Ceny transferowe: porozumienie cenowe pozwoli uniknąć sporów z fiskusem

Tematyka cen transferowych jest obecnie jednym z głównych zagadnień znajdujących się w obszarze szczególnego zainteresowania administracji podatkowej. W ostatnim czasie można zaobserwować zintensyfikowane kontrole w tym zakresie, których celem jest wykrycie nieprawidłowości związanych z niewłaściwym ustalaniem cen w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi. Ponadto, od 1 stycznia 2017 roku podatników czekają rewolucyjne zmiany przepisów regulujących obowiązki dokumentacyjne. Wszystko to sprawia, że w najbliższym czasie podatnicy staną przed wyzwaniem dotyczącym zabezpieczenia swoich rozliczeń wewnątrzgrupowych przed ryzykiem kwestionowania przez administrację podatkową rynkowego charakteru warunków takich rozliczeń.

Obecnie jedynym i skutecznym narzędziem ograniczenia przez podatników ryzyka w zakresie cen transferowych są uprzednie porozumienia cenowe (Advanced pricing agreement – APA).

Strony działają z wyprzedzeniem

Uprzednie porozumienie cenowe jest formalnym porozumieniem zawieranym pomiędzy podatnikiem i ministrem finansów, którego celem jest rozwiązanie z wyprzedzeniem potencjalnych sporów dotyczących cen transferowych. Wniosek o zawarcie APA składa się do ministra finansów, który jest organem właściwym w sprawie porozumienia.

Istotą uprzednich porozumień cenowych jest uzgodnienie z Ministrem Finansów metodologii kalkulacji cen transferowych, która następnie zostaje potwierdzona w sposób formalny w decyzji w sprawie porozumienia. Chociaż postępowanie w celu zawarcia APA kończy się wydaniem decyzji, cała procedura polega na rozmowach, uzgodnieniach i dobrowolności, a więc na porozumieniu między stronami. Natomiast decyzja kończąca postępowanie jest tylko potwierdzeniem stanowisk uzgodnionych w czasie trwania procedury APA, a więc jest wynikiem konsensusu, do jakiego doszły obie strony.

W związku z negocjacyjnym charakterem postępowania, APA zapewnia możliwość bezspornego konsultowania się i współpracy podatnika z władzami podatkowymi oraz możliwość przedstawienia własnego stanowiska w przyjaznej atmosferze. Ponadto, współpraca na zasadach dobrowolności stwarza warunki umożliwiające określenie jak najbardziej prawidłowej metodologii wyceny danej transakcji, nierzadko ze szczególnym uwzględnieniem specyficznych warunków, w jakich funkcjonuje podatnik. Pozwala to na włączenie od początku wszystkich zainteresowanych stron w procedurę, co zapewnia efektywność i pewność postępowania.

W ramach postępowania w sprawie zawarcia porozumienia minister finansów przeprowadza dokładną weryfikację stanu faktycznego sprawy, aby przy współpracy z wnioskodawcą, ustalić poprawną metodologię kalkulacji ceny transferowej. Ze względu na skomplikowaną materię sprawy, procedura APA może być długotrwała. Może być ona jednak znacznie krótsza niż np. procedura obrony przez podatnika swoich cen wewnątrzgrupowych w ramach sporu z organami podatkowymi. Odbywa się też ona w przyjaznej dla podatnika atmosferze.

Koszty związane z zawarciem porozumienia są stosunkowo niskie w porównaniu do kar (np. odsetki karne, sankcje karno-skarbowe), jakie mogą zostać nałożone na podatnika i kosztów postępowania podatkowego lub postępowania przed sądem. Postępowanie w sprawie porozumienia, niezależnie od jego rodzaju, powinno zostać zakończone bez zbędnej zwłoki. Określenie to jednak jest niejednoznaczne i dlatego ustawodawca doprecyzował je, wskazując maksymalny czas trwania procedury. W sprawie porozumienia jednostronnego postępowanie powinno zakończyć się nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od dnia jego wszczęcia, w przypadku porozumienia dwustronnego – nie późnej niż w ciągu roku od dnia wszczęcia, a porozumienia wielostronnego – nie później niż w ciągu 18 miesięcy od dnia wszczęcia.

Pewność skutków podatkowych

APA umożliwia podatnikom ograniczenie, w największym możliwym stopniu, bądź nawet całkowite wyeliminowanie ryzyka związanego z zakwestionowaniem przez organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej warunków transakcji przeprowadzanych z podmiotami powiązanymi. Oznacza to, że otrzymując APA podatnicy uzyskują potwierdzenie rynkowości warunków przeprowadzanych transakcji, a zatem mają, w określonym w decyzji ministra finansów okresie, pewność skutków podatkowych związanych z realizacją objętych decyzją transakcji z podmiotami powiązanymi. APA zwiększa zatem przewidywalność i bezpieczeństwo prowadzenia biznesu, eliminuje niepewność związaną z opodatkowaniem transakcji z podmiotami powiązanymi i prowadzeniem postępowań podatkowych oraz pozwala uniknąć czasochłonnego procesu kontroli i ryzyka potencjalnych kar.

Uprzednie porozumienia cenowe są jedynym narzędziem umożliwiającym ustalenie poprawnej metodologii kalkulacji cen transferowych pomiędzy podmiotami powiązanymi, która może zostać zaakceptowana przez administrację podatkową z wyprzedzeniem. Uzyskanie APA pozwala więc podatnikom na uniknięcie ewentualnych sporów z organami podatkowymi w przyszłości. Jest to istotne szczególnie w przypadku transakcji skomplikowanych, w których trudno jednoznacznie określić funkcje pełnione przez poszczególne podmioty i ponoszone ryzyka, a także transakcji, w które angażowane są aktywa niematerialne o znaczącej wartości, czy w przypadku restrukturyzacji działalności podatnika.

Jako że podatnicy, poza zawarciem porozumienia jednostronnego, mają możliwość wnioskowania o zawarcie porozumienia dwustronnego oraz wielostronnego, zawarcie APA może nie tylko ograniczyć, ale nawet wyeliminować ryzyko wystąpienia podwójnego opodatkowania, w związku z tym, że w przypadku APA dwustronnych oraz wielostronnych, w porozumieniu uczestniczą administracje podatkowe wszystkich zainteresowanych państw.

Ułatwienia od 2016 r.

W celu usprawnienia funkcjonowania uprzednich porozumień cenowych w styczniu 2016 roku wprowadzono zmiany w przepisach w tym zakresie. Istotną dla podatników zmianą było wprowadzenie możliwości obowiązywania decyzji w sprawie porozumienia od dnia złożenia przez podatnika wniosku o zawarcie porozumienia (tzw. roll back). Niezależnie zatem od długości trwania postępowania w sprawie zawarcia APA, podatnicy uzyskują ochronę od dnia złożenia wniosku, co w istotny sposób zwiększa poziom bezpieczeństwa prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.

Inną korzystną dla podatników zmianą jest rozszerzenie możliwości przedłużenia obowiązywania decyzji w sprawie porozumienia (od stycznia 2016 r. jest możliwe odnowienie decyzji). Oznacza to, że w przypadku zmiany warunków transakcji, jeżeli nie są one istotne, możliwe będzie wnioskowanie o odnowienie decyzji w sprawie porozumienia. Dotychczasowe przepisy wskazywały sztywne przesłanki przedłużenia decyzji. Mianowicie, było to możliwe tylko w razie braku zmiany elementów decyzji, co w praktyce, w związku ze zmieniającą się rzeczywistością gospodarczą, było trudne do zastosowania. Obecnie podatnicy nie są więc już zobligowani, w przypadku nieistotnej zmiany warunków transakcji, do ponownego inicjowania postępowania w sprawie zawarcia porozumienia, lecz uzyskają kontynuację obowiązywania decyzji w prostszej i znacznie szybszej procedurze odnowienia decyzji.

Jak to wygląda w praktyce

Po dziesięciu latach od wprowadzenia do polskiego systemu prawnego przepisów w zakresie uprzednich porozumień cenowych, instytucja APA funkcjonuje dobrze i cieszy się zainteresowaniem podatników.

Nie sprawdziły się obawy, że instytucja ta nie będzie w praktyce stosowana. Już w pierwszym roku obowiązywania przepisów złożono 12 wniosków o zawarcie APA. Od 2011 r. wzrosła liczba wniosków dwustronnych, natomiast w 2013 r. liczba wniosków o zawarcie tego rodzaju APA była większa niż wniosków o zawarcie APA jednostronnego. Złożono również dwa wnioski o zawarcie APA wielostronnego. W sumie od 1 stycznia 2016 r. złożono 73 wnioski o zawarcie uprzedniego porozumienia cenowego. W większości dotyczyły one transakcji sprzedaży dóbr materialnych zarówno do, jak i poza Polskę, świadczenia usług oraz korzystania z wartości niematerialnych przez podmiot krajowy. Wnioski dotyczyły również usług finansowych, rozliczeń z udziałem zakładu oraz restrukturyzacji działalności podatnika. Ponadto, złożono 11 wniosków o przedłużenie terminu obowiązywania decyzji w sprawie porozumienia. Większość złożonych przez podatników wniosków o zawarcie APA kończy się wydaniem decyzji pozytywnej, tj. zawarciem porozumienia. Obecnie Ministerstwo Finansów prowadzi 22 postępowania w sprawie zawarcia APA, w tym dziewięć jednostronnych, 12 dwustronnych oraz jedno wielostronne.

Postępowania w sprawie zawarcia APA prowadzone są w Ministerstwie Finansów przez zespół specjalistów wykwalifikowanych m.in. w zakresie ekonomii, rachunkowości oraz prawa, którzy w ramach szkoleń mają możliwość poszerzenia wiedzy poprzez kontakt z zagranicznymi administracjami podatkowymi oraz wymianę doświadczeń w obszarze cen transferowych. Ponadto, regularnie uczestniczą oni w obradach grup roboczych OECD oraz Forum Unii Europejskiej ds. Cen Transferowych. Pracownicy Ministerstwa Finansów zostali wyposażeni w niezbędne narzędzia, takie jak dostęp do baz danych Amadeus, Orbis czy Royalty Stat. Kwalifikacje i doświadczenie pracowników zespołu APA oraz możliwość korzystania z odpowiednich narzędzi wpływa na wysoką jakość wydawanych decyzji w sprawie porozumienia, co powoduje, że instytucja APA jest pozytywnie postrzegana przez podatników, którzy takie porozumienie uzyskali.

—Karolina Stupak jest starszym konsultantem w Zespole Cen Transferowych MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy

podstawa prawna: Dział IIa ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U z 2015 r., poz. 613 ze zm.)