Jak ustalić i wykazać odsetki od lokat z przełomu lat 2015 i 2016

Poza wyceną środków pieniężnych w walutach obcych na dzień bilansowy należy także skalkulować należne odsetki od złożonych w banku oszczędności, nawet jeśli nie upłynął jeszcze okres ich zapadalności.

Publikacja: 16.03.2016 06:00

Jak ustalić i wykazać odsetki od lokat z przełomu lat 2015 i 2016

Foto: 123RF

Obowiązek wyceny bilansowej aktywów i pasywów na koniec okresu rozliczeniowego wynika z art. 28 ustawy o rachunkowości (dalej: uor). Zasady wyceny inwestycji krótkoterminowych (>> patrz ramka) wskazuje art. 28 ust. 1 pkt 5 uor, zgodnie z którym są one wyceniane na dzień bilansowy według ich wartości rynkowej. Dodatkowo należy także wziąć pod art. 6 ust. 1 uor, zgodnie z którym w księgach danego okresu należy ująć wszystkie przypadające na ten okres przychody oraz związane z nimi koszty (zasada memoriału, zasada współmierności).

CO OBEJMUJE POZYCJA INWESTYCJI KRÓTKOTERMINOWYCH

Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji przez inwestycje rozumie się lokaty (art. 3 ust. 1 pkt 17 uor.).

Definicja inwestycji posługuje się pojęciem „aktywa finansowe". Są to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (art. 3 ust. 1 pkt 24 uor).

Z kolei aktywa pieniężne to aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu trzech miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty), to na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) (art. 3 ust. 1 pkt 25 uor.).

Przykład

Do inwestycji krótkoterminowych jednostka zaliczy m.in. lokaty, obligacje, udzielone pożyczki, których termin wymagalności jest krótszy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, lub akcje, obligacje bądź udziały, które przeznacza do obrotu w roku obrotowym.

Należne wynagrodzenie

Za wykorzystywanie cudzego majątku należy się stosowne wynagrodzenie, co w przypadku umów pożyczek i lokat (które w zasadzie są niejako pożyczkami udzielanymi bankom) przyjmuje postać oprocentowania. Wysokość tego wynagrodzenia rośnie wraz z biegiem czasu w zależności od wysokości stopy oprocentowania dla danej lokaty. Za każdy dzień udostępniania środków należy się więc określona kwota. W związku z tym przychody z tytułu oprocentowania powstają w miarę upływu czasu. Zgodnie z przytoczonym art. 6 ustawy o rachunkowości przychód powstanie w momencie naliczenia odsetek za dany okres, a nie w momencie faktycznego wpływu pieniędzy na konto bankowe firmy, która tę lokatę posiada (odsetki memoriałowe). Dlatego w sytuacji, gdy dzień zapadalności lokaty nie pokrywa się z dniem bilansowym, firma musi we własnym zakresie obliczyć i zaksięgować odsetki od lokaty przypadające do tego właśnie dnia.

Wyliczenia nie są trudne

Niezależnie od charakteru lokaty ustalenie odsetek memoriałowych na dzień bilansowy nie jest skomplikowane. Większość lokat zawierana jest na okresy krótkoterminowe. Procedura polega więc na przemnożeniu stopy oprocentowania, wartości lokaty oraz liczby dni od jej otwarcia do dnia bilansowego. Jeżeli lokaty zawierają także opcję kapitalizacji odsetek w trakcie jej trwania, to należy wziąć to pod uwagę (gdy ma to istotny wpływ na wyliczenia). Dodatkowo odsetki od lokat w walutach obcych powinny być oszacowane w tej walucie, a dopiero po ich naliczeniu należy je przeliczyć na złote.

Przykład

1 października 2015 roku spółka założyła lokatę roczną na 1 mln euro. Oprocentowanie lokaty wynosi 1 proc. rocznie. Odsetki płatne są wraz z kapitałem w momencie zakończenia lokaty. Spółka naliczyła odsetki memoriałowe na dzień bilansowy 31 grudnia 2015 r.:

1 000 000 euro x 1 proc. x (31+30+31)/365 = 2520,55 euro

Następnie spółka wyceniła naliczone odsetki na 31 grudnia 2015 r. wg kursu średniego NBP na dzień bilansowy (4,2616 zł/euro):

2520,55 euro x 4,2616 zł/euro = 10 741,16 zł

Spółka powinna ująć powyższą operację w księgach następująco:

W sprawozdaniu finansowym naliczone odsetki powinna wykazać w pozycjach:

Inne środki pieniężne: 10 741,16

Przychody finansowe – odsetki: 10 741,16

Nie należy zapominać, że wyliczone powyżej odsetki prezentowane są razem z samą lokatą, tak więc po wycenie wartość pozycji „Inne środki pieniężne" powinna wynieść 4 272 341,16 zł.

Prezentacja odsetek powinna być zbieżna z prezentacją lokat. W zależności od okresu zakończenia lokaty prezentacja powinna być następująca:

- lokaty o okresie zakończenia do trzech miesięcy prezentuje się jako środki pieniężne,

- lokaty od okresie zakończenia od trzech do 12 miesięcy prezentuje się jako inne środki pieniężne,

- lokaty długoterminowe o okresie zakończenia powyżej 12 miesięcy wykazuje się w aktywach trwałych – inwestycjach długoterminowych.

Według tych zasad powinny być wykazane również odsetki od lokat, tzn. odsetki, które spółka spodziewa się otrzymać do trzech miesięcy, powinny być zaprezentowane jako środki pieniężne itd. Zazwyczaj prezentacja nie odbiega od prezentacji samej lokaty. Wyjątkiem są sytuacje, w których lokata jest długoterminowa, a odsetki wypłacane są w okresach krótszych, np. miesięcznych lub półrocznych.

Operacja jest prosta, ale bywa pomijana

Jakub Młyński, konsultant w dziale rewizji finansowej BDO, biuro w Katowicach

Sama procedura naliczenia odsetek memoriałowych nie jest skomplikowana, ale zdarza się, że spółki ją pomijają. Takie postępowanie może powodować istotne odstępstwo od wymogów wyceny przedstawionych w ustawie o rachunkowości, szczególnie jeżeli saldo lokat jest istotne. Należy więc mieć to na uwadze podczas sporządzania sprawozdań rocznych czy okresowych.

Opisany w artykule sposób wyceny lokat bankowych zapewnia, że zachowana jest również zasada ostrożności. Ryzyko nieotrzymania tak naliczonych kwot jest minimalne. Odróżnia to odsetki naliczone od lokat od innych naliczonych odsetek, np. od nieterminowo spłacanych należności. W tym przypadku od razu ujmuje się odpis aktualizujący ze względu na niskie prawdopodobieństwo ich otrzymania.

Doliczenie odsetek memoriałowych od lokat w praktyce równa się ich wartości godziwej, co realizuje wymagania art. 28 uor. Na rynku finansowym powszechnie stosowane jest, np. w przypadku sprzedaży obligacji na rynku wtórnym, doliczanie do ich wartości nominalnej także odsetek naliczonych do okresu transakcji.

CO OBEJMUJE POZYCJA INWESTYCJI KRÓTKOTERMINOWYCH

Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji przez inwestycje rozumie się lokaty (art. 3 ust. 1 pkt 17 uor.). Definicja inwestycji posługuje się pojęciem „aktywa finansowe". Są to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemi towane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (art. 3 ust. 1 pkt 24 uor). Z kolei aktywa pieniężne to aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu trzech miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty), to na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) (art. 3 ust. 1 pkt 25 uor.).

Obowiązek wyceny bilansowej aktywów i pasywów na koniec okresu rozliczeniowego wynika z art. 28 ustawy o rachunkowości (dalej: uor). Zasady wyceny inwestycji krótkoterminowych (>> patrz ramka) wskazuje art. 28 ust. 1 pkt 5 uor, zgodnie z którym są one wyceniane na dzień bilansowy według ich wartości rynkowej. Dodatkowo należy także wziąć pod art. 6 ust. 1 uor, zgodnie z którym w księgach danego okresu należy ująć wszystkie przypadające na ten okres przychody oraz związane z nimi koszty (zasada memoriału, zasada współmierności).

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona