Zmiana planów i dobrowolna wypłata nie da korzyści w PIT

Odstępne zapłacone od warunkowej umowy zbycia udziałów, która nie doszła do skutku, nie może być kosztem transakcji ich sprzedaży, która ostatecznie została sfinalizowana.

Publikacja: 02.01.2019 01:00

Zmiana planów i dobrowolna wypłata nie da korzyści w PIT

Foto: Fotolia

We wniosku o interpretację podatnik wyjaśnił, że będąc mniejszościowym udziałowcem w spółce z o.o. zawarł w 2011 r. umowę warunkową sprzedaży udziałów w tej spółce na rzecz osoby trzeciej (kontrahenta), który zapłacił mu cenę przewidzianą w umowie. Kontrakt został sporządzony w formie pisemnej, z notarialnie poświadczonymi podpisami.

Czytaj także: Wracają korzyści dla firm i twórców w rozliczaniu kosztów podatkowych

Podatnik podkreślił, że umowa spółki z o.o. do zbycia udziałów wymagała zgody udzielanej w formie uchwały zgromadzenia wspólników. Spółka nie wyraziła zgody na zbycie udziałów na rzecz kontrahenta. Podatnik tłumaczył, że w tej sytuacji zmuszony był zainicjować postępowanie sądowe o wyrażenie przez sąd rejestrowy zastępczej zgody na zbycie udziałów. Sprawa toczyła się od 2012 r., a w jej toku biegły sądowy dokonał wyceny udziałów spółki. Ostatecznie jednak to spółka zaproponowała odkupienie udziałów po cenie wskazanej przez biegłego, ale przez osobę inną niż dotychczasowy kontrahent, uprawniony z umowy warunkowej z 2011 r. Podatnik wyraził na to zgodę. Aby jednak umowa sprzedaży udziałów na rzecz nowego nabywcy, wskazanego przez spółkę, była ważna i skuteczna, swoich roszczeń musiał się zrzec pierwotny oferent. Kontrahent wyraził zgodę na odstąpienie od przeniesienia na niego udziałów w spółce na swoją rzecz i rozwiązanie umowy warunkowej z 2011 r. Uzależnił to jednak od zapłacenia odstępnego, którego wysokość została określona w umowie.

Podatnik zapytał, czy zapłacone odstępne jest kosztem odpłatnego zbycia przez niego udziałów na rzecz dotychczasowego udziałowca, pomniejszającym przychód do opodatkowania z tytułu sprzedaży udziałów.

Fiskus odpowiedział, że nie. Wskazał na art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a oraz art. 19 ust. 1 ustawy o PIT. Przypomniał, że przychodem z odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o. jest ich wartość wynikająca z umowy, wyrażona w cenie zbywanych udziałów, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Zdaniem fiskusa, poniesiony wydatek w postaci odstępnego nie może być uznany za koszt zbycia udziałów. Zapłata odstępnego nie była bowiem warunkiem zbycia udziałów innej osobie.

Podatnik zaskarżył interpretację, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uwzględnił ją z przyczyn procesowych. Ten wyrok został jednak uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny, który nie zgodził się, że wiedza dotycząca rozstrzygnięcia przez sąd rejestrowy o wyrażenie zastępczej zgody na zbycie udziałów nie uniemożliwiała merytorycznego rozstrzygnięcia.

Ponownie rozpoznając sprawę WSA w Szczecinie oddalił skargę podatnika. Uznał, że zapłata odstępnego nie była koniecznym warunkiem dla skutecznego zawarcia umowy sprzedaży udziałów. Wobec tego, wydatek związany z zapłatą odstępnego nie stanowi kosztów odpłatnego zbycia udziałów.

NSA potwierdził to stanowisko. Odwołując się do orzecznictwa zgodził się, że przez koszty odpłatnego zbycia należy rozumieć wydatki poniesione przez sprzedającego, które są niezbędne do tego, aby transakcja doszła do skutku. Chodzi o wydatki bezpośrednio związane z przeprowadzoną czynnością, takie jak koszty notarialne, opłaty sądowe, koszty pośredników (o ile ich udział warunkował dokonanie transakcji) i koszty łączące się z ponoszeniem ciężarów publicznoprawnych, w szczególności opłaceniem podatku od czynności cywilnoprawnych. Muszą to więc być wydatki, bez poniesienia których do zbycia udziałów by nie doszło.

W ocenie NSA w spornej sprawie zapłacone przez skarżącego odstępne od umowy warunkowej nie jest wydatkiem, który był niezbędny do zawarcia umowy sprzedaży udziałów w spółce z innym nabywcą. Zawarcie i skuteczność tej ostatniej umowy nie były uzależnione od wypłaty odstępnego pierwotnemu oferentowi. Fakt, że wobec braku tej zgody, skarżący zobowiązał się do wypłaty pierwszemu kontrahentowi odstępnego, nie oznacza, że był to warunek zawarcia drugiej umowy sprzedaży. Zobowiązanie do wypłaty odstępnego było dobrowolne.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 października 2018 r.

—Aleksandra Tarka

sygnatura akt: II FSK 2517/18

Komentarz eksperta

Emilia Wolnowska, doradca podatkowy, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego BDO, biuro w Poznaniu

W komentowanej sprawie podatnik uważał, że kwota zapłaconego odstępnego powinna stanowić koszt odpłatnego zbycia, pomniejszający przychód z tytułu sprzedaży udziałów, ponieważ uwolnienie się od roszczeń kontrahenta było warunkiem sprze- daży na rzecz innego nabywcy. Zarówno organ podatkowy, jak i sądy obu instancji zaprezentowały odmienne stanowisko w tej sprawie. Stwierdzono, że kosztem zbycia udziałów mogą być tylko te wydatki, które są niezbędne, aby sprzedaż mogła dojść do skutku. Natomiast zapłata odstępnego nie była koniecznym warunkiem zbycia udziałów innej osobie.

Ustalając podstawę opodatkowania, w pierwszej kolejności podatnik określa wysokość przychodu, uwzględniając koszty odpłatnego zbycia udziałów, a następnie określa wysokość wydatków poniesionych na ich nabycie (objęcie), które mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Jak wskazał NSA, tylko art. 19 ust. 1 ustawy o PIT dotyczy w spornej sprawie kwestii uznania za koszt uzyskania przychodów wydatków poniesionych w związku z wypłatą odstępnego. W ustawie o PIT nie zdefiniowano jednak pojęcia „kosztów odpłatnego zbycia", o którym mowa we wskazanym wyżej przepisie. Podatnicy często interpretują to pojęcie przez pryzmat ekonomicznego rezultatu transakcji. Szczególnie w przypadku, gdy podatnik zmuszony jest do wywiązania się ze swoich innych zobowiązań, które powstały na skutek zawieranej transakcji.

Z kolei organy podatkowe oraz sądy administracyjne, kierując się wykładnią językową, definiują to pojęcie bardzo wąsko. Komentowany wyrok stanowi kontynuację linii orzeczniczej, zgodnie z którą za takie koszty można uznać jedynie wydatki, bez poniesienia których do zbycia udziałów by nie doszło, tj. wyłącznie niezbędne wydatki bezpośrednio związane z samą czynnością zbycia. Przykładem takich kosztów są koszty notarialne dotyczące zawieranej umowy sprzedaży udziałów.

We wniosku o interpretację podatnik wyjaśnił, że będąc mniejszościowym udziałowcem w spółce z o.o. zawarł w 2011 r. umowę warunkową sprzedaży udziałów w tej spółce na rzecz osoby trzeciej (kontrahenta), który zapłacił mu cenę przewidzianą w umowie. Kontrakt został sporządzony w formie pisemnej, z notarialnie poświadczonymi podpisami.

Czytaj także: Wracają korzyści dla firm i twórców w rozliczaniu kosztów podatkowych

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego