną. Potwierdzają nabycie przez inwestorów praw o charakterze majątkowym, takich jak prawo do udziału w zyskach (dywidendy), prawo do udziału w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki czy prawo pierwszeństwa poboru akcji nowej emisji oraz prawa niemajątkowe, przede wszystkim prawo głosu, np. w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Korzyść ekonomiczna

Ustawa o rachunkowości (uor) w art. 3 ust. 1 pkt 17 określa inwestycje jako aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. Zgodnie z tą definicją nabycie akcji z zamiarem ich odsprzedaży i osiągnięcia zysku z tytułu wzrostu ich kursu należy niewątpliwie zakwalifikować do inwestycji długo- lub krótkoterminowych, w zależności od tego, czy sprzedaż akcji nastąpi w ciągu 12 miesięcy od ich nabycia, czy później. Należy pamiętać, że w przypadku zakupu akcji, które znajdują się w publicznym obrocie, stosowny zapis w księgach powinien zostać wprowadzony nie wcześniej niż w momencie ujęcia odpowiedniego zapisu na rachunku papierów wartościowych, ponieważ dopiero wtedy dochodzi do przeniesienia praw z akcji na nabywającego. Obecnie Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych rozlicza akcje w ciągu dwóch dni roboczych od momentu ich zakupu.

Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 3 uor, akcje zaliczane zarówno do krótko- jak i długoterminowych aktywów finansowych wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wartości godziwej (a więc w zasadzie w cenie rynkowej). Natomiast w trakcie roku papiery wartościowe nabyte przez jednostkę ujmowane są w księgach rachunkowych na dzień ich nabycia według ceny nabycia lub według ceny zakupu, jeśli koszty transakcji nie są istotne (art. 35 ust. 1 uor).

Co ująć w cenie

Ceną zakupu jest wartość składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem. Przy zakupie akcji za pośrednictwem biura maklerskiego za cenę zakupu należy uznać cenę wynikającą bezpośrednio z umowy. Należy ją powiększyć o koszty bezpośrednio związane z zakupem, czyli takie, które nie zostałyby poniesione, gdyby zakup nie doszedł do skutku. Takim kosztem jest niewątpliwie prowizja pobrana przez biuro maklerskie Ujmując w księgach zapisy dotyczące zakupu akcji, do ceny ich zakupu należy dodać m.in. wartość pobranej przez biuro maklerskie prowizji. Inne opłaty, jak np. za otwarcie lub prowadzenie rachunku maklerskiego, należy zaliczyć do kosztów finansowych jednostki, gdyż nie są bezpośrednio związane z nabyciem akcji. Wartości akcji nie powiększają również koszty związane z przeprowadzeniem analizy opłacalności inwestycji w akcje, ponieważ ich poniesienie nie musi skutkować nabyciem akcji. W związku z tym, koszty te powiększą koszty ogólnego zarządu i zostaną ujęte w księgach w momencie ich poniesienia.

Niezależnie od tego, czy jednostka przeprowadza wycenę w trakcie roku czy na jego koniec, powinna działać przy zachowaniu zasady ostrożnej wyceny oraz wiernego odzwierciedlenia sytuacji majątkowej i finansowej.

Jak wykazać zmianę wartości

Nabyte akcje, zwłaszcza w przypadku akcji notowanych na giełdzie, mogą z różnych względów tracić lub zyskiwać na wartości. Również sytuacja ekonomiczna spółek akcyjnych nienotowanych na GPW może ulegać zmianie. Na wartość akcji zakwalifikowanych do inwestycji w cenie nabycia nie ma wpływu zmieniający się w ciągu roku obrotowego kurs giełdowy. Akcje obce podlegają obowiązkowej wycenie na dzień bilansowy, co wyraźnie nakazuje wspomniany już art. 28 ust. 1 pkt 5 uor. W przepisie tym zawarte są również regulacje co do metody wyceny tych papierów wartościowych na dzień bilansowy. Zatem akcje jako długo- lub krótkoterminowe papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, wyceniane są na dzień bilansowy według cen nabycia, nie wyższych jednak od cen sprzedaży netto. Ceną sprzedaży netto w przypadku akcji notowanych na giełdzie może być kurs giełdowy na dzień bilansowy, pomniejszony o prowizję biura maklerskiego oraz inne koszty związane ze sprzedażą.

- Akcje zaliczane do długoterminowych aktywów finansowych nie rzadziej niż na dzień bilansowy należy wycenić według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej, tzn. według wartości rynkowej. Artykuł 28 ust. 1 pkt 3 uor stanowi, że wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4 uor.

Oznacza to, że skutki przeszacowania akcji zaliczonych do aktywów trwałych powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości akcji uprzednio przeszacowanych do wysokości kwoty, o  którą podwyższono z tego tytułu kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, jeżeli kwota różnicy z przeszacowania nie była do dnia wyceny rozliczona, zmniejsza ten kapitał (fundusz). W pozostałych przypadkach skutki obniżenia wartości zalicza się do kosztów finansowych. Wzrost wartości akcji bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody finansowe.

Przykład

Spółka produkcyjna na dzień bilansowy posiadała 10 akcji spółki XYZ (notowanej na GPW), które nabyła po cenie 100 zł/szt. Na koniec roku bilansowego akcje warte były (wg wyceny GPW) 98 zł/szt. Poprzednia wycena na dzień bilansowy wynosiła 101 zł/szt. Skutki wyceny odnoszone są na kapitał z aktualizacji wyceny.

W ewidencji księgowej zmniejszenie wartości akcji na dzień bilansowy zostanie ujęte następująco:

• 10 szt. x (101 zł/szt. – 98 zł/szt.) = 30 zł (odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe);

• do kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał z aktualizacji wyceny we wcześniejszym okresie sprawozdawczym:

• 10 zł [10 szt x (100 zł/szt. – 101 zł/szt.)] (kapitał z aktualizacji wyceny);

• 30 zł – 10 zł = 20 zł (koszty finansowe).

- Z kolei akcje zaliczane do krótkoterminowych aktywów finansowych można na dzień bilansowy wyceniać według wartości rynkowej, ceny nabycia lub określonej w inny sposób wartości godziwej, jeżeli dla tych akcji nie istnieje aktywny rynek. W przypadku akcji wycenionych według ceny (wartości) rynkowej, skutki wzrostu lub obniżenia ich wartości zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych (art. 35 ust. 3 uor). Jeżeli jednostka zastosuje inne zasady wyceny niż określone w art. 28 ust. 1 pkt 5 uor, to skutki obniżenia wartości inwestycji krótkoterminowych zalicza się d kosztów finansowych w pełnej wysokości, natomiast skutki wzrostu ich wartości zalicza się do przychodów finansowych w wysokości nie wyższej niż kwota różnic uprzednio odpisanych w koszty finansowe.

Przykład

Spółka produkcyjna na dzień bilansowy posiadała 10 akcji spółki XYZ (notowanej na GPW), które nabyła po cenie 100 zł/szt. Na koniec roku bilansowego akcje były warte wg wyceny GPW 110 zł/szt. Spółka wycenia akcje według ceny nabycia. Poprzednia wycena na dzień bilansowy wynosiła 80 zł/szt. Skutki wyceny odnoszone są bezpośrednio na wynik finansowy. W ewidencji księgowej nastąpi zwiększenie wartości akcji na dzień bilansowy o kwotę (100 zł/szt. – 80 zł/szt.) x 10 szt. = 200 zł.

Klasyfikacja akcji do aktywów długo- lub krótkoterminowych determinuje sposób ich wyceny. Należy pamiętać, że w zakresie długoterminowych aktywów finansowych mają zastosowanie przepisy rozporządzenia ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 277). Przepisów tego rozporządzenia mogą nie stosować jednostki małe, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na sytuację majątkową i wynik finansowy jednostki. Te jednostki stosują wówczas ogólne zasady wyceny określone w ustawie o rachunkowości. ?

Akcje to papiery wartościowe, które są emitowane przez spółkę akcyjną. Potwierdzają nabycie przez inwestorów praw o charakterze majątkowym, takich jak prawo do udziału w zyskach (dywidendy), prawo do udziału w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki czy prawo pierwszeństwa poboru akcji nowej emisji oraz prawa niemajątkowe, przede wszystkim prawo głosu, np. w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Korzyść ekonomiczna

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami