Zgłaszanie schematów podatkowych - kto jest zobowiązany

Obowiązek raportowania schematów podatkowych to nowa rzeczywistość dla wszystkich podatników, z którą przyszło nam się mierzyć od stycznia 2019 r. W pierwszym tekście z cyklu na ten temat pisaliśmy o tym, jakie operacje mogą podlegać raportowaniu („Jak identyfikować schemat podatkowy", Rzeczpospolita z 13 lutego 2019 r.) Dziś wskażemy podmioty, na których ciąży ten obowiązek.

Początkowo wydawało się, że obowiązkiem raportowania zostaną objęte tylko podmioty, które profesjonalnie świadczą usługi doradztwa podatkowego lub prawnego. Przepisy znacznie szerzej określiły krąg podmiotów zobowiązanych do raportowania wskazując, że obowiązek ten dotyczy promotorów, korzystających oraz wspomagających. W związku z powyższym, pojawiają się podstawowe pytania.

- Kim są promotorzy, korzystający i wspomagający? Jak podatnik ma ocenić swoją rolę, a tym samym zakres obowiązków?

Kluczowe będzie tu określenie, jakie funkcje pełni podatnik w danym uzgodnieniu.

Jeżeli podejmowane przez nas działania polegają na opracowaniu, oferowaniu, udostępnianiu, wdrażaniu lub zarządzaniu wdrażaniem uzgodnienia – będziemy występować w roli promotora.

Korzystającym będzie podmiot, któremu dane uzgodnienie jest udostępniane, u którego uzgodnienie jest wdrażane, który jest przygotowany do wdrożenia uzgodnienia lub który dokonał czynności służącej wdrożeniu uzgodnienia.

Natomiast w przypadku, gdy rola podmiotu będzie sprowadzała się do udzielania pomocy, wsparcia, porad dotyczących opracowania, wdrożenia do obrotu, organizowania, udostępniania do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia, wówczas taki podmiot będzie podmiotem nazywanym wspomagającym.

Przykład

Przekładając powyższe definicje na praktykę, promotorem będzie doradca podatkowy, adwokat itp., korzystającym będzie przedsiębiorca, natomiast wspomagającym może być m.in. księgowy lub dyrektor finansowy.

- Kto, kiedy i na jakich zasadach ma zgłaszać schemat, skoro każdy z wymienionych powyżej podmiotów uczestniczy w innym etapie uzgodnienia? Czy np. korzystający ponosi odpowiedzialność za niezgłoszenie schematu przez promotora?

Procedura zgłaszania schematów podatkowych opisuje kolejność, w jakiej poszczególne podmioty powinny zgłaszać informacje do Szefa KAS.

Zgodnie z przepisami, promotor jest podmiotem, który w pierwszej kolejności zobowiązany jest do raportowania schematu. Promotor raportuje w terminie 30 dni od dnia następującego po udostępnieniu, przygotowaniu do wdrożenia lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrożeniem schematu podatkowego (w zależności od tego, które zdarzenie jest pierwsze).

Promotor raportuje schemat standaryzowany oraz niestandaryzowany w przypadku zwolnienia z tajemnicy zawodowej – do Szefa KAS. Dodatkowo, promotor ma obowiązek poinformowania korzystającego lub wspomagającego o numerze schematu podatkowego (NSP).

Pojawia się więc konieczność zdefiniowania kolejnych pojęć: „udostępnienie", „wdrożenie", „przygotowanie do wdrożenia".

Zgodnie z objaśnieniami Ministerstwa Finansów, udostępnienie oznacza przekazywanie korzystającemu informacji o uzgodnieniu w jakiejkolwiek formie, w tym drogą elektroniczną, telefoniczną lub osobiście. Założenia dotyczące schematu podatkowego mogą być udostępnione np. podczas spotkania biznesowego. Co istotne, „udostępnieniem schematu" może być również samo oferowanie uzgodnienia, polegające na świadomym otrzymaniu oferty przez korzystającego od promotora.

Definicja wdrożenia obejmuje otwarty katalog czynności faktycznych lub prawnych, umożliwiających wykonanie lub zmierzających do wykonania uzgodnienia. Czynności związane z wdrożeniem uzgodnienia może podejmować zarówno promotor, wspomagający, jak i korzystający.

Uwaga! Wdrażanie opracowanego uzgodnienia lub zarządzanie wdrażanym uzgodnieniem nie musi wiązać się z podejmowaniem decyzji przez promotora.

Przygotowanie do wdrożenia oznacza natomiast sytuację, w której korzystający jest gotowy wdrożyć uzgodnienie, po udostępnieniu mu uzgodnienia spełniającego definicję schematu podatkowego. Generalnie dopiero po udostępnieniu, po zapoznaniu się z czynnościami uzgodnienia, można stwierdzić, że korzystający „przygotowany jest do wdrożenia".

Wiedząc już od wystąpienia jakiego zdarzenia zależy obowiązek raportowania, należy w kolejnym kroku ustalić, kiedy obowiązek raportowania przechodzi z promotora na korzystającego oraz z korzystającego na wspomagającego.

Korzystający raportuje schemat podatkowy, gdy w ramach danego uzgodnienia nie występuje promotor, promotor nie został zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej lub promotor nie poinformował korzystającego o NSP schematu podatkowego.

Podobnie jak promotor, korzystający raportuje w terminie 30 dni od dnia następującego po udostępnieniu, przygotowaniu do wdrożenia lub od dnia dokonania pierwszej czynności wdrożenia (w zależności, które zdarzenie jest pierwsze).

Wspomagający raportuje schemat podatkowy tylko w sytuacji, w której powziął lub powinien był powziąć wątpliwości, że uzgodnienie może stanowić schemat podatkowy oraz nie otrzymał NSP schematu podatkowego od promotora lub korzystającego.

Już na pierwszy rzut oka widać, że obowiązki związane z raportowaniem, dotyczące wspomagającego, różnią się od tych nałożonych na promotorów i korzystających. Wspomagający, w pierwszej kolejności wnosi do promotora lub korzystającego o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie stanowi schematu podatkowego oraz zawiadamia Szefa KAS o wątpliwej sytuacji – ma na to pięć dni roboczych. Dopiero w sytuacji, w której nie uzyska numeru NSP od promotora lub korzystającego, wspomagający ma obowiązek, w terminie 30 od dnia następującego po udostępnieniu, przygotowaniu do wdrożenia lub od dnia dokonania pierwszej czynności wdrożenia (w zależności, które zdarzenie jest pierwsze), zgłosić schemat do Szefa KAS.

Cała procedura zgłaszania schematów została opisana w przepisach, należy jednak pamiętać, że proces zgłaszania schematów jest skomplikowany i wymaga współdziałania wszystkich współpracujących przy uzgodnieniu, w celu zapewnienia prawidłowego i terminowego przepływu informacji. Każdy podmiot ponosi bowiem we własnym zakresie odpowiedzialność karnąskarbową za niewypełnienie, nieprawidłowe wypełnienie lub nieterminowe wypełnienie obowiązków związanych z raportowaniem schematów podatkowych.

Odpowiedzialność ta nie ogranicza się wyłącznie do nieprzekazania informacji o schemacie do Szefa KAS. Obejmuje ona również wszelką wymianę informacji pomiędzy współpracującymi przy uzgodnieniu. Grzywna, którą mogą zastosować organy za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z przepisów o MDR, może wynieść nawet 21 600 000 zł.

- Obowiązek składania informacji o schematach podatkowych to jedno, ale czy złożenie informacji, to koniec obowiązków związanych z przepisami o MDR?

Niestety nie. Przepisy oprócz samego informowania o schematach podatkowych nakładają na korzystających dodatkowy obowiązek złożenia do Szefa KAS - w terminie złożenia deklaracji podatkowej dotyczącej danego okresu rozliczeniowego - formularza MDR-3. Formularz ten, będzie składany w przypadku wykonania jakichkolwiek czynności będących elementem schematu podatkowego lub uzyskania korzyści podatkowej. Obowiązek ten jest niezależny od obowiązku przekazania informacji o schemacie podatkowym.

Nie można zapominać, że zarówno promotorzy, jak i korzystający zatrudniający promotorów lub faktycznie wypłacający im wynagrodzenie, których przychody lub koszty, przekroczyły w roku poprzedzającym rok obrotowy równowartość 8 mln zł, mają obowiązek opracowania i wdrożenia wewnętrznej procedury w zakresie MDR.

Procedura ta powinna szczegółowo określać m.in. działania podejmowane przez podmioty w celu prawidłowego wypełnienia obowiązków związanych z raportowaniem schematów, zakres odpowiedzialności, sposób upowszechniania wiedzy wśród pracowników z zakresu MDR oraz zasady przechowywania dokumentów. Przedmiotowa procedura powinna również zawierać informacje w zakresie zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów o MDR, tj. system dotyczący sygnalistów.

Ustawa przewiduje surowe sankcje za brak procedur, które sięgnąć mogą nawet 10 mln zł.

- Czy ustawa zawiera jakieś wyłączenia, czy wszyscy korzystający mają obowiązek raportowania schematów podatkowych?

We wskazanym zakresie polskie przepisy po raz kolejny rozszerzają obowiązki związane z raportowaniem. Dyrektywa wskazuje bowiem na obowiązek raportowania jedynie schematów transgranicznych, a nasze przepisy rozszerzają ten obowiązek również na schematy krajowe. W zakresie tych schematów wprowadzono dodatkowe kryterium kwalifikowanego korzystającego, które ogranicza zakres przedsiębiorców zobowiązanych do raportowania, jeżeli schematy te realizowane są wyłącznie pomiędzy polskimi podmiotami.

Konstrukcja kryterium kwalifikowanego korzystającego została jednak opracowana w taki sposób, że tylko niewielka część przedsiębiorców będzie mogła skorzystać z wyłączenia, a co za tym idzie, zastosowanie schematu krajowego prowadzącego do niewielkiej korzyści nawet przez średniego przedsiębiorcę będzie prowadziło do powstania obowiązku jego raportowania.