Jak liczyć okres przedawnienia po umorzeniu egzekucji

Zarówno uchylenie decyzji ostatecznej, jak i umorzenie postępowania egzekucyjnego nie prowadzą do przerwania biegu terminu przedawnienia.

Publikacja: 23.07.2018 06:30

Jak liczyć okres przedawnienia po umorzeniu egzekucji

Foto: Adobe Stock

Przedawnienie zobowiązania podatkowego jest jednym ze sposobów jego wygaśnięcia. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia organ podatkowy nie może egzekwować zarówno kwoty niezapłaconego podatku, jak i odsetek za zwłokę liczonych od powstałej zaległości podatkowej.

Czytaj także: Czy możliwe jest uchylanie się od podatku przez jego zapłatę

Zasadą jest, że zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (art. 70 § 1 ordynacji podatkowej; dalej: o.p.). Od zasady tej istnieje jednak wiele wyjątków. Jednym z nich jest zastosowanie przez organ podatkowy środka egzekucyjnego, w wyniku czego dochodzi do przerwania biegu terminu przedawnienia (art. 70 § 4 o.p.).

Pytanie do NSA

W związku z pojawiającymi się wątpliwościami prawnymi dotyczącymi tej kwestii i rozbieżnościami w orzecznictwie Izba Finansowa Naczelnego Sądu Administracyjnego skierowała do poszerzonego składu tego sądu zagadnienie prawne: „Czy uchylenie decyzji ostatecznej w zakresie określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania powoduje unicestwienie materialnoprawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa".

W uchwale z 26 lutego 2018 r. (I FPS 5/17) Naczelny Sąd Administracyjny udzielił na to pytanie odpowiedzi twierdzącej.

Dwie sytuacje

Rozpoznając zagadnienie prawne NSA zwrócił uwagę na odmienną sytuację prawną podatnika w przypadku gdy:

1. postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone i

2. nie może dojść do takiego umorzenia z uwagi na wyegzekwowanie obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego, którego podstawę stanowiła uchylona decyzja.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego skutkuje zakończeniem postępowania i niewykonaniem obowiązku. W uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 kwietnia 2014 r. (I FPS 8/13) przyjęto szerokie rozumienie uchylenia czynności egzekucyjnych. Uznano, że powoduje ono unicestwienie materialnoprawnych skutków zastosowania środka egzekucyjnego, w tym w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 o.p. Tym samym, w przypadku uchylenia w toku postępowania egzekucyjnego decyzji, na podstawie której wszczęto postępowanie egzekucyjne, podatnik może się domagać umorzenia tego postępowania. W następstwie umorzenia zastosowane w tym postępowaniu środki egzekucyjne nie będą wywoływały skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia.

W opinii sądu odmienna jest sytuacja podatnika, gdy w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego zostanie wyegzekwowany obowiązek wynikający z tytułu wykonawczego, którego podstawę wystawienia stanowiła uchylona później decyzja. W takim przypadku nie ma podstaw prawnych do umorzenia postępowania egzekucyjnego, gdyż postępowanie to zostało zakończone. Organ egzekucyjny nie wydaje wówczas żadnego aktu stwierdzającego zakończenie egzekucji.

Jak szybko działał organ

Różnica w sytuacji podatnika, w odniesieniu do którego postępowanie egzekucyjne się nie zakończyło i tego, w odniesieniu do którego się zakończyło, wiązałaby się z tym jak szybko organ egzekucyjny byłby w stanie doprowadzić do wyegzekwowania obowiązku oraz jakim majątkiem dysponowałby podatnik. Sytuacja, w której naruszenie prawa (polegające na wydaniu decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w sytuacji, gdy nie doszło do skutecznego przerwania biegu terminu przedawnienia przez zastosowanie środka egzekucyjnego na podstawie uchylonej następnie decyzji) przez organy państwa powodowałaby konsekwencje korzystne dla państwa, ale niekorzystne dla podatnika i pozostawałaby w sprzeczności z zasadą państwa prawa wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP.

Pobranie nienależnej kwoty

Podatek zapłacony lub pobrany na podstawie uchylonej decyzji jest nadpłatą (art. 72 § 1 pkt 1 o.p.). Zastosowanie środka egzekucyjnego w celu pobrania kwoty stanowiącej podatek nienależny nie powinno zatem skutkować przerwaniem biegu terminu przedawnienia. Sam ustawodawca, definiując nadpłatę, nie różnicuje, czy powstała ona w wyniku uchylenia decyzji czy była wynikiem stwierdzenia jej nieważności (art. 77 § 1 pkt 1 o.p.).

Przykład:

Wobec podatnika zastosowano środki egzekucyjne, które skutkowały wyegzekwowaniem obowiązku. Uchylenie decyzji ostatecznej, na podstawie której wszczęto postępowanie egzekucyjne, unicestwia jej skutki. Po stronie podatnika powstaje zatem prawo do żądania zwrotu nienależnie wyegzekwowanej kwoty. Sytuacja prawna podatnika wraca do stanu sprzed przeprowadzenia pierwszej czynności egzekucyjnej. W takim przypadku nie może być mowy o przerwaniu biegu terminu przedawnienia na podstawie wadliwej decyzji.

Orzeczenie NSA z 26 lutego br. należy uznać za słuszne. Sąd stwierdził bowiem, że zarówno uchylenie decyzji, jak i umorzenie postępowania egzekucyjnego nie prowadzą do przerwania biegu terminu przedawnienia. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do zróżnicowania sytuacji prawnej podatników na podstawie kryterium majątkowego.

Przykład:

Osoba nieposiadająca żadnego majątku, wobec której umorzono postępowanie egzekucyjne, znalazłaby się w korzystniejszej sytuacji niż osoba, wobec której przeprowadzono skuteczne postępowanie egzekucyjne, a następnie doszło do uchylenia decyzji będącej podstawą wszczęcia tego postępowania.

Autor jest konsultantem podatkowym w ECDDP Sp. z o.o.

www.ecdpgroup.pl

podstawa prawna: art. 70 § 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 800 ze zm.)

Przedawnienie zobowiązania podatkowego jest jednym ze sposobów jego wygaśnięcia. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia organ podatkowy nie może egzekwować zarówno kwoty niezapłaconego podatku, jak i odsetek za zwłokę liczonych od powstałej zaległości podatkowej.

Czytaj także: Czy możliwe jest uchylanie się od podatku przez jego zapłatę

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona