Akredytywa służy firmom do redukcji ryzyka nieuregulowanych należności z tytułu zbytych towarów i usług, zwłaszcza w sytuacji, gdy w realizację transakcji zaangażowani są nowi, nieznani sobie kontrahenci albo gdy transakcja jest przeprowadzana wprawdzie między stronami, które znają się dobrze, ale istnieje obawa, że wierzytelność nie zostanie uregulowana, względnie w przypadku znacznej wartości obrotów.
Zgodnie z art. 80 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1988 ze zm.), banki mogą na zlecenie otwierać i potwierdzać akredytywy. Podstawą akredytywy, tak jak w przypadku polecenia przelewu, czeku lub weksla trasowanego jest instytucja przekazu (art. 9211–9215 k.c.). Akredytywa, uznawana za umowę nienazwaną, pod względem konstrukcji prawnej jest podobna do umów poręczenia i gwarancji. Zlecenie klienta otwarcia akredytywy (rozumiane jako oferta skierowana do banku, której przyjęcie implikuje otwarcie akredytywy, zgodne z instrukcją zawartą w zleceniu) stanowi upoważnienie dla banku do jej realizacji. Dla wierzyciela jest umocowaniem do odbioru przekazanej przez bank dłużnika kwoty. Otwarcie akredytywy przez bank powoduje powstanie zobowiązania (akcept) banku do jej realizacji. Dla zastosowania akredytywy konieczne jest, aby obie strony (wierzyciel i dłużnik) dysponowały kontami bankowymi.
Akredytywa jest jedną z form bezgotówkowych rozliczeń wzajemnych rozrachunków między kontrahentami, stosowaną głównie w obrocie zagranicznym. Polega ona na wyodrębnieniu przez bank, na wniosek nabywcy (importera), będącego klientem banku, określonych środków pieniężnych w celu uregulowania należności na rzecz wskazanego beneficjenta (sprzedawcy-eksportera), w uzgodnionym terminie i po spełnieniu przez niego określonych warunków. Akredytywa jest narzędziem zabezpieczającym przede wszystkim interes sprzedawcy (eksportera), chociaż uwzględnia również korzyści odbiorcy (importera). Pierwszemu zapewnia terminowe otrzymanie należności, a drugiemu pozwala uzależnić zapłatę od spełnienia przez sprzedawcę uzgodnionych warunków. Akredytywa, obok funkcji gwarancyjnej (sprowadzającej się do dochodzenia zapłaty w pierwszej kolejności od banku, a nie od dłużnika), pełni również rolę płatniczą.
Na czym polega
Uruchomienie akredytywy sprowadza się do zabezpieczenia na specjalnie wyodrębnionym koncie bankowym (tzw. rachunku akredytywy) środków pieniężnych, przeznaczonych na konkretne wypłaty. Wpłata środków następuje za pośrednictwem przelewu z bieżącego rachunku dłużnika. Ewidencja księgowa rozliczenia akredytywy odbywa się na podstawie wyciągów bankowych. Pamiętać również należy, że akredytywa może zostać uruchomiona zarówno na ściśle określoną, jak i na przybliżoną kwotę, uwzględniającą tzw. tolerancję (wyznacza ona poziom dozwolonej zmiany wartości zobowiązania, w związku z którym miało miejsce otwarcie akredytywy). W drugim przypadku, w dokumentach bankowych kwotę poprzedza oznaczenie „około". Praktyka taka wynika z wewnętrznych przepisów bankowych.
Rachunek bankowy akredytywy wykazuje jedynie saldo debetowe, wyznaczające poziom środków zabezpieczonych akredytywą. Saldo to na dzień bilansowy należy przenieść do aktywów bilansu (pozycja „Krótkoterminowe aktywa finansowe – środki pieniężne w kasie i na rachunkach"), w sytuacji gdy termin wykonania akredytywy przypada w następnym roku obrotowym.
