Będą zmiany w nadzorze nad biegłymi rewidentami

29 maja 2019 r. został opublikowany będący przedmiotem pracy Rady Ministrów projekt zmian w ustawie o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (projekt). Prace nad nim trwały od drugiej połowy 2018 r. i – jak wskazano w uzasadnieniu projektu – spowodowane były wydarzeniami na rynku kapitałowym. Można przypuszczać, że to pokłosie afer m.in. dotyczących funduszy: Inwestycje Rolne FIZAN, Inwestycje Selektywne FIZAN, Lasy Polskie FIZAN, Vivante FIZAN oraz GetBack i związanych z nimi uwag w stosunku do podmiotów badających sprawozdania finansowe.

Czytaj także: Biegły rewident raz w roku nie płaci składek do ZUS

Powstanie nowy organ

Organem nadzoru publicznego nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi jest Komisja Nadzoru Audytowego (KNA), jednak znaczna część zadań z zakresu nadzoru publicznego delegowana jest do Polskiej Izby Biegłych Rewidentów (PIBR). Projekt przewiduje przejęcie przez jeden podmiot – Polską Agencję Nadzoru Audytowego (PANA), będącą organem nadzoru publicznego, wszystkich kontroli w zakresie usług biegłego rewidenta objętych standardami wykonywania zawodu. Wyposaża także PANA w narzędzia nadzorcze, dochodzeniowe i sankcyjne w odniesieniu do usług objętych standardami wykonywania zawodu, świadczonych przez biegłego rewidenta w imieniu firmy audytorskiej. Wzmocnienie nadzoru od strony rynku kapitałowego w PANA ma zapewnić udział w jego organach przedstawiciela KNF oraz GPW.

Zgodnie z projektem koszty funkcjonowania nowego organu mają zostać pokryte z kieszeni firm audytorskich poprzez zwiększenie opłat z tytułu nadzoru.

PANA zostanie wyposażona w nowe narzędzia nadzorcze, dochodzeniowe i sankcyjne w odniesieniu do usług objętych standardami wykonywania zawodu świadczonych przez biegłego rewidenta w imieniu firmy audytorskiej, wykonywanych zarówno w jednostkach zainteresowania publicznego, jak i podmiotach niebędących takimi jednostkami. PANA ma kontrolować w sposób bezpośredni:

• badania ustawowe jednostek zainteresowania publicznego oraz jednostek niebędących jednostkami zainteresowania publicznego,

• inne usługi biegłych rewidentów świadczone dla ww. jednostek, objęte standardami wykonywania zawodu, w tym przede wszystkim usługi związane z funkcjonowaniem rynku kapitałowego.

Jednym z organów PANA ma być Rada Agencji, której członkami mają być:

• dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

• przedstawiciel KNF;

• przedstawiciel ministra sprawiedliwości;

• przedstawiciel Polskiej Izby Biegłych Rewidentów rekomendowany przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów;

• przedstawiciel organizacji pracodawców;

• przedstawiciel GPW SA w Warszawie.

Jak to wygląda obecnie

Organem nadzoru publicznego nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi jest Komisja Nadzoru Audytowego. W opinii ministra finansów organ ten nie ma jednak wystarczających narzędzi pozwalających na kontrole jakości usług świadczonych przez firmy audytorskie w tym zakresie. System nadzoru publicznego opiera się bowiem w dużej mierze na nadzorze pośrednim, w którym istotną rolę odgrywa samorząd zawodowy. Znaczna część zadań z zakresu nadzoru publicznego została delegowana do PIBR, która wykonuje kontrole jakości badań ustawowych jednostek innych niż jednostki zainteresowania publicznego, a także wykonuje w stosunku do nich czynności dochodzeniowe i sankcyjne.

W opinii ministra finansów, PIBR w swojej działalności nie jest wystarczająco aktywny, a prowadzone przez niego postępowania charakteryzuje przewlekłość. Minister finansów stoi na stanowisku, że to wszystko wskazuje na potrzebę zmian zarówno w zakresie organizacji i struktury organu nadzoru poprzez zmianę formy jego działania i sposobu finansowania, jak również przejęcie przez jeden podmiot – organ nadzoru publicznego – wszystkich kontroli w zakresie usług biegłego rewidenta objętych standardami wykonywania zawodu w odniesieniu do jednostek zainteresowania publicznego, jak i podmiotów niebędących takimi jednostkami, oraz prowadzenia postępowań administracyjnych i dyscyplinarnych. Ma się to przyczynić do zachowania jednolitości postępowań, zwłaszcza w zakresie stwierdzenia naruszeń i ewentualnych kar. I tak właśnie dochodzimy do Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego (PANA), czyli nowego organu nadzoru publicznego, w miejsce obecnej Komisji Nadzoru Audytowego.

PIBR w nowym systemie, w ramach nadzoru publicznego sprawowanego przez PANA, będzie realizować zadania jedynie w bardzo ograniczonym zakresie, przy założeniu, że ostateczną odpowiedzialność za nadzór nad realizacją tych zadań będzie ponosić nowo powołana instytucja nadzoru. W kompetencji PIBR nadal pozostanie ustanawianie krajowych standardów wykonywania zawodu, krajowych standardów kontroli jakości oraz zasad etyki zawodowej biegłych rewidentów, kontrola wypełniania przez biegłych rewidentów obowiązków z zakresu obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów, a także wykonywanie zadań z zakresu zatwierdzania i rejestracji biegłych rewidentów. Ponadto PIBR będzie realizować inne zadania własne samorządu zawodowego w ramach sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta przez swoich członków.