Koronawirus: podatkowe obowiązki związane z otrzymaną pomocą z tarczy antykryzysowej

Ustawodawca przewidział wiele programów i pakietów pomocowych w ramach kolejnych tzw. tarcz antykryzysowych. Do przedsiębiorców, którzy zdecydowali się o wystąpienie o pomoc publiczną, pieniądze płyną szerokim strumieniem. Aplikowanie o wsparcie, na przygotowanych wzorach formularzy i umów, określających odpowiednie załączniki oraz dane, jest szybkie oraz pozbawione nadmiernego formalizmu. Poza wsparciem dostępnym z Państwowego Funduszu Rozwoju pomocy przedsiębiorcom udzielają również inne instytucje państwowe. Urzędnicy odpowiadający za przyznanie pomocy weryfikują kompletność złożonego wniosku oraz zakres przedłożonych, a wymaganych oświadczeń. Na etapie rozpatrywania wniosku nie badają natomiast, czy opisany we wniosku stan faktyczny posiada odzwierciedlenie w rzeczywistości. Beneficjenci uzyskanej pomocy muszą się jednak liczyć z faktem, że gdy przeminą zagrożenia spowodowane wystąpieniem epidemii koronawirusa, z otrzymanych środków oraz wsparcia będzie trzeba się rozliczyć. Trudno bowiem przypuszczać, że pomoc finansowa, której skala łącznie osiągnie kilkaset miliardów złotych, pozostanie bez kontroli państwa.

Wsparcie z Agencji Rozwoju Przemysłu

Przedsiębiorcy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, w związku z epidemią COVID-19, otrzymali możliwość wsparcia ze strony Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. (dalej: ARP). Posłuży ono zapewnieniu beneficjentowi płynności finansowej podczas trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz przez 12 miesięcy następujących po ich odwołaniu, do czasu ustania negatywnych skutków ekonomicznych dla przedsiębiorców.

Czytaj także: Tarcza antykryzysowa: podatek od subwencji dopiero po umorzeniu

Warunkiem skorzystania z ww. formy wsparcia z APR, jest spadek obrotów gospodarczych w następstwie COVID-19. Natomiast przedsiębiorcy, których trudna sytuacja finansowa nie jest następstwem COVID-19, nie są uprawnieni do otrzymania pomocy. Już w tym miejscu u przedsiębiorców powstaje wiele wątpliwości. Jak już to bowiem wiele razy podnoszono w różnych publikacjach, ustawodawca nie rozstrzygnął, w jaki sposób należy określić spadek obrotów gospodarczych oraz która ich definicja ma w tej sytuacji zastosowanie. Wielkość oraz rodzaj wsparcia są uzależnione zarówno od faktycznych skutków finansowych, jakie przedsiębiorca poniósł na skutek ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jak również od skali prowadzonej działalności. Ta nieścisłość i dowolność może nastręczyć wielu kłopotów wnioskodawcom. Intencją ustawodawcy było kontrolowanie skali i wielkości środków wypłacanych przedsiębiorcom, a przede wszystkim tego, czy beneficjent wsparcia rzeczywiście ucierpiał w wyniku COVID-19, jeżeli nie na etapie składania wniosku, to na etapie rozliczania pomocy.

Pożyczki, gwarancje i poręczenia

Wsparcie może zostać przyznane w szczególności w formie pożyczek, gwarancji lub poręczenia oraz leasingu lub innych instrumentów związanych z finansowaniem prowadzonej działalności gospodarczej na warunkach rynkowych. Pomoc może być również udzielona w formie innych zwrotnych finansowych instrumentów dłużnych, jeśli strony umowy dotyczącej wsparcia tak postanowią.

W celu weryfikacji danych oraz informacji udzielonych przez przedsiębiorcę co do jego trudnej sytuacji finansowej, ARP jest uprawniona do pozyskiwania danych dotyczących sytuacji finansowej przedsiębiorcy ubiegającego się o wsparcie, w szczególności pochodzących od organów administracji skarbowej oraz innych dostępnych źródeł uprawnionych do gromadzenia i przetwarzania danych dotyczących przedsiębiorców. Na podstawie zebranych danych, ARP przeprowadzi kontrolę przedsiębiorcy i prawidłowości otrzymanej pomocy oraz właściwego jej wydatkowania.

Co skontroluje ARP

Informacja o tym, co może być przedmiotem kontroli znajduje się w umowach zawieranych z beneficjentami. Jak wskazują wzory umów, w całym okresie udzielanego wsparcia beneficjent będzie zobowiązany do umożliwienia przeprowadzenia kontroli wydatkowania środków, w tym zbadania wszelkich dokumentów i informacji związanych z ich otrzymaniem, a w szczególności historii rachunku bankowego i oryginalnej dokumentacji księgowej zawierającej informacje o wydatkowaniu otrzymanych kwot. Ponadto, ARP podczas kontroli będzie uprawniona do wglądu oraz wykonywania kopii m.in. takich dokumentów jak:

- zaświadczenia o braku zaległości w urzędzie skarbowym oraz ZUS,

- pisemna informacja do kwartalnego monitoringu, w zakresie określonym przez ARP, wraz z załącznikami, w tym m.in. kwartalnymi sprawozdaniami finansowymi obejmującymi bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych, w terminie do końca miesiąca następującego po upływie każdego kwartału obowiązywania umowy,

- roczne sprawozdanie finansowe wraz ze sprawozdaniem z działalności,

- roczny plan rzeczowo-finansowy, jeżeli taki plan jest sporządzany, oraz wszelkie dokumenty umożliwiające sprawdzenie sytuacji ekonomiczno–finansowej, prawnej i organizacyjnej beneficjenta.

Weryfikacją prawidłowego rozliczania otrzymanych środków mogą być zainteresowane również organy skarbowe oraz ZUS.

Ponadto przedsiębiorca będzie w niektórych przypadkach zobowiązany do informowania ARP m.in. o zakresie wszczynanych przeciwko niemu postępowań sądowych, arbitrażowych, administracyjnych i egzekucyjnych, złożonym w stosunku do niego wniosku o ogłoszenie upadłości, zamiarze złożenia oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego oraz wszelkich zdarzeniach powodujących zagrożenie terminowej spłaty jakichkolwiek płatność wynikających z umowy zawartej z ARP.

Skorzystanie przez danego przedsiębiorcę z pomocy finansowej ARP wiąże się z wieloma ograniczeniami w zakresie swobodnego rozporządzania jego majątkiem oraz planowanymi przez niego zmianami struktury właścicielskiej. Mianowicie, w okresie obowiązywania umowy pożyczki udzielonej przez ARP, beneficjent takiej pomocy zobowiązany jest m.in. do:

- niewypłacania dywidendy lub zaliczki na poczet dywidendy ani niewypłacania innych świadczeń o podobnym skutku,

- nieudzielania poręczeń, gwarancji, pożyczek oraz niepodejmowania innych czynności o podobnym charakterze,

- informowania ARP na piśmie o czynnościach zmierzających do sprzedaży, wydzierżawienia, wynajęcia lub w inny sposób trwałego rozporządzania, w tym obciążenia na rzecz osób trzecich, majątku przedsiębiorcy, którego wartość księgowa przekracza określony w umowie pożyczki procent aktywów danego przedsiębiorcy, informowania ARP na piśmie, natychmiast po powzięciu zamiaru i nie później niż do 30 dni przed planowanym dniem dokonania, o podziale, połączeniu z innym przedsiębiorcą, przekształceniu lub zmianie struktury właścicielskiej.

Pomoc BGK

Wśród oferowanej pomocy, w ramach działalności Banku Gospodarstwa Krajowego (dalej: BGK), znajdują się m.in. systemy gwarancji (gwarancje de minimis, gwarancje biznesmax dla małych i średnich firm oraz gwarancje z Funduszu Gwarancji Płynnościowych dla średnich i dużych firm), dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (których wprowadzenie przewiduje tzw. tarcza antykryzysowa 4.0) oraz projekty współfinansowane ze środków unijnych (w tym m.in. kredyty na innowacje technologiczne). W tym miejscu należy wskazać, że warunki, jakie musi spełnić przedsiębiorca w przypadku określonej kategorii wsparcia, mogą się od siebie w sposób istotny różnić.

Co istotne, przy ubieganiu się o ww. pomoc, bank kredytujący weźmie pod uwagę kwotę dotychczasowej pomocy publicznej, z której skorzystał przedsiębiorca w związku z COVID-19. Jej suma, po wliczeniu wsparcia z rządowego Funduszu Dopłat do Oprocentowania, nie może przekroczyć limitu ustalonego przez Komisję Europejską. Dla większości firm jest to równowartość 800 tys. euro.

Gwarancja jest formą niepieniężnej pomocy publicznej, dlatego wartość pomocy de minimis albo regionalnej pomocy inwestycyjnej, wyrażana jest za pomocą ekwiwalentu dotacji brutto i obliczana na dzień udzielenia gwarancji.

Za pomocą kredytu, zabezpieczonego gwarancją stanowiącą regionalną pomoc inwestycyjną, mogą być finansowane koszty kwalifikowane wykazane w planie projektu inwestycyjnego, które zostaną poniesione i udokumentowane przez przedsiębiorcę. Natomiast, jak wskazuje BGK, gwarancji będącej pomocą de minimis nie obowiązuje katalog kosztów kwalifikowalnych i kredytobiorca nie ma obowiązku przedkładania planu projektu inwestycyjnego. Kredyt będzie udzielany na podstawie procedury banku kredytującego i wykorzystywany na finansowanie zgodne z celem określonym w umowie kredytu.

Przedsiębiorca, wydatkując otrzymane środki, powinien przyjąć za koszty kwalifikowane koszty w kwotach brutto, ponoszone na podstawie dokumentów finansowo-księgowych w związku z realizacją projektu inwestycyjnego oraz zgodnie z wykazem zawartym w planie projektu inwestycyjnego. Nie każda kategoria kosztów może jednak być finansowana kredytem zabezpieczonym gwarancją. Ponadto, przedsiębiorcy nie powinni dublować finansowania tych samych kosztów z różnych form wsparcia. Beneficjent, chcący uniknąć ryzyka zakwalifikowania kosztów do podwójnego finansowania, nie może przeznaczyć na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych kredytu w kwocie zabezpieczonej gwarancją, jeżeli uzyskał już wsparcie lub nawet ubiega się o przyznanie innego wsparcia finansowego pochodzącego ze środków UE.

Łukasz Warszawski jest radcą prawnym w Zespole Postępowań Podatkowych Kancelarii Ożóg Tomczykowski;

Daniel Borzym jest aplikantem radcowskim w Zespole Postępowań Podatkowych Kancelarii Ożóg Tomczykowski

podstawa prawna: art. 1, art. 15, art. 37, art. 44, art. 50, art. 65, art. 67, art. 70, art. 71, art. 72, art. 73, art. 74 i art. 75 ustawy z 31 mar- ca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2020 r. poz. 568)

podstawa prawna: art. 3–12 i art. 26 ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 DzU z 2020 r. poz. 695)

podstawa prawna: art. 6 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875)

podstawa prawna: art. 28, art. 28a, art. 29, art. 29a i art. 98 ustawy z 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz.U. z 2020 r. poz. 818)

podstawa prawna: art. 1–14, art. 32, art. 75 pkt 37 i art. 76 ustawy z 4 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 [tekst ustawy uchwalony przez Sejm RP na pos. 12, przekazany do Senatu)

podstawa prawna: nr 1407/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stasowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L352 z 24 grudnia 2013 r., str. 1)

KOMENTARZ EKSPERTA

Jacek Matarewicz, lider Zespołu Postępowań Podatkowych Kancelarii Ożóg Tomczykowski

Przedsiębiorca ma też obowiązki

Przedsiębiorca, który uzyskał wsparcie, musi liczyć się z tym, że zostają na niego nałożone określone obowiązki. Podstawową formą weryfikacji prawidłowości i zgodności przekazanych środków jest kontrola podmiotu przez uprawnione organy kontrolne. Ponadto, zobowiązany jest do udostępnienia lub przekazywania na wniosek banku kredytującego, BGK oraz uprawnionych organów kontrolnych, dokumentacji potwierdzającej otrzymanie i wykorzystanie kredytu na koszty kwalifikowane, w tym dowodów poniesienia kosztów, zestawień dokumentów finansowo-księgowych oraz dokumentacji, będącej potwierdzeniem wiarygodności danych zawartych we wniosku o udzielenie gwarancji.