Świadczenie usług turystycznych w księgach

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, pod pojęciem usługi turystycznej należy rozumieć:

- przewóz pasażerów,

- zakwaterowanie w celach innych, niż pobytowe, które nie jest nieodłącznym elementem przewozu pasażerów,

- wynajem pojazdów samochodowych lub innych pojazdów silnikowych,

- inną usługę świadczoną podróżnym, która nie stanowi integralnej części ww. usług.

Czytaj też:

Zaliczka od usługi turystycznej - co z VAT

Faktury z restauracji czy hotelu w księgach rachunkowych

Procedura VAT marża przy sprzedaży usługi turystyki

Połączenie co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji tworzy imprezę turystyczną, pod warunkiem alternatywnego spełnienia następujących warunków (art. 4 pkt 2 w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych):

- usługi turystyczne zostały połączone przez jednego przedsiębiorcę turystycznego, w tym na prośbę podróżnego lub zgodnie z jego wyborem, przed zawarciem umowy obejmującej wszystkie usługi,

- niezależnie od tego, czy zawarto odrębne umowy z dostawcami poszczególnych usług turystycznych, usługi te są: nabywane w jednym punkcie sprzedaży i zostały wybrane zanim podróżny zgodził się dokonać zapłaty lub oferowane/sprzedawane po cenie obejmującej wszystkie usługi (względnie po cenie całkowitej lub gdy jedną z tych cen obciążany jest nabywca) lub reklamowane/sprzedawane przy użyciu określenia „impreza turystyczna" lub łączone po zawarciu umowy, na podstawie której podróżny został uprawniony do wyboru spośród różnych rodzajów usług turystycznych lub nabywane od odrębnych przedsiębiorców turystycznych za pośrednictwem powiązanych procesów rezerwacji on-line.

Fiskus wyjaśnia

Definicje usługi turystycznej zawarte są również w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz organów podatkowych (por. wyrok NSA z 20 sierpnia 2015r., I FSK 832/14; interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej: z 5 maja 2017 r., 0114-KDIP1-3.4012.8. 2017.2.MT i z 18 maja 2018 r., 0111-KDIB3-3.4012. 21.2018.3.JS). Według nich, usługa turystyczna oznacza świadczenie złożone, na które składają się różne usługi:

- obce, nabywane dla bezpośredniej korzyści turysty i podlegające opodatkowaniu VAT według zasad szczególnych w systemie VAT-marża oraz

- własne, podlegające opodatkowaniu VAT według reguł ogólnych, poza procedurą VAT-marża,

- mające na celu zorganizowanie pobytu klientowi poza miejscem jego zamieszkania. Usługi te są tak ściśle powiązane, że obiektywnie tworzą w aspekcie gospodarczym integralną całość (jedną usługę, jeden produkt). Usługa turystyki obejmuje swym zakresem usługi cząstkowe, bez których dana impreza turystyczna nie mogłaby się odbyć. Zatem za usługi turystyki należy uznać indywidualne lub zorganizowane wyjazdy wypoczynkowe połączone z rekreacją i rozrywką (tzn. kompleksowym programem imprez).

Przez usługę turystyki należy rozumieć różnorakie czynności będące wynikiem pracy lub zakupu innych usług, służące zaspokajaniu potrzeb osób podróżujących turystycznie. Czynności te ukierunkowane są na organizowanie indywidualnych lub zbiorowych wyjazdów poza miejsce stałego zamieszkania turysty. Świadczeniodawca kompleksowo zaspokaja potrzeby osoby podróżującej w celach wypoczynkowych, organizując jej przejazd, nocleg, wyżywienie, program turystyczny, opiekę pilota, ubezpieczenie, zapewnia bezpieczeństwo podróży, określa jej cele i miejsca warte zobaczenia. Za usługi turystyczne można jednak uznać także działalność polegającą na zapewnieniu osobie podróżującej w celach wypoczynkowych mniejszej ilości usług. Pamiętać przy tym należy, że usługę turystyczną cechuje kompleksowy charakter – powinna ona składać się z co najmniej dwóch świadczeń jednostkowych, połączonych w pakiety tak, aby mogły stanowić całościową usługę.

Szczególny sposób rozliczeń

Przedsiębiorcy turystyczni będący podatnikami VAT (organizatorzy turystyki/wycieczek turystycznych, np. biura podróży) nabywający w celu świadczenia usług turystycznych we własnym imieniu i na własny rachunek – towary i usługi od podmiotów trzecich (innych przedsiębiorców-podatników VAT) dla bezpośredniej korzyści turysty, są zobligowani do stosowania szczególnej procedury opodatkowania ww. świadczeń podatkiem od towarów i usług. Podstawowym kryterium zasadności zastosowania specjalnych zasad opodatkowania VAT jest uznanie całego pakietu oferowanych świadczeń za jedną usługę turystyki. Świadczenia te mogą obejmować obok usług obcych również usługi własne, niepodlegające rozliczeniu VAT w procedurze szczególnej, w stosunku do których zastosowanie znajdują zasady ogólne, zarówno w zakresie określenia podstawy opodatkowania, miejsca świadczenia, jak i stawek podatku, właściwych dla poszczególnych usług cząstkowych, składających się na całość własnego świadczenia. Przy czym, za pakiet usług w turystyce należy uznać zestaw usług turystycznych służących zaspokojeniu kompleksowych potrzeb. Pakiet usług bywa kombinacją dwóch (np. hotel i wyżywienie, przejazd i nocleg) lub więcej elementów oferowanych przez sprzedawcę jako jeden produkt po określonej cenie (por. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 3 października 2018 r., 0114-KDIP1-3.4012.442.2018.1.ISK).

Podstawa opodatkowania

Zgodnie z art. 119 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania VAT przy realizacji usług turystyki w ramach procedury szczególnej jest marża, pomniejszona o należny VAT. Marża, będąca formą wynagrodzenia, kalkulowana jest jako różnica między kwotą, którą ma zapłacić usługobiorca, a rzeczywistymi wydatkami poniesionymi z tytułu nabycia towarów i usług od innych przedsiębiorców-podatników VAT (stanowiącymi składnik świadczonej usługi turystyki i obejmującymi np. transport, zakwaterowanie, wyżywienie, ubezpieczenie) dla bezpośredniej korzyści turysty (tj. towarów i usług, które zaspokajają potrzeby i oczekiwania turysty w trakcie korzystania z usługi turystycznej). Marża nie uwzględnia natomiast tzw. usług własnych wykonywanych przez przedsiębiorcę we własnym zakresie przy świadczeniu kompleksowej usługi turystycznej. Wszelkie towary i usługi nabywane dla wyświadczenia usługi własnej, stanowiącej następnie element usługi turystyki, należy uznać za wydatki dotyczące usług własnych, a nie dla bezpośredniej korzyści turysty. Podstawa opodatkowania VAT dla usług własnych powinna być ustalana odrębnie od podstawy określanej dla usług nabytych od innych podatników VAT dla bezpośredniej korzyści turysty, tj. według zasad ogólnych z art. 29a ustawy o VAT.

Żeby było łatwiej

Celem wprowadzenia uregulowań składających się na szczególną procedurę opodatkowania VAT usług turystycznych było uniknięcie trudności, jakie wynikałyby dla podmiotów gospodarczych ze stosowania ogólnych zasad opodatkowania VAT transakcji obejmujących świadczenia nabywane od podmiotów trzecich. Zastosowanie zasad ogólnych w odniesieniu do miejsca i podstawy opodatkowania oraz odliczenia VAT naliczonego powodowałoby bowiem praktyczne trudności dla przedsiębiorstw z powodu wielości i lokalizacji świadczonych usług, co mogłoby stanowić dla nich przeszkodę w prowadzeniu działalności (interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 września 2017 r., 0114-KDIP1-3.4012.182.2017.2.ISK).

Odrębna ewidencja

Na przedsiębiorcach korzystających przy świadczeniu usług turystycznych z procedury VAT-marża ciąży obowiązek prowadzenia – zgodnie z art. 109 ust. 3 w zw. z art. 119 ust. 3a ustawy o VAT – ewidencji, uwzględniającej kwoty wydatkowane na nabycie towarów i usług dla bezpośredniej korzyści turysty oraz posiadania dokumentów, z których wynikają te kwoty. Ponadto, nie przysługuje im prawo do odliczenia VAT naliczonego od towarów i usług nabytych dla bezpośredniej korzyści turysty. Dotyczy to także usług noclegowych i gastronomicznych, które i tak na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT nie uprawniają do odliczenia VAT naliczonego od ich nabycia.

W razie wykonywania przy świadczeniu usług turystycznych również usług własnych, rozliczanych poza systemem VAT-marża, według reguł ogólnych, np. usług transportowych, należy wykazać w prowadzonej ewidencji, jaka część należności za usługę turystyki przypada na usługi nabyte od innych podatników VAT dla bezpośredniej korzyści turysty, a jaka na usługi własne.

Stawka podstawowa albo zero proc.

Do usług turystycznych podlegających opodatkowaniu VAT według procedury VAT-marża zastosowanie znajduje – co do zasady – podstawowa, 23 proc. stawka podatku. Stawka ta może jednak wynosić zero proc. w przypadku, gdy usługi nabywane od podmiotów trzecich (innych podatników VAT) dla bezpośredniej korzyści turysty są świadczone poza terytorium Unii Europejskiej. Jeżeli natomiast usługi nabywane od innych podatników VAT dla bezpośredniej korzyści turysty są świadczone zarówno na obszarze Wspólnoty, jak i poza nim, wówczas usługi turystyczne podlegają opodatkowaniu stawką zero proc. VAT jedynie w części, która dotyczy usług świadczonych poza Unią Europejską. W pozostałej części – dotyczącej usług świadczonych na terytorium Wspólnoty – usługi turystyczne podlegają opodatkowaniu stawką podstawową 23 proc. VAT. Zastosowanie stawki zero proc. do świadczonej usługi turystycznej uwarunkowane jest posiadaniem przez przedsiębiorcę turystycznego (działającego na rzecz nabywcy tej usługi we własnym imieniu i na własny rachunek) dokumentów potwierdzających świadczenie usług turystycznych poza terytorium Unii Europejskiej (np. faktury, potwierdzenia zapłaty).

W stosunku do usług własnych, świadczonych w ramach usługi turystycznej, zastosowanie znajdują ogólne reguły opodatkowania VAT, także w zakresie stawek tego podatku. Usługi realizowane we własnym zakresie przez przedsiębiorcę turystycznego podlegają odrębnemu od usług obcych opodatkowaniu, tj. według stawek VAT właściwych dla poszczególnych cząstkowych usług własnych, składających się na całość świadczenia turystycznego (por. interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej: z 18 września 2017 r., 0112-KDIL4. 4012. 150.2017. 3.JK, z 18 maja 2018 r., 0111-KDIB3-3.4012.21.2018.3. JS).

W przypadku usługi turystycznej opodatkowanej w  systemie VAT-marża, obowiązek podatkowy VAT powstaje na zasadach ogólnych. Należy go ustalać zgodnie z  art. 19a ust. 1 ustawy o VAT – w momencie jej wykonania, co oznacza zrealizowanie wszystkich warunków przewidzianych w umowach dotyczących tej usługi, pozwalających na ustalenie faktycznej marży podlegającej opodatkowaniu VAT.

Gdy impreza się nie odbędzie

Jeżeli przedsiębiorca turystyczny otrzyma od klienta zaliczkę na poczet organizowanej przez niego imprezy turystycznej, a impreza ta z różnych przyczyn nie dojdzie do skutku i następuje zwrot wpłaconej przedpłaty, wówczas przedsiębiorca ten powinien skorygować VAT w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym zwrócił zaliczkę. W przypadku natomiast, gdy wpłacona zaliczka na poczet imprezy, która została odwołana, nie podlega zwrotowi, ale jest zaliczana na poczet innej imprezy, wówczas ewentualna korekta VAT powinna być wykazana w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym ta nowa usługa turystyczna zostanie wykonana. W takiej sytuacji nie jest istotne, że obliczona marża nowej imprezy jest inna, niż poprzedniej imprezy, na poczet której wpłacona została przedpłata. Nie robi się tu odrębnej korekty VAT już rozliczonego z tytułu otrzymanej zaliczki na poczet pierwotnej imprezy. VAT korygowany jest dopiero po realizacji usługi w postaci nowej imprezy.

W przypadku otrzymania przez przedsiębiorcę turystycznego faktury korygującej od podmiotu trzeciego, u którego zakupił towary (usługi) w systemie VAT-marża (np. w związku z przyznanymi mu rabatami) powinien on rozliczyć VAT w deklaracji podatkowej złożonej za okres, w którym otrzymał fakturę korygującą.

Elementy faktury

Na przedsiębiorcy turystycznym świadczącym usługę turystyczną w ramach procedury szczególnej ciąży obowiązek wystawienia dokumentującej tę usługę faktury VAT, zawierającej następujące elementy (art. 106e ust. 2 ustawy o VAT):

- datę wystawienia,

- kolejny numer nadany w ramach jednej lub więcej serii, który w sposób jednoznaczny identyfikuje fakturę,

- imiona i nazwiska lub nazwy sprzedawcy i nabywcy usługi turystycznej oraz ich adresy,

- numer, za pomocą którego sprzedawca usługi turystycznej jest zidentyfikowany na potrzeby VAT,