Elektroniczne sprawozdanie finansowe: XBRL to nie to samo co XML

Obowiązujące obecnie przepisy ustawy o rachunkowości (dalej: uor), nakazują wszystkim jednostkom, sporządzanie sprawozdań finansowych w postaci elektronicznej oraz ich elektroniczne podpisanie przez określone w ustawie osoby za pomocą potwierdzonego podpisu zaufanego lub kwalifikowanego.

Czytaj też:

Sprawozdania finansowe: kto nie ma XML, jest wykluczony

Etapy zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki

Obowiązujący stan prawny w Polsce

Jednostki stosujące ustawę o rachunkowości i wpisane do rejestru przedsiębiorców KRS sporządzają swoje sprawozdania finansowe w ustrukturyzowanym logicznie formacie XML (Extensible Markup Language) zgodnie ze schematami opublikowanymi przez Ministerstwo Finansów. Natomiast jednostki stosujące Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR), i wpisane do rejestru przedsiębiorców KRS oraz pozostałe, nieobjęte poprzednim punktem, stosujące tę ustawę, sporządzają sprawozdania finansowe w dowolnym, nieustrukturyzowanym formacie, np. PDF.

Inicjatywa ustawodawcza KE

Równolegle ze zmianami zachodzącymi w Polsce, prace nad ujednoliceniem formatów raportowania przez europejskie spółki podjęła już w 2016 r. Komisja Europejska. W grudniu 2017 r. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority, ESMA) ogłosił, że wszystkie skonsolidowane sprawozdania finansowe spółek notowanych na rynkach publicznych UE, sporządzane zgodnie z MSR, za okresy roczne rozpoczynające się 1 stycznia 2020 r. i później, będą wymagały sporządzenia w elektronicznym formacie iXBRL (Inline eXtensible Business Reporting Language). Wprowadzenie iXBRL oznacza w praktyce konieczność opatrzenia poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych specjalnymi znacznikami XBRL według ustalonej przez ESMA taksonomii.

Pod koniec maja 2019 r., zasady związane z inicjatywą Komisji Europejskiej w sprawie jednolitego europejskiego formatu elektronicznego (European Single Electronic Format, ESEF) zostały sfinalizowane i opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE. ESEF polega na dodaniu do skonsolidowanego rocznego sprawozdania finansowego lub innego dokumentu zawierającego informacje finansowe kodu do odczytu maszynowego. Oznacza to, że ??właściwe organy krajowe, takie jak np. Komisja Nadzoru Finansowego w Polsce, mają teraz pewność, w jaki sposób wprowadzić te zasady.

Dwuetapowy plan wdrożenia XBRL w UE

Już teraz wiemy, że wprowadzenie wymogu sporządzania sprawozdań w formacie iXBRL będzie odbywało się dwuetapowo. Dla okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2020 r. wymogiem przypinania znaczników XBRL objęte będą dane identyfikacyjne grupy, okres sprawozdawczy oraz podstawowe sprawozdania finansowe, tj. sprawozdanie z sytuacji finansowej, sprawozdanie z zysków lub strat i z całkowitych dochodów, sprawozdanie z przepływów pieniężnych i sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym.

Drugi etap wymogu ESEF zacznie obowiązywać dla okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2022 r. i później. W tym etapie obowiązek przypinania znaczników obejmie również informację dodatkową do skonsolidowanego sprawozdania finan- sowego.

iXBRL versus XML

Format iXBRL jest dość powszechnie stosowany do raportowania. Sporządza się w nim obligatoryjnie sprawozdania finansowe spółek giełdowych, m.in. w USA, Chinach, Japonii, Indiach, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Danii, Irlandii, we Włoszech i Francji. W wielu innych krajach europejskich trwają przygotowania do wdrożenia tego formatu.

Format iXBRL stosuje się nie tylko do raportowania finansowego (zgodnie z taksonomią Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, MSSF) co przewiduje Komisja UE, lecz także podatkowego, bankowego (np. FINREP), ubezpieczeniowego (Solvency II), zrównoważonego rozwoju (GRI) czy zmian klimatu (Climate Change Reporting).

Format XML służy do prezentacji danych w ustrukturyzowany sposób, łatwy do interpretacji komputerowej. Nie przewiduje on jednak domyślnego sposobu wyświetlania, co powoduje, że w przeglądarce internetowej czy jakimkolwiek innym narzędziu jest on widoczny jako dość nieczytelny tekst. XML. Dlatego jest on w zasadzie stosowany wyłącznie do przesyłania danych między różnymi programami (systemami) z pominięciem człowieka i niemożliwy do odczytania przez człowieka. polegająca na dodaniu kodu do odczytu maszynowego Format XML został wdrożony w celach podatkowych w kilku krajach europejskich.

Format iXBRL jest tak przygotowany, aby sprawozdanie finansowe, czy jakikolwiek inny dokument, mogło być odczytane przez zainteresowanych przy użyciu przeglądarki internetowej, bez konieczności posiadania jakiegokolwiek innego oprogramowania.

Podsumowując, dla jednostek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS, sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości, a zatem na bazie XML, dostęp do oprogramowania pozwalającego sporządzić takie sprawozdanie dość trudny. Obecnie nie ma powszechnie dostępnego i bezpłatnego oprogramowania służącego do odczytu wszystkich sprawozdań.

Przy sporządzaniu dokumentów na bazie iXBRL (dotyczy to jednostek stosujących MSR) możliwy będzie wybór rozwiązań pozwalających na sporządzenie sprawozdań finansowych, gdyż format ten jest już powszechnie stosowany. Jednostki takie będą mieć bezproblemowy dostęp – za pomocą dowolnej przeglądarki – do sprawozdania w czytelnej postaci.

Nowy sposób raportowania

Zmiana formatu przewidzianego dla skonsolidowanych sprawozdań finansowych przygotowywanych zgodnie z MSSF stanowi dużą zmianę procesu raportowania.

Nowe rozwiązania zmuszają już teraz służby finansowo-księgowe nad zastanowieniem się czy:

- taksonomia opublikowana przez ESMA jest dla danej jednostki przejrzysta i adekwatna?

- jednostka może stosować odstępstwa od opracowanej taksologii?

- jednostka ma odpowiednie umiejętności i narzędzia, by rozpatrzyć samodzielne przypinanie znaczników?

Wpływ nowego formatu na badanie sprawozdań

Komisja Europejska uważa zasady ESEF za wymogi ustawowe w rozumieniu dyrektywy UE w sprawie audytu, dlatego zwiększą się obowiązki niezależnego audytora. Z czasem audytor będzie musiał zająć się danymi ESEF. Z tego też powodu Komisja zwróciła się m.in. do Komitetu Europejskich Organów Nadzoru Audytowego o zbadanie, w jaki sposób można przeprowadzić audyt ESEF w praktyce i ewentualnie przedstawić wytyczne.