Rzecznik o zasadach obliczania emerytury

Rzecznika praw obywatelskich przedstawił stanowisko w sprawie petycji P9-29/16 dotyczącej zmiany zasad obliczania emerytury powszechnej po emeryturze wcześniejszej.

Publikacja: 12.07.2016 10:31

Rzecznik o zasadach obliczania emerytury

Foto: 123RF

Do rzecznika wpływają liczne skargi dotyczące zmiany zasad ustalania wysokości emerytury przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które pobierały dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę.  Zmiany te weszły w życie 1 stycznia 2013 r., równocześnie z podwyższeniem wieku emerytalnego.

W świetle pierwotnych przepisów ustawy emerytalnej osoba, która pobiera wcześniejszą emeryturę, może po osiągnięciu wieku emerytalnego wystąpić o emeryturę powszechną (art. 24 ustawy emerytalnej). Dla osoby urodzonej po 31 grudnia 1948 r. emerytura ta wyliczana była przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Wysokość tzw. nowej emerytury w niektórych przypadkach jest korzystniejsza od dotychczas pobieranej emerytury.

Od 1 stycznia 2013 r. przepisy się jednak zmieniły: podstawa obliczenia kolejnej emerytury ma być pomniejszana o kwoty wcześniej pobranych emerytur.

Zdaniem rzecznika w tym kontekście warto zwrócić uwagę na zapadające rozstrzygnięcia sądowe w oparciu o wskazówki Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 3 listopada 2015 r. (P 11/14) rozstrzygające, że wysokości emerytury ubezpieczonych nie pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot brutto pobranych emerytur, a ustalenie prawa ubezpieczonej do emerytury i ustalenie wysokości tej emerytury powinno nastąpić według stanu prawnego obowiązującego w dacie spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia uprawnień emerytalnych, natomiast bez wpływu na ich nabycie pozostaje stan prawny obowiązujący w chwili złożenia wniosku. (por. wyroku Sądu Apelacyjnego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 października 2015 r., III AUa 970/14; wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 2015 r., VI U 2161/13). Kształtuje się również linia orzecznicza zawierająca przeciwne stanowisko.

- O ile w omówionym wyżej zakresie można posiłkować się wykładnią zgodną z konstytucją, o tyle cały czas pozostaje otwarta sprawa pozostałych osób, które uprawnienia do emerytury powszechnej nabywają po 1 stycznia 2013 r. - zauważa rzecznik i dodaje, że w tym przypadku konieczna jest interwencja ustawodawcy.

W tej sprawie rzecznik zwrócił się do Beaty Mazurek, przewodniczącej sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (wystąpienie z dnia 4 lutego 2016 r.). Rzecznik poprosił o to, aby w ramach prac Komisji nad przedstawionym przez prezydenta RP projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk 62) posłowie zanalizowali i ten problem.

Liczną grupą wśród skarżących są kobiety urodzone w 1953 r., które będąc ostatnim rocznikiem uprawnionych do wcześniejszej emerytury (art. 46 w związku art. 29 ustawy emerytalnej – nabycie uprawnień do końca 2008 r.), jak wskazują w skargach zostały zaskoczone wprowadzonymi zmianami. Przy czym należy podkreślić, że nie jest to jedyna grupa objęta dyspozycją art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Skarżący podnoszą, że podejmując w przeszłości decyzję o przejściu na emeryturę w niższym wieku emerytalnym nie mogli mieć świadomości, że taka decyzja w przyszłości wpłynie negatywnie na wysokość emerytury przyznawanej w wieku powszechnym.

W skargach do rzecznika wskazuje się, że prawo do ustalania wysokości emerytury powszechnej na dotychczasowych zasadach, czyli bez kwestionowanego pomniejszania, winno być zachowane dla wszystkich, którzy nabyli i realizowali prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Na gruncie przedstawionych rozważań należy wskazać, że zmiana legislacyjna w tym zakresie może rozstrzygnąć kwestie zarówno osób, które uprawnienia do emerytury powszechnej nabyły przed 2012 r., jak i po tej dacie.

Do chwili obecnej rzecznik nie otrzymał stanowiska Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

W skargach skierowanych do RPO ubezpieczeni z jednej strony domagają się możliwości ustalania wysokości emerytury na nowych zasadach w systemie zdefiniowanej składki bez pomniejszania o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur, z drugiej zaś strony domagają się ustalenia wysokości emerytury powszechnej przy zastosowaniu art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Przepis ten dotyczy ustalania wysokości emerytury w miejsce dotychczas pobieranej emerytury ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. objętych tzw. starym systemem emerytalnym przy przyjęciu nowej kwoty bazowej do części socjalnej emerytury (24% kwoty bazowej) pod warunkiem wykazania po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury 30 miesięcy podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Wymóg przepracowania 30 miesięcy wprowadzono z dniem 1 lipca 2004 r. mocą ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264) w odpowiedzi na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2002 r. (III UZP 7/02 OSNP z 2003 r. nr 2, poz. 42), Wprowadzenie wymogu przepracowania 30 miesięcy było przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 24 kwietnia 2006 r. (P9/05- OTK A 2006/4/46) orzekł, że art. 53 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej jest zgodny z art. 2 i 32 Konstytucji RP.

Do rzecznika wpływają liczne skargi dotyczące zmiany zasad ustalania wysokości emerytury przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które pobierały dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę.  Zmiany te weszły w życie 1 stycznia 2013 r., równocześnie z podwyższeniem wieku emerytalnego.

W świetle pierwotnych przepisów ustawy emerytalnej osoba, która pobiera wcześniejszą emeryturę, może po osiągnięciu wieku emerytalnego wystąpić o emeryturę powszechną (art. 24 ustawy emerytalnej). Dla osoby urodzonej po 31 grudnia 1948 r. emerytura ta wyliczana była przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Wysokość tzw. nowej emerytury w niektórych przypadkach jest korzystniejsza od dotychczas pobieranej emerytury.

Pozostało 86% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami