Sposób pokrycia straty bilansowej wynika z uchwały organu spółki

Sprawozdania finansowe spółek kapitałowych sporządzane za dany rok obrotowy mogą wykazywać straty bilansowe. Pokrycie straty może nastąpić dopiero po:

- zbadaniu rocznego sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta i wyrażeniu przez niego opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami (w przypadku spółek zobligowanych do poddania badaniu sprawozdania finansowego),

- zatwierdzeniu tego sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający (zwyczajne zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie) oraz

- powzięciu stosownej uchwały o pokryciu straty, w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego (art. 53 ust. 3 i 4 ustawy o rachunkowości; dalej: uor, w zw. z art. 231 § 2 pkt 1 i 2 oraz art. 395 § 2 pkt 1 i 2 kodeksu spółek handlowych; dalej: k.s.h.).

Gdy bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego spółki z o.o. (jedną trzecią kapitału zakładowego spółki akcyjnej), wówczas na zarządzie ciąży obowiązek niezwłocznego zwołania zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) celem powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki kapitałowej (art. 233 § 1 oraz art. 397 k.s.h.).

Czytaj też: Jak zaksięgować podział zysku lub pokrycie straty

Z jednego lub kilku źródeł

Do pokrycia straty bilansowej służą niepodzielone zyski z lat ubiegłych, oczekiwane zyski z lat następnych, kapitał zapasowy lub rezerwowy, kapitał zakładowy (z zachowaniem – przy jego obniżaniu – minimalnego poziomu wymaganego kapitału, tj. 5 tys. zł w spółce z o.o. oraz 100 tys. zł w spółce akcyjnej), a także dopłaty wspólników (akcjonariuszy). Poniesiona strata może być pokryta równocześnie z kilku ww. źródeł.

Spółki kapitałowe mogą wykorzystywać niepodzielone zyski z lat ubiegłych w celu pokrycia straty bilansowej. Źródło pokrycia poniesionej straty mogą też stanowić oczekiwane zyski z lat następnych (przyszłe zyski). Kwota straty pozostaje na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego" do momentu wygenerowania przez spółkę zysku, będącego podstawą – w dacie powzięcia stosownej uchwały – do pokrycia straty z lat poprzednich.

Przepisy podatkowe dopuszczają również możliwość pokrywania straty z zysków przyszłych. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 5 ustawy o CIT, o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty. Strata podatkowa nie podlega ujęciu w ewidencji księgowej – jest ona ustalana pozabilansowo, w rachunku podatkowym. Obniżenie dochodu podatkowego o stratę z lat ubiegłych wykazywane jest wyłącznie w rocznym zeznaniu podatkowym.

Aktywa na podatek odroczony

Zgodnie z art. 37 uor, w związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, spółka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego jest podatnikiem (>patrz ramka). Rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych (tj. różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości):

- Wn „Podatek dochodowy od osób prawnych";

- Ma „Rezerwy" (rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego).

Z kolei, aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności:

- Wn „Pozostałe rozliczenia międzyokresowe" (aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego);

- Ma „Podatek dochodowy od osób prawnych".

Z kapitału...

Spółki z o.o. mogą fakultatywnie tworzyć kapitał zapasowy i kapitały rezerwowe z przeznaczeniem ich na pokrycie straty bilansowej. Z kolei, spółki akcyjne na pokrycie straty mają obowiązek utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8 proc. zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Do kapitału zapasowego wpływają również dopłaty, które uiszczają akcjonariusze w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom, jeśli dopłaty te nie będą użyte na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat. Statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat lub wydatków (kapitały rezerwowe). O użyciu kapitału zapasowego i rezerwowego rozstrzyga walne zgromadzenie, jednak części kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym (art. 396 k.s.h.).

Uwaga! Na pokrycie straty może być przeznaczony kapitał zapasowy utworzony nie tylko z niepodzielonego (zatrzymanego) zysku czy z dopłat, ale również np. ze środków pochodzących z nadwyżki, osiągniętej przy obejmowaniu udziałów (emisji akcji) powyżej ich wartości nominalnej, tzw. agio (art. 154 § 3 i art. 396 § 2 k.s.h.).

... lub przez jego obniżenie

Strata bilansowa poniesiona w spółce kapitałowej może zostać wyrównana w drodze obniżenia jej kapitału zakładowego. W przypadku spółki z o.o., obniżenie kapitału zakładowego następuje w drodze zmiany umowy, poprzez zmniejszenie wartości nominalnej udziałów (przy czym wartość nominalna pojedynczego udziału nie może być niższa niż 50 zł), umorzenie udziałów lub ich scalenie (por. art. 263 § 1 k.s.h.). Czynność ta wiąże się z obowiązkiem zarządu przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego w celu ochrony wierzycieli spółki (w drodze ogłoszenia o uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego oraz zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, którzy wnieśli w określonym terminie sprzeciw wobec obniżenia kapitału zakładowego). Postępowania konwokacyjnego nie przeprowadza się, jeżeli pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat dokonanych na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości.

W przypadku spółki akcyjnej kapitał zakładowy obniża się w drodze zmiany statutu, poprzez redukcję wartości nominalnej akcji (przy czym wartość nominalna pojedynczej akcji nie może być niższa niż 1 grosz), umorzenie części akcji, połączenie akcji lub w przypadku podziału przez wydzielenie. Kwoty uzyskane z obniżenia kapitału zakładowego przelewane są na osobny kapitał rezerwowy. Kapitał ten może być wykorzystany jedynie na pokrycie strat.

Uwaga! Na zarządzie spółki akcyjnej nie ciąży obowiązek niezwłocznego wezwania wierzycieli do zgłoszenia roszczeń wobec spółki, jeżeli po obniżeniu kapitału zakładowego, wysokość kapitału rezerwowego nie przekroczy 10 proc. obniżonego kapitału zakładowego (art. 455 § 1 oraz art. 457 § 1 pkt 2 i § 2–3 k.s.h.). Obniżenie kapitału zakładowego powinno zostać zgłoszone przez zarząd spółki kapitałowej do sądu rejestrowego (art. 265 § 1 i art. 458 § 1 k.s.h.).

Dopłaty wspólników

Na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym spółki kapitałowej mogą być przeznaczone dopłaty, wnoszone przez wspólników/akcjonariuszy (art. 179 § 1 oraz art. 396 § 3 k.s.h.). Umowa spółki z o.o. może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłaty powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziałów. Jeżeli wspólnik nie uiścił dopłaty w określonym terminie, zobowiązany jest do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie (spółka może również żądać naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki). Wysokość i terminy dopłat oznaczane są w miarę potrzeby uchwałą wspólników. W razie powzięcia uchwały wspólników spółki z o.o., określającej termin i wysokość dopłat, ich równowartość ujmuje się w odrębnej pozycji pasywów bilansu (kapitał rezerwowy z dopłat wspólników) i wykazuje się jako składnik kapitału własnego dopóty, dopóki ten nie zostanie użyty w sposób uzasadniający jego odpisanie. Uchwalone, lecz niewniesione dopłaty wykazuje się w dodatkowej pozycji kapitałów własnych „Należne dopłaty na poczet kapitału rezerwowego (wielkość ujemna)" (art. 36 ust. 2e uor).

PCC do zapłaty

Dopłaty wnoszone do spółek kapitałowych podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jako zmiana umowy spółki (art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). -