Nadzwyczajny tryb czy zwykłe odwołanie od decyzji fiskusa

Podatnikom może się wydawać, że nadzwyczajny tryb to lepsza ścieżka podważania decyzji fiskusa niż zwykłe odwołanie. Nic bardziej mylnego. Wznowienie postępowania to trudna szuka, co potwierdza orzecznictwo sądów dministracyjnych.

Publikacja: 22.10.2018 02:00

Nadzwyczajny tryb czy zwykłe odwołanie od decyzji fiskusa

Foto: www.sxc.hu

Procedura podatkowa jak każda inna pozwala na kwestionowanie decyzji i innych rozstrzygnięć urzędników skarbówki. Podstawową ścieżką podważania decyzji podatkowych jest odwołanie, a potem skarga do sądu administracyjnego. Ordynacja podatkowa przewiduje też tzw. nadzwyczajne tryby zaskarżenia:

- stwierdzenie nieważności i

- wznowienie postępowania.

Czytaj także: Fiskus musi pilnować adresata - doręczenie decyzji fiskusa a zmiana nazwiska podatnika

Oba dotyczą decyzji ostatecznych i – wbrew przekonaniu, że coś, co jest nadzwyczajne, jest lepsze od tego, co jest zwykłe – oba dotyczą ściśle określonych przypadków. Podważenie decyzji podatkowej w trybie nadzwyczajnym, zwłaszcza wznowieniowym, to nie lada sztuka. I nie chodzi tylko o konieczność spełnienia rygorystycznych przesłanek ustawowych do ich wdrożenia. To, że nie każda sytuacja daje realne widoki na wznowienie postępowania podatkowego, znajduje potwierdzenie w orzecznictwie.

Pierwszą przeszkodą w skorzystaniu z trybu nadzwyczajnego jest ściśle określony katalog przesłanek, które pozwalają na wszczęcie procedury.

Rygorystyczne przepisy...

W przypadku wznowienia postępowania katalog ten jest określony w art. 240 § 1 ordynacji podatkowej. Podstawową przesłanką jest to, że wznowienia można domagać się tylko w sprawie zakończonej decyzją ostateczną, tj. taką, od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji (ewentualnie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy).

Ostateczną staje się decyzja wydana w pierwszej instancji, gdy podatnik nie wykorzystał odwołania. W praktyce podatnicy często sięgają więc po tryb wznowieniowy właśnie wtedy, gdy – z różnych przyczyn – nie odwołali się od decyzji fiskusa. Tymczasem nie jest to już takie łatwe ze względu na przesłanki jakie trzeba spełnić. Katalog podstaw wznowieniowych jest ściśle określony. Wznowienie jest bowiem możliwe m.in. wtedy, gdy:

- dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

- decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;

- decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu;

- strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;

- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję;

- decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny;

- orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji.

Praktyka pokazuje, że w wielu przypadkach przekonanie podatnika o spełnieniu przesłanki do wznowienia postępowania podatkowego okazuje się bezpodstawne.

... i orzecznictwo

Potwierdzają to wyroki, zwłaszcza Naczelnego Sądu Administracyjnego, na wokandy którego stosunkowo często trafiają spory o odmowy wznowienia postępowania podatkowego. Jedną z najczęstszych okoliczności na jakie powołują się skarżący, to nowe dowody lub okoliczności nieznane w sprawie. Orzecznictwo pokazuje jednak jak złudna może być ocena czy coś jest nowe i nieznane, czyli czy może stanowić podstawę podważenia ostatecznej decyzji fiskusa.

Do przesłanki nowych dowodów NSA odniósł się m.in. w wyroku 13 czerwca 2017 r. (II SK 1276/15). Wyjaśnił, że pod pojęciem nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów należy rozumieć zarówno te nowo odkryte, jak również po raz pierwszy zgłoszone przez stronę. Istotne jest jednak, aby ujawnione w sprawie nowe okoliczności lub nowe dowody istniały w dniu wydania decyzji. Również w tym przypadku NSA podkreślił, że jest to zdarzenie niezależne od treści przepisów prawa, a tym bardziej od jego wykładni. Okolicznością faktyczną nie może być sam proces myślowy, wnioskowanie, związek między różnymi okolicznościami faktycznymi, czy też związek z przepisami prawa lub wykładnią (por. też wyrok NSA z 3 lutego 2017 r., I GSK 1356/16).

W wyroku z 25 lutego 2015 r. NSA podkreślił, że w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję (II FSK 4082/14). W jego ocenie muszą być spełnione łącznie cztery warunki:

- dowody są nowe,

- istniały w dniu wydania decyzji,

- są istotne dla sprawy,

- nie były znane organowi, który wydał decyzję.

Na wznowienie wielkich szans nie mają skarżący, którzy powołują się na rozbieżną wykładnię przepisów podatkowych. W wyroku z 24 sierpnia 2017 r. NSA stwierdził, że podstawą wznowienia postępowania nie może być odmienna wykładnia przepisów prawnych. Takie twierdzenie nie jest ani nową okolicznością faktyczną, ani nowym dowodem uzasadniającym wznowienie postępowania podatkowego, nawet gdy jest rezultatem interpretacji innych organów administracji publicznej (II FSK 1840/15). Podstawą wznowienia postępowania są bowiem błędne ustalenia stanu faktycznego, a nie odmienna interpretacja przepisów prawnych dokonana po wydaniu decyzji ostatecznej.

W tym samym orzeczeniu NSA podkreślił również, że wznowienia nie uzasadnia zmiana oceny materiału dowodowego. W jego ocenie, podważanie ocen przyjętych wcześniej na rzecz sformułowania odmiennych, przyjętych po wznowieniu postępowania, jest nadużyciem prawa procesowego. Przy czym, co ciekawe, w spornej sprawie z takiego „fortelu" próbował skorzystać nie podatnik, ale fiskus, który zgodnie z przepisami może z urzędu wznowić postępowanie. NSA przypomniał, że nowe okoliczności faktyczne i nowe dowody mogą stanowić podstawę wznowienia postępowania, jeżeli są dla sprawy istotne. Muszą zatem dotyczyć przedmiotu sprawy oraz mieć znaczenie prawne i w konsekwencji wpływ na zmianę treści decyzji w kwestiach zasadniczych.

Komentarz eksperta

Mirosław Siwiński, radca prawny, doradca podatkowy, dyrektor departamentu podatków kancelarii Prof. W. Modzelewskiego

Nie należy rezygnować ze „zwykłej" ścieżki odwoławczej

Postępowanie wznowieniowe jest trybem nadzwyczajnym i tylko w nadzwyczajnych przypadkach należy się na nie decydować, w żadnym przypadku nie rezygnując ze „zwykłej" ścieżki odwoławczej od decyzji podatkowej. Wznowienie postępowania ma bowiem zamknięty katalog przesłanek, trudnych do spełnienia (w niekoniecznie oczywisty dla podatnika sposób) tylko po lekturze art. 240 § 1 ordynacji podatkowej, bez przeglądu orzecznictwa. Ponadto, z oczywistych powodów sami urzędnicy aparatu skarbowego nie są zainteresowani uchylaniem własnych decyzji, co tym bardziej zmniejsza skuteczność wniosków o wznowienie. Rezygnując zatem z odwołania, czy skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego na rzecz wznowienia postępowania można zamknąć sobie skutecznie drogę do sądu.

podstawa prawna: art. 240 i nast. ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 800 ze zm.)

Procedura podatkowa jak każda inna pozwala na kwestionowanie decyzji i innych rozstrzygnięć urzędników skarbówki. Podstawową ścieżką podważania decyzji podatkowych jest odwołanie, a potem skarga do sądu administracyjnego. Ordynacja podatkowa przewiduje też tzw. nadzwyczajne tryby zaskarżenia:

- stwierdzenie nieważności i

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami