Spór w sądzie nie może ograniczać uprawnień podatnika

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 5 czerwca 2017 r. (II GPS 1/17).

Kanwą sprawy był wniosek prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wystąpił do poszerzonego składu tego sądu o podjęcie tzw. uchwały abstrakcyjnej. We wniosku wskazano na rozbieżności w orzecznictwie dotyczące kwestii proceduralniej, choć o dużym znaczeniu praktycznym. Chodziło o to czy w trakcie postępowania sądowo-administracyjnego organ administracji publicznej (w tym fiskus) może wszcząć postępowania administracyjne mające na celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania w sprawie kontrolowanego przez sąd rozstrzygnięcia i je zawiesić czy w takiej sytuacji powinien odmówić wszczęcia postępowania. Inaczej mówiąc, czy po zaskarżeniu danej sprawy do sądu administracyjnego obywatel (np. podatnik) może wystąpić jednocześnie (w tej samej sprawie) o wszczęcie postępowania administracyjnego np. o wznowienie.

Prezes NSA zauważył, że sądy administracyjne wypracowały dwa podejścia do tego problemu. Pierwsze wskazuje, że wcześniejsze zainicjowanie postępowania sadowo-administracyjnego nie może stanowić wyłącznej podstawy do odmowy wszczęcia postępowania nadzwyczajnego np. wznowieniowego. Obowiązkiem urzędników jest wszczęcie postępowania, a następnie zawieszenie go do czasu prawomocnego zakończenia sprawy sądowej. Drugi kategorycznie stwierdza, że niemożliwe jest wszczęcie postępowania w sprawie już zaskarżonej do sądu.

W uchwale NSA opowiedział się za tym mniej restrykcyjnym rozwiązaniem. Uznał, że w trakcie postępowania sądowo-administracyjnego można wszcząć postępowanie administracyjne w celu zmiany, uchylenia, nieważności lub wznowienia w sprawie rozstrzygnięcia kontrolowanego przez sąd. Organ, w tym także fiskus, musi jedynie zawiesić je do czasu prawomocnego zakończenia sprawy przez sąd administracyjny.

NSA zwrócił uwagę na to, że żaden przepis prawa nie zabrania stronie żądania wszczęcia postępowania w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania z jednoczesnym wniesieniem skargi do sądu na ten sam akt. Piśmiennictwo potwierdza więc, że do czasu zawieszenia jednego z tych postępowań może się toczyć zarówno postępowanie administracyjne, jak i postępowanie sądowe dotyczące tej samej decyzji.

Sąd zwrócił też uwagę na jeszcze jeden aspekt sprawy, a mianowicie to, że w wielu przypadkach uruchomienie trybów nadzwyczajnych ograniczone jest terminami. Aby zatem je zachować strona powinna złożyć wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego, nie czekając na zakończenie postępowania sądowego.

Sąd podkreślił też, że nadrzędnym dążeniem organów państwa powinno być „usunięcie z obrotu prawnego tych rozstrzygnięć, które zostały podjęte w wyniku wadliwie przeprowadzonego postępowania". Wykładnia przepisów proceduralnych musi więc być dokonywana tak, aby „jak najefektywniej (szybko i skutecznie) eliminować takie wadliwe rozstrzygnięcia, chroniąc w ten sposób obywatela przed niepotrzebnym oczekiwaniem na ostateczne rozstrzygnięcie jego sprawy".

Komentarz eksperta

Mariusz Korzeb, doradca podatkowy, ekspert Pracodawców RP

Omawianą uchwałę siedmiu sędziów NSA należy traktować jako korzystną z punktu widzenia przedsiębiorców. Dotychczas organy administracji, co do zasady, odmawiały wszczęcia postępowania w sytuacji, gdy toczyło się już w danej sprawie postępowanie sądowo-administracyjne. W ten sposób znacząco ograniczano prawo podatników do dochodzenia swoich praw. Z faktu, że wszczęcie postępowania sądowo-administracyjnego powoduje po stronie organu administracji uprawnienie do weryfikacji decyzji w ramach instytucji samokontroli, błędne było wysnuwanie przez organy wniosku, iż po wniesieniu skargi do sądu niedopuszczalne jest w każdym przypadku wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego zaskarżoną decyzją. Nie można bowiem uznać za uzasadnione pozbawiania strony postępowania zarówno inicjatywy do wniesienia skargi do sądu, jak i prawa do żądania od organu wznowienia postępowania podatkowego. W rzeczywistości nie było podstaw do traktowania tych instrumentów jako konkurencyjnych względem siebie, gdyż w różnym stopniu mogą one chronić interesy strony postępowania.

Uchwała ta jest szczególnie istotna w sprawach, kiedy sąd rozpoznający sprawę ze skargi na decyzję nie może wziąć pod uwagę z urzędu okoliczności będącej podstawą eliminacji decyzji administracyjnej z obrotu prawnego w trybie nadzwyczajnym. Zdarza się tak w przypadku wyjścia na jaw istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów istniejących w dniu wydania decyzji, nieznanych organowi, który wydał decyzję.

Tym samym potwierdzenie przez skład siedmiu sędziów NSA funkcjonującego już wcześniej w orzecznictwie i doktrynie poglądu (aczkolwiek ignorowanego przez organy administracji), że nie istnieją prawne przeszkody do wszczęcia postępowania administracyjnego po wniesieniu skargi do sądu, zapewnia przedsiębiorcom szersze i skuteczniejsze możliwości załatwiania swoich interesów i realizacji przysługujących im praw.

Postępowanie Podatkowe Finanse w Firmie NSA Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 5 czerwca 2017 r. (II GPS 1/17).

Pozostało 81% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj