Polski ustawodawca nakłada na podmioty powiązane w rozumienie art. 11 ustawy o CIT obowiązek ustalania wartości transakcji na podstawie warunków rynkowych. Rozwiązania takie mają stanowić zaporę przed unikaniem opodatkowania dochodów (przychodów) podatnika. W tym celu organy podatkowe zostały wyposażone w kompetencję do badania, czy dochód (przychód) uzyskany w wyniku transakcji z podmiotem powiązanym został określony na podstawie wartości rynkowej transakcji, a także czy został właściwie zewidencjonowany i przypisany stronom transakcji. Ewentualne odchylenia dają organom podatkowym uprawnienie do doszacowania dochodu (przychodu) podatnika w odpowiedniej wysokości.
Po zakończeniu roku
Mechanizmem szeroko stosownym przez grupy spółek powiązanych jest korekta dochodowości (compensating adjustment). Jego istota wiąże się z ustalaniem wartości rynkowej cen dostarczanych towarów lub usług najczęściej na podstawie analizy danych porównawczych (benchmarking study), obejmującej ceny towarów lub usług z lat poprzednich. Ustalona w ten sposób cena może jednak odbiegać od rzeczywistych cen stosowanych w obrocie określonym dobrem w danym roku podatkowym, dlatego zaangażowane podmioty po zakończeniu roku podatkowego ustalają ostateczną wartość rynkową transakcji. Gdy wartość przeprowadzonej transakcji różni się do wartości rynkowej, podatnicy dokonują odpowiednich rozliczeń.
Nota lub inny dokument księgowy
I tak, jeżeli przychód dostawcy towarów (usług) okaże się niższy niż przychód, który osiągnąłby podmiot niezależny, to wystawia on na rzecz swojego kontrahenta (podmiotu powiązanego) notę debetową (bądź inny dokument księgowy) zobowiązującą do zapłaty ustalonej różnicy. W sytuacji odwrotnej, gdy przychód dostawcy jest zawyżony w stosunku do przychodu podmiotu niezależnego, dostawca wystawia notę uznaniową, zwracając nadwyżkę nabywcy towarów lub usług.
Powinności u obu kontrahentów
Ustalenie wartości transakcji w oparciu o compensating adjustment powoduje tym samym obowiązek skorygowania przychodu po stronie dostawcy. W zależności od wartości rynkowej transakcji otrzyma on bowiem dodatkową zapłatę, bądź dostawca zobowiązany będzie zwrócić wartość zarachowaną wcześniej jako przychód. Po stronie nabywcy towarów (usług) pojawia się natomiast obowiązek korekty kosztów uzyskania przychodu.
Co do zasady na bieżąco
W myśl art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT, przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Z kolei art. 12 ust. 3j ustawy o CIT stanowi, że jeżeli korekta przychodu nie jest spowodowana błędem rachunkowym lub inną oczywistą omyłką, to korektę robi się poprzez zmniejszenie lub zwiększenie przychodów osiągniętych w okresie rozliczeniowym, w którym została wystawiona faktura korygująca lub – w przypadku braku faktury – inny dokument potwierdzający przyczyny korekty.