Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe

Ostateczna decyzja organu podatkowego nie przekreśla szans podatnika na korzystne dla niego rozstrzygnięcie. Ale tylko w wyjątkowych sytuacjach i po spełnieniu warunków.

Publikacja: 21.07.2016 06:40

Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe

Foto: 123RF

Wznowienie postępowania jest jednym z nadzwyczajnych trybów weryfikacji ostatecznej decyzji organu podatkowego kończącej postępowanie.

Postępowanie wznowieniowe nie służy pełnej merytorycznej kontroli decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym. Postępowanie podatkowe można wznowić w sprawie, która została zakończona wydaniem decyzji ostatecznej, co oznacza, że wydanej decyzji nie można już zaskarżyć w toku postępowania (np. podatnik nie odwołał się od niej).

W postępowaniu tym może więc dojść do uchylenia decyzji ostatecznej, ale jest to wynikiem stwierdzenia istnienia przesłanki wymienionej w art. 240 § 1 pkt 1–11 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.), a nie prowadzenia postępowania polegającego na dokonaniu ustaleń faktycznych i gromadzeniu materiału dowodowego (wyrok WSA w Poznaniu z 29 października 2015 r., I SA/Po 1066/15).

Wznowienie postępowania podatkowego może nastąpić zarówno z inicjatywy organu podatkowego (tj. z urzędu), jak i na wniosek. Wniosek musi zostać złożony przez uprawniony podmiot będący stroną w sprawie zakończonej decyzją ostateczną.

Zamknięty katalog przesłanek

Zgodnie z art. 240 § 1 o.p. wznawia się postępowanie w sprawie zakończonej ostateczną decyzją, gdy: zaistnieje jedna z 11 przesłanek wymienionych w tym przepisie.

I. Dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe. Przy czym jeśli sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne w celu ochrony interesu publicznego, to postępowanie może być wznowione również przed wydaniem przez sąd orzeczenia stwierdzającego sfałszowanie dowodu. Postępowanie można wznowić także wtedy, gdy postępowanie przed sądem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach.

II. Decyzja została wydana w wyniku przestępstwa. Jeśli popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne w celu ochrony interesu publicznego, to postępowanie może być wznowione również przed wydaniem przez sąd orzeczenia stwierdzającego popełnienie przestępstwa. Postępowanie można wznowić także wtedy, gdy postępowanie przed sądem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach.

III. Decyzja została wydana przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu >patrz ramka.

IV. Strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Wznowienie postępowania następuje w tym przypadku tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji. Wniesienie żądania po tym terminie będzie skutkować odmową wznowienia postępowania (wyrok WSA w Warszawie z 13 listopada 2015 r., III SA/Wa 4033/14). Doręczenie decyzji osobie niemającej pełnomocnictwa do reprezentowania strony przed organem podatkowym skutkuje brakiem udziału strony bez jej winy w postępowaniu podatkowym i jest przesłanką do wznowienia postępowania na podstawie art. 240 § 1 pkt 4 o.p. (wyrok NSA z 8 marca 2013 r., I FSK 674/12). Nie wystarczy sam fakt, że strona nie uczestniczyła w postępowaniu. Istotne są też powody takiego stanu rzeczy, a mianowicie brak zawinienia strony postępowania. Oceny zaistnienia tak określonej przesłanki (zwłaszcza okoliczności odnoszącej się do braku winy strony) nie sposób dokonać bez oceny działań i zaniechań samego podatnika, a także działań i zaniechań organu podatkowego, który prowadził postępowanie (wyrok WSA w Warszawie z 20 listopada 2015 r., III SA/Wa 2502/15).

V. Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję. Za okoliczności lub dowody w danej sprawie wskazane jako „nowe" można uznać takie, które istniały w dniu orzekania w postępowaniu zwykłym, ale organ orzekający nie dysponował nimi. Nie mają przy tym znaczenia przyczyny, które to spowodowały (wyrok NSA z 20 kwietnia 2012 r., I FSK 687/11). Za „istotne" dowody lub okoliczności faktyczne przyjmuje się takie dowody i okoliczności faktyczne, których ocena miałaby znaczenie w sprawie i nie tylko prowadziłaby do wznowienia postępowania, ale także mogłaby wpłynąć na zmianę treści zaskarżonej decyzji (wyrok NSA z 25 czerwca 1985 r., I SA 198/85). Przez pojęcie okoliczności faktycznych nieznanych organowi, który wydał decyzję, należy rozumieć tylko takie okoliczności, które nie wynikały z materiału dowodowego (wyrok NSA z 3 lutego 2016 r., II FSK 3507/13).

VI. Decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.

VII. Decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.

VIII. Decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny. Wznowienie następuje w tym przypadku tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Chodzi tu wyłącznie o sytuację, gdy w wyniku orzeczenia TK konkretny mający zastosowanie w danej sprawie przepis okaże się niezgodny z Konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową. Z kolei okoliczność, że przepis zastosowany w sprawie ma tożsame czy podobne brzmienie do przepisu objętego wyrokiem Trybunału, nie pozwala na uznanie, że wystąpiła przesłanka uzasadniająca zastosowanie art. 240 § 1 pkt 8 o.p. (wyrok WSA we Wrocławiu z 10 lutego 2016 r., I SA/Wr 1832/15).

IX. Ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji. W takim przypadku wznowienie postępowania następuje na żądanie strony.

X. Wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji.

XI. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE ma wpływ na treść wydanej decyzji, przy czym wznowienie postępowania następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE. W praktyce musi więc zaistnieć sytuacja, kiedy już po wydaniu ostatecznej decyzji zapadnie orzeczenie TSUE mające wpływ na treść decyzji. Zwrot „ma wpływ na treść wydanej decyzji" oznacza, że między decyzją ostateczną a wyrokiem Trybunału powinien istnieć związek tego rodzaju, że w świetle orzeczenia TSUE powinna zapaść decyzja o treści innej niż decyzja faktycznie wydana. Dla skutecznego podniesienia tego warunku wznowienia postępowania, konieczne jest wskazanie konkretnego orzeczenia TSUE i jego wpływu na treść wzruszanej decyzji ostatecznej.

Do kogo skierować wniosek

Wniosek o wznowienie postępowania składa się w organie podatkowym, który ostatnio rozstrzygał w sprawie, gdyż jest on uprawniony do stwierdzenia istnienia przesłanek do ponownego przeprowadzenia postępowania podatkowego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przyczyną wznowienia postępowania jest działanie organu, który jako ostatni zajmował się sprawą. W takiej sytuacji o wznowieniu rozstrzyga organ wyższego stopnia. Jeśli uzna on, że istnieją przesłanki uzasadniające wznowienie postępowania, to ma obowiązek wyznaczyć organ właściwy do ponownego przeprowadzenia postępowania i wydania decyzji w sprawie. Trybu tego nie stosuje się gdy decyzja w ostatniej instancji została wydana przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej lub samorządowe kolegium odwoławcze.

Organ podatkowy, stwierdzając dopuszczalność wznowienia postępowania, powinien wydać postanowienie w tym przedmiocie.

Uchylenie albo odmowa

Organ podatkowy po przeprowadzeniu postępowania wznowieniowego wydaje decyzję, w której:

1) uchyla w całości lub w części decyzję dotychczasową, jeżeli stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 o.p. i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub umarza postępowanie w sprawie;

2) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części, jeżeli nie stwierdzi istnienia przesłanek określonych w art. 240 § 1 o.p.;

3) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części, jeżeli stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 o.p. , ale:

a) w wyniku uchylenia mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja rozstrzygająca istotę sprawy tak jak decyzja dotychczasowa, albo

b) wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia, przy czym w takich przypadkach – odmawiając uchylenia decyzji – organ podatkowy w rozstrzygnięciu stwierdza istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 o.p. oraz wskazuje okoliczności uniemożliwiające uchylenie decyzji.

Pracownik fiskusa może być wyłączony od rozstrzygania w sprawie

Pracownik urzędu skarbowego, urzędu gminy (miasta), starostwa, urzędu marszałkowskiego, izby skarbowej, funkcjonariusz celny lub pracownik urzędu celnego, izby celnej, urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz członek samorządowego kolegium odwoławczego nie może brać udziału w postępowaniu podatkowym, w którym:

1) jest stroną;

2) pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;

3) stroną jest jego małżonek, rodzeństwo, wstępny (np. rodzic), zstępny (np. wnuk) lub powinowaty pierwszego stopnia (np. teść), przy czym przyczyny wyłączenia od załatwienia sprawy trwają także po ustaniu małżeństwa;

4) stronami są osoby związane z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, z tym, że przyczyny wyłączenia od załatwienia sprawy trwają także po ustaniu przysposobienia, opieki lub kurateli;

5) był świadkiem lub biegłym, był lub jest przedstawicielem podatnika albo przedstawicielem podatnika jest członek jego rodziny np. zstępny czy osoba związana z tytułu kurateli;

6) brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;

7) zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw niemu postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne;

8) stroną jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

Naczelnik urzędu skarbowego (i analogicznie urzędu celnego) podlega wyłączeniu od załatwiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w przypadku gdy sprawa dotyczy:

1) naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy;

2) dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy;

3) małżonka, rodzeństwa, wstępnych, zstępnych albo powinowatych pierwszego stopnia naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy czy dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy;

4) osoby związanej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli z naczelnikiem urzędu skarbowego albo jego zastępcą czy dyrektorem izby skarbowej albo jego zastępcą.

Wznowienie postępowania jest jednym z nadzwyczajnych trybów weryfikacji ostatecznej decyzji organu podatkowego kończącej postępowanie.

Postępowanie wznowieniowe nie służy pełnej merytorycznej kontroli decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym. Postępowanie podatkowe można wznowić w sprawie, która została zakończona wydaniem decyzji ostatecznej, co oznacza, że wydanej decyzji nie można już zaskarżyć w toku postępowania (np. podatnik nie odwołał się od niej).

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami