Podatnicy, prowadzący działalność gospodarczą narażeni są na ryzyko rynkowe. Niekorzystne zmiany warunków biznesowych, będące wynikiem fluktuacji cen, stóp procentowych oraz kursów walutowych, mogą powodować istotne spadki oczekiwanych przychodów, wzrost kosztów działalności lub zmniejszenie wartości posiadanych aktywów. Dzieje się tak wskutek trudnych do przewidzenia wahań niezależnych od podmiotu czynników, wpływających na efekt podejmowanych działań.
Ryzyko rynkowe jest konsekwencją prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach niepewności. Można je zdefiniować jako zagrożenie, niebezpieczeństwo poniesienia straty. Poziom ryzyka jest uzależniony od upływu czasu. Świadomość występowania ryzyka wywołuje dążenie do identyfikacji oraz eliminacji (względnie ograniczenia) jego negatywnych skutków. Oszacowanie ryzyka umożliwia jego kontrolę. Jednym z narzędzi sterowania ryzykiem jest podjęcie działań zabezpieczających przed jego niepożądanymi następstwami. Do zabezpieczenia ryzyka rynkowego służą instrumenty pochodne (tzw. derywaty). Istota tego typu zabezpieczenia polega na tym, że obok transakcji podstawowych, jednostka przeprowadza transakcje terminowe. Zmiana wartości transakcji bazowej powinna znaleźć odzwierciedlenie w zmianie wartości transakcji terminowej. Do derywatów zalicza się instrumenty finansowe, których:
- wartość zależy od zmiany wartości instrumentu bazowego (np. stóp procentowych, cen papierów wartościowych lub towarów, kursów walutowych, indeksów cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego),
- nabycie nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych lub wartość netto tych wydatków jest niska w relacji do wartości innych rodzajów kontraktów, których cena podobnie zależy od zmiany warunków rynkowych,
- rozliczenie nastąpi w przyszłości.
