W ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) obowiązuje nadal art. 70 § 8, zgodnie z którym zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie ulegają przedawnieniu. Konstytucyjność tego przepisu budzi poważne wątpliwości, ponieważ jest on powtórzeniem przepisu art. 70 § 6 o.p. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r., uznanego przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 października 2013 r. (SK 40/ 12) za niezgodny z Konstytucją.
Zmiany, ale tylko pozorne
Zgodnie z art. 70 § 8 o.p. nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednak po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Przepis ten obowiązuje w niezmienionym brzmieniu od 1 stycznia 2003 r. do chwili obecnej i jest następstwem zmian wprowadzonych ustawą z 12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU z 2002 r. nr 169, poz. 1387), na mocy której nadano nowe brzmienie art. 70 o.p. Przed zmianą odpowiednikiem art. 70 § 8 o.p. był przepis art. 70 § 6 o.p., stanowiący, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki. Porównując brzmienie tych przepisów trudno nie zauważyć, że regulacja art. 70 § 8 o.p. w zakresie przedawnienia zobowiązań zabezpieczonych hipoteką jest identyczna z uznaną za niekonstytucyjną regulacją z art. 70 § 6 o.p. Przepis art. 70 § 8 o.p. różni się od art. 70 § 6 o.p. jedynie tym, że w art. 70 § 8 o.p., poprzez dodanie słów „lub zastawem skarbowym", przewidziano wyłączenie przedawnienia także należności podatkowych zabezpieczonych zastawem skarbowym.
Naruszenie zasady równości
Przesądzając o niekonstytucyjności art. 70 § 6 o.p. TK w powoływanym wyroku wskazał, że przepis ten narusza zasadę równości ochrony praw majątkowych podatników. Wyłącza bowiem przedawnienie niektórych tylko rodzajów należności podatkowych, czyniąc to na podstawie nieuzasadnionego i arbitralnego kryterium, jakim jest jedynie forma zabezpieczenia należności podatkowych. TK dostrzegł zbieżność uregulowania art. 70 § 6 o.p. z art. 70 § 8 o.p. w zakresie wyłączenia przedawnienia zobowiązań podatkowych na podstawie formy ich zabezpieczenia i w uzasadnieniu wyroku odniósł się również do art. 70 § 8 o.p. Wskazał, że w sposób oczywisty mają do niego odpowiednie zastosowanie te same zastrzeżenia konstytucyjne. Przepis ten – analogicznie jak art. 70 § 6 o.p. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r. – różnicuje sytuację podatników posiadających majątek, na którym można ustanowić rzeczowe zabezpieczenie, traktując ich w „gorszy" sposób z punktu widzenia zasad przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Pomimo rekomendacji TK co do pilnego wyeliminowania art. 70 § 8 o.p. z obrotu prawnego, ustawodawca nie zdecydował się na jego usunięcie z ordynacji podatkowej, w związku z czym przepis art. 70 § 8 o.p. jest nadal częścią obowiązującego porządku prawnego.
Korzystne orzecznictwo
Po wydaniu wyroku TK z 8 października 2013 r. w praktyce orzeczniczej utorował sobie drogę korzystny dla podatników pogląd, zgodnie z którym art. 70 § 8 o.p. nie spełnia standardów konstytucyjnych w zakresie, w jakim powtarza normę prawną z art. 70 § 6 o.p., tj. wyłącza przedawnienie zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową (por. m.in. wyrok NSA z 15 lutego 2018 r., I FSK 1523/17). NSA w powołanym wyżej orzeczeniu wskazuje, że w takiej sytuacji, dokonując wykładni art. 70 § 8 o.p., nie można poprzestać tylko na jego literalnym brzmieniu, jako niezgodnym z Konstytucją. Wykładnia art. 70 § 8 o.p., dokonywana przez pryzmat zawartych w wyroku TK zastrzeżeń konstytucyjnych, powinna prowadzić do wniosku, że art. 70 § 8 o.p. jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji.
