Podatkowa kontrola krzyżowa niedopuszczalna przy czynnościach sprawdzających

W przypadku przedłużenia terminu zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, w związku z weryfikacją prowadzoną w ramach czynności sprawdzających, nie jest możliwe żądnie od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu oceny ich prawidłowości i rzetelności.

Publikacja: 05.12.2016 02:00

Podatkowa kontrola krzyżowa niedopuszczalna przy czynnościach sprawdzających

Foto: 123rf

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w chwale siedmiu sędziów z 24 października 2016 r. (I FSP 3/16).

Dyrektor izby skarbowej, po rozpatrzeniu zażalenia skarżącej, utrzymał w mocy postanowienie naczelnika urzędu skarbowego w przedmiocie przedłużenia terminu zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. W niniejszej sprawie do przedłużenia terminu zwrotu podatku doszło w ramach czynności sprawdzających, tj. nie było wszczęte ani postępowanie podatkowe, ani kontrola podatkowa. Dyrektor izby skarbowej stwierdził, że zasadne było wydanie postanowienia przedłużającego termin zwrotu podatku w celu uzyskania kompletnego materiału dowodowego. Przesunięcie terminu nastąpiło w związku z podjęciem przez organ pierwszej instancji czynności wyjaśniających zmierzających do ustalenia stanu faktycznego odnośnie do transakcji wewnątrzwspólnotowych zrealizowanych przez podatnika. Czynności te polegały na zwróceniu się organu I instancji za pośrednictwem dyrektora izby skarbowej do czeskiej i niemieckiej administracji podatkowej z zapytaniem o kontrahentów skarżącej i zawarte z nimi transakcje.

W skardze skarżąca podkreśliła, że w niniejszej sprawie organ pierwszej instancji nie miał prawa przedłużać terminu zwrotu VAT, gdyż nie wykazał, iż w sprawie istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowości rozliczenia VAT przez skarżącą. Dodatkowo wskazała, że według ordynacji podatkowej nie jest dopuszczalne zajmowanie się kontrahentami podatnika w ramach czynności sprawdzających, przeprowadzanych w związku z prowadzonym postępowaniem wyjaśniającym w przedmiocie zasadności wniosku o zwrot podatku od towarów i usług.

NSA w trakcie rozpoznawania skargi kasacyjnej postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego następujące zagadnienie prawne:

Czy w przypadku przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT w ramach czynności sprawdzających możliwe jest żądanie od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności?

NSA wydał uchwałę, w której wskazał, że gdy potrzebna jest analiza dokumentacji kontrahentów podatnika w celu oceny zasadności zwrotu VAT na rzecz podatnika, organ podatkowy powinien wszcząć kontrolę podatkową bądź postępowanie podatkowe. Natomiast w ramach jedynie czynności sprawdzających, tj. bez wszczynania postępowania podatkowego bądź kontroli podatkowej, brak jest podstaw do żądania przedstawienia przez kontrahentów podatnika określonych dokumentów.

—Maciej Kordalewski, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Zdaniem eksperta

Paweł Chrzaniuk, konsultant w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

Kwestią rozstrzyganą w uchwale była dopuszczalność żądania od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności w ramach prowadzonych czynności sprawdzających, uzasadniającego przedłużenie zwrotu VAT. Zgodnie z art. 274c § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym postępowaniem lub kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.

Z literalnej wykładni przepisu wynika, że tzw. kontrola krzyżowa u kontrahentów podatników może być przeprowadzana w związku z kontrolą podatkową lub postępowaniem podatkowym, a nie w ramach samych czynności sprawdzających. NSA słusznie wskazał, że w razie potrzeby dokładniejszej weryfikacji kontrahentów organ powinien zmienić tryb weryfikacji z czynności sprawdzających na kontrolę albo postępowanie podatkowe.

W ordynacji podatkowej odrębnie uregulowany jest zakres czynności sprawdzających, zakres kontroli i postępowania podatkowego. Celem czynności sprawdzających jest, co wynika z art. 272 o.p., sprawdzenie terminowości: składania deklaracji, wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników i inkasentów; stwierdzenie formalnej poprawności wymienionych wyżej dokumentów oraz ustalanie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Przepisy wskazują przy tym wprost na czynności, które może przeprowadzić organ w ramach czynności sprawdzających. W zakresie tym nie mieszczą się czynności związane z tzw. kontrolą krzyżową, w ramach których organ może zwrócić się do kontrahentów podatnika o przedstawienie niezbędnych dokumentów.

W konsekwencji, NSA słusznie wskazał, że tzw. kontrola krzyżowa dopuszczalna jest w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, a nie poza nimi, w ramach jedynie czynności sprawdzających.

Uchwała zamyka tym samym dotychczasowe rozbieżności linii orzeczniczej sądów administracyjnych, wskazując organom, jakimi uprawnieniami dysponują w toku czynności sprawdzających prowadzonych wobec podatnika w ramach weryfikacji zasadności zwrotu VAT. Niemniej, należy mieć na uwadze, iż obecnie w parlamencie trwają prace nad nowelizacją ustawy o VAT oraz przepisów ordynacji podatkowej, która ma wejść w życie od 1 stycznia 2017 r. Zgodnie z planowanymi zmianami, proponuje się dodanie do ustawy o VAT, jak również w samej ordynacji podatkowej przepisu umożliwiającego weryfikację zasadności zwrotu różnicy podatku nie tylko poprzez weryfikację rozliczenia podatnika, ale też sprawdzenie rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będących przedmiotem rozliczenia podatnika oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji.

W konsekwencji, w przypadku wejścia w życie planowanych zmian, konkluzje wynikające z omawianej uchwały NSA nie powinny znaleźć zastosowania w nowym stanie prawnym, gdyż organy podatkowe w ramach badania zasadności zwrotu VAT, zostaną wprost wyposażone w uprawnienie do weryfikacji rozliczeń podatkowych kontrahentów podatnika biorących udział w obrocie towarami lub usługami z podatnikiem.

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w chwale siedmiu sędziów z 24 października 2016 r. (I FSP 3/16).

Dyrektor izby skarbowej, po rozpatrzeniu zażalenia skarżącej, utrzymał w mocy postanowienie naczelnika urzędu skarbowego w przedmiocie przedłużenia terminu zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. W niniejszej sprawie do przedłużenia terminu zwrotu podatku doszło w ramach czynności sprawdzających, tj. nie było wszczęte ani postępowanie podatkowe, ani kontrola podatkowa. Dyrektor izby skarbowej stwierdził, że zasadne było wydanie postanowienia przedłużającego termin zwrotu podatku w celu uzyskania kompletnego materiału dowodowego. Przesunięcie terminu nastąpiło w związku z podjęciem przez organ pierwszej instancji czynności wyjaśniających zmierzających do ustalenia stanu faktycznego odnośnie do transakcji wewnątrzwspólnotowych zrealizowanych przez podatnika. Czynności te polegały na zwróceniu się organu I instancji za pośrednictwem dyrektora izby skarbowej do czeskiej i niemieckiej administracji podatkowej z zapytaniem o kontrahentów skarżącej i zawarte z nimi transakcje.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe