Ordynacja podatkowa: Gdy jest uszczerbek w majątku, można żądać nadpłaty

Pomimo zmiany brzmienia od 1 stycznia 2016 r. przepisu ordynacji podatkowej, kwestia wystąpienia przez płatnika z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty dalej budzi wiele wątpliwości, które pojawiają się w toku postępowań wszczętych jeszcze przed 2016 rokiem.

Istotą problemu, jak w wielu innych przypadkach, jest nieklarowne sformułowanie przepisu przez ustawodawcę. Co więcej, powstaje niejednolita linia orzecznicza, co sprawia, że płatnicy znajdują się w niepewnej sytuacji związanej z bardzo ważnym dla nich zagadnieniem.

Wszystko skupia się wokół treści art. 75 § 2 ordynacji podatkowej, który do końca 2015 r. stanowił, że płatnik może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku, jeżeli w złożonej deklaracji wykazał oraz wpłacił podatek w wysokości większej od wysokości pobranego podatku lub wysokości większej od należnej, a także w sytuacji, kiedy nie był obowiązany do złożenia deklaracji, a wpłacił podatek w wysokości większej niż należna. Obecnie przepis jest jasny. Problem dotyczy natomiast postępowań, które zostały wszczęte przed zmianą przepisów w 2016 r. i toczą się do tej pory.

Kwestią niepewną, którą starają się wyjaśnić sądy i organy podatkowe, jest to czy płatnik ma prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku tylko w przypadku, kiedy poniósł uszczerbek w swoim majątku, czy również wtedy, kiedy taki uszczerbek poniósł podatnik. Okazuje się, że dogłębna analiza normy, przeprowadzana przez składy orzekające sądów, nie pozwala na sformułowanie jednolitej linii orzeczniczej. Sądy dalej nie mogą obrać wspólnego kierunku przy wydawaniu wyroków w sprawach, które zostały wszczęte przed styczniem 2016 r. Szala zdaje się być jednak przechylona na niekorzyść płatników.

Czy musi powstać strata

Analizując dosłowne brzmienie przepisów, nigdzie nie znajdziemy wzmianki o uzależnieniu możliwości wnioskowania o stwierdzenie nadpłaty podatku przez podmiot od faktu poniesienia przez niego straty. Mogłoby się więc wydawać, że nie powinno być żadnego problemu związanego z wykładnią tej normy. Z takiego założenia wyszedł np. Naczelny Sąd Administracyjny orzekając, że niezasadne jest stwierdzenie, iż płatnik może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty tylko wtedy, kiedy sam poniesie uszczerbek na swoim majątku. Uznał, że przepis o.p. należy interpretować w ten sposób, że zawarte jest w nim również prawo płatnika do złożenia wniosku nawet wtedy, gdy pobrał on od podatnika podatek w wysokości wyższej od należnej, a więc gdy doszło do uszczerbku po stronie samego podatnika (wyrok NSA z 4 sierpnia 2014 r., II FSK 1898/12). Podobne twierdzenia zawarte są również w innych orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego, np. w wyroku NSA z 2 października 2012 r. (II FSK 289/11), wyroku NSA z 18 grudnia 2014 r. (II FSK 544/13), czy wyroku NSA z 9 sierpnia 2016 r. (II FSK 1951/15).

Orzecznictwo nie jest jednolite

NSA nie jest jednak konsekwentny w swojej argumentacji. Mimo wielu wyroków na korzyść płatników, istnieje jeszcze większa liczba rozstrzygnięć im przeciwnych. Na poparcie tej tezy znaleźć można wiele orzeczeń, jak choćby wyroki NSA: z 17 czerwca 2013 r. (II FSK 2098/11), z 18 września 2014 r. (II FSK 2296/12), czy z 14 czerwca 2018 r. (I FSK 1270/16). W przywołanych orzeczeniach sąd stanął na stanowisku, że nadpłata podatku w przypadku płatnika może wystąpić tylko w sytuacji, w której dochodzi do uszczerbku na jego majątku. Również w najnowszym rozstrzygnięciu dotyczącym tej materii, czyli w wyroku z 10 lipca 2018 r. (II FSK 1864/16), sąd orzekł, że element uszczerbku na majątku płatnika jest elementem koniecznym do tego, aby był on uprawniony do wystąpienia o stwierdzenie nadpłaty. NSA stoi również na stanowisku, że przy rozstrzyganiu problemów związanych z możliwością wystąpienia z takim wnioskiem, należy do każdej sprawy podejść indywidualnie.

Zmiana przepisów

Można mieć nadzieję, że w najbliższym czasie skomplikowana sytuacja płatników się zmieni, ponieważ problem dotyczy przepisu, którego brzmienie zostało znowelizowane. Obecnie ustawa jasno stanowi, że płatnik jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, jeżeli wpłacony podatek nie został pobrany od podatnika.

Mimo tego jednak, że minęły już ponad dwa lata od zmiany przepisu, dalej toczy się wiele postępowań bazujących na spornej regulacji. Linia orzecznicza jest w głównej mierze niekorzystna dla płatników i uzależnia możliwość stwierdzenia nadpłaty podatku przez płatnika od poniesienia przez niego uszczerbku na majątku. Nie oznacza to jednak, że płatnik nie może próbować wystąpić z takim wnioskiem, ponieważ istnieje również znaczna liczba wyroków prezentujących odmienne stanowisko. Niewątpliwie, dobrze prowadzone postępowanie sądowe i przekonująca argumentacja mogą pomóc płatnikowi osiągnąć korzystne dla niego rozstrzygnięcie.

Nadpłata podatku według ordynacji podatkowej

Zgodnie z art. 72 ordynacji podatkowej nadpłata to kwota nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku przez płatnika, jak również kwota podatku pobrana przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej. Oznacza to, że nadpłata podatku jest po prostu świadczeniem nienależnym wierzycielowi, którego zapłata nastąpiła w wyniku błędnego przekonania dłużnika o istniejącym zobowiązaniu.

Autor jest młodszym konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

podstawa prawna: art. 72-80 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 800 ze zm.)

Postępowanie Podatkowe

Pozostało 91% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj