Rachunkowość: uproszczenia dla małej jednostki

Przepisami ustawy z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r., poz. 1333) wprowadzono do ustawy o rachunkowości (dalej: uor) pojęcie małych jednostek (art. 3 ust. 1c uor), którymi są:

1) spółki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 uor, inne osoby prawne, jednostki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 uor, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 17 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 34 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,

2) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które stosują zasady rachunkowości na podstawie art. 2 ust. 2 uor.

Uwaga! Do jednostek małych nie mogą być zaliczone podmioty wymienione w art. 3 ust. 1e uor, czyli między innymi jednostki organizacyjne działające na podstawie prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów, oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynkach regulowanych i alternatywnych.

Najpierw uchwała...

Warunkiem niezbędnym do zaliczenia jednostki do kategorii małych jest podjęcie przez organ zatwierdzający jej sprawozdania finansowe decyzji w sprawie sporządzania sprawozdania finansowego z zastosowaniem art. 46 ust. 5 pkt 5, art. 47 ust. 4 pkt 5, art. 48 ust. 4, art. 48a ust. 4, art. 48b ust. 5 lub art. 49 ust. 5 uor, czyli uproszczeń przewidzianych dla małych jednostek.

...właściwego organu

Organ zatwierdzający został zdefiniowany w art. 3 ust. 1 pkt 7 uor jako organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki. W przypadku spółki osobowej, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki cywilnej przez organ zatwierdzający rozumie się jej wspólników.

Aktualizacja polityki

Po uzyskaniu statusu małej jednostki powinna ona wprowadzić odpowiednie zmiany do swojej polityki rachunkowości. Zgodnie z art. 10 uor jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, którą kierownik jednostki ustala w formie pisemnej i aktualizuje. Polityka rachunkowości powinna dotyczyć w szczególności:

1) określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

2) metod wyceny aktywów i pa- sywów oraz ustalania wyniku finansowego;

3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co naj mniej:

a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,

b) wykazu ksiąg rachunkowych,

c) opisu systemu przetwarzania danych;

4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.

Aktualizacja polityki rachunkowości małej jednostki wynika z możliwości zastosowania uproszczeń w zakresie księgowego ujęcia niektórych zdarzeń gospodarczych i sporządzania sprawozdania finansowego. Może dotyczyć metod wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego oraz wzoru sprawozdania finansowego. Natomiast pozostałe elementy polityki rachunkowości nie wymagają zmian.

Warunek konieczny

Jednostka mała może w przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości zastosować uproszczenia dopuszczone przepisami o rachunkowości pod warunkiem, że nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie jej sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Nowelizacja uor z 23 lipca 2015 r. wprowadziła nowy art. 4 ust. 4a, zgodnie z którym, stosując przepisy ustawy, jednostka kieruje się zasadą istotności >patrz ramka.

Kiedy informacja jest istotna

Informacje wykazywane w sprawozdaniu finansowym należy uznać za istotne, gdy ich pominięcie lub zniekształcenie może wpływać na decyzje podejmowane na ich podstawie przez użytkowników tych sprawozdań. Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne. Wskazane jest, aby mała jednostka w polityce rachunkowości określiła sposób ustalania poziomu istotności, jeżeli do tej pory w polityce rachunkowości nie było takich zapisów.

Na czym polegają

Uproszczenia specyficzne dla jednostek małych mogą dotyczyć:

- klasyfikowania umów leasingu według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego zamiast przepisami art. 3 ust. 4 i 5 uor (art. 3 ust. 6 uor) – skutkiem uproszczenia będzie ujęcie leasingowanych środków trwałych w ewidencji pozabilansowej oraz odnoszenie całej opłaty leasingowej w ciężar kosztów działalności operacyjnej jako koszty usług obcych zamiast ujęcia środków trwałych w ewidencji bilansowej, a drugostronnie zobowiązania finansowego z tytułu leasingu oraz księgowania opłaty leasingowej w podziale na część kapitałową zmniejszającą zobowiązanie finansowe i część odsetkową odnoszoną w ciężar kosztów finansowych;

- zaniechania ustalania rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 10 uor),

- stosowania do wyceny instrumentów finansowych wyłącznie przepisów uor zamiast przepisów rozporządzenia ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (art. 28b uor) – skutkiem uproszczenia będzie stosowanie do wyceny instrumentów finansowych odpowiednich przepisów art. 28 i 35 uor.

Dostępne dla wszystkich

Poza wyżej wymienionymi uproszczeniami, jednostka mała ma możliwość zastosowania także uproszczeń, które odnoszą się do wszystkich jednostek prowadzących księgi rachunkowe, takich jak:

- ustalenie granicy ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych (art. 32 ust. 6 uor) bądź wartości niematerialnych i prawnych (art. 33 ust. 1 uor), poniżej której jednostka dokonuje (nie wcześniej niż w momencie oddania do używania) jednorazowego odpisu wartości tego rodzaju składników aktywów,

- wycena materiałów i towarów w cenie zakupu zamiast w cenie nabycia (art. 34 ust. 1 pkt 1 uor),

- wycena produkcji w toku, o przewidywanym czasie wykonania krótszym niż trzy miesiące, w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź niewycenianiu jej w ogóle (art. 34 ust. 1 pkt 2 uor),

- nierozliczanie przychodów i kosztów z tytułu wykonywanych długoterminowych niezakończonych usług, zgod- nie z przepisami art. 34a i 34b uor, jeżeli udział przychodów z niezakończonych usług na dzień bilansowy nie jest istotny w całości przychodów operacyjnych okresu sprawozdawczego (art. 34d uor),

- w przypadku, gdy roczne sprawozdanie finansowe jednostki małej nie podlega obowiązkowi badania i ogłaszania w myśl art. 64 ust. 1 uor, to obliczając koszt wytworzenia produktu zgodnie z art. 28 ust. 3 uor, jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto (art. 28 ust. 4a uor).

Ograniczony zakres dokumentów

Sporządzając sprawozdanie finansowe mała jednostka może zastosować jego wzór z załącznika nr 5 do uor „Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla jednostek małych korzystających z uproszczeń odnoszących się do sprawozdania finansowego", który obejmuje:

- wprowadzenie do sprawozdania finansowego,