Dynamiczna rzeczywistość gospodarcza powoduje, że jednostki gospodarcze szukają elastycznych rozwiązań na wielu płaszczyznach prowadzonej działalności gospodarczej. Zakup środka trwałego wiąże się zwykle z istotnym wydatkiem finansowym albo zaciągnięciem zobowiązania finansowego, więc nabywcy zależy, aby kupiony składnik aktywów dawał się możliwie łatwo przystosowywać do zmieniających się warunków. Pewną elastyczność może zapewnić nabycie środka trwałego, który składa się z takich komponentów, które umożliwiają na przykład ich wymianę czy odłączanie lub przyłączanie i dostosowywanie środka trwałego do aktualnych potrzeb danej jednostki.
Czytaj także: Jak księgować i rozliczyć sprzedaż środka trwałego
Ustawa o rachunkowości (dalej: uor) nie definiuje części, z których może się składać środek trwały, a definicja tej kategorii bilansowej jest dość ogólna. W art. 3 ust. 1 pkt 12 uor opisane są aktywa, jako kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Artykuł 3 ust. 1 pkt 15 uor mówi z kolei o środkach trwałych jako rzeczowych aktywach trwałych i zrównanych z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletnych, zdatnych do użytku i przeznaczonych na potrzeby jednostki. Wyliczone są tu w szczególności: nieruchomości (w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego), maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy, ulepszenia w obcych środkach trwałych oraz inwentarz żywy.
Kryteria klasyfikacji
Aby doprecyzować zagadnienie klasyfikacji środków trwałych warto sięgnąć po Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe" (dalej: KSR 11). KSR 11 nawiązuje do definicji podanych w uor, ale jednocześnie zawiera dodatkowe informacje, które powinny ułatwić jednostce odpowiednie zakwalifikowanie danego wydatku albo wydatków. Warto podkreślić, że jednostki gospodarcze stosujące ustawę o rachunkowości jako podstawę sprawozdawczości finansowej mogą stosować zasady opisane w krajowych standardach rachunkowości. Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 3 uor, w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości, a przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego – MSR. Postanowienia KSR stosuje się dobrowolnie, ale jeżeli jednostka podejmie decyzję o włączeniu KSR do jej zasad (polityki) rachunkowości, to zobowiązuje się stosować wszystkie dotyczące jej krajowe standardy w sprawach nieuregulowanych ustawą o rachunkowości.
Dodatkowe elementy
Z punktu widzenia KSR 11 dla klasyfikacji istotne są: postać środka trwałego, okres jego ekonomicznej użyteczności, kompletność, zdatność do użytkowania, przeznaczenie na własne potrzeby jednostki oraz wartość. Części, z jakich może składać się środek trwały, zostały opisane w KSR 11 przy okazji analizy cech, które mogą świadczyć o jego kompletności (paragrafy 4.16–4.21). Środek trwały jest kompletny, jeżeli może realizować przypisane mu funkcje, to jest spełnia zarówno warunki techniczne, jak i prawne przewidziane dla danej kategorii środków trwałych oraz zawiera wszystkie części składowe. Część składowa jest nieodłącznym elementem środka trwałego warunkującym jego użytkowanie, który nie może być od niego odłączany bez istotnego wpływu na zdatność środka trwałego do użytkowania. Część składowa jest powiązana fizycznie (wchodzi fizycznie w skład danego środka trwałego) albo prawnie ze środkiem trwałym.