Podatnik ma prawo wnieść skargę na bezczynność organu

Stosownie do art. 125 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.), organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie. Chodzi tu o takie sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie (art. 139 o.p.).

Bez zbędnej zwłoki

Ustawodawca wskazał organom terminy na załatwienie sprawy. W art. 139 o.p. podał bowiem, że załatwienie sprawy, która wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca. Jeśli chodzi o sprawę szczególnie skomplikowaną, to jej załatwienie powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. W przypadku sprawy w postępowaniu drugiej instancji (postępowaniu odwoławczym), załatwienie sprawy powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania odwoła- nia przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, nie później niż w ciągu trzech miesięcy. Do tych terminów nie wlicza się m.in. okresów zawieszenia postępowania i okresów opóźnień spowodowanych z winy strony.

Obowiązek zawiadomienia

Organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić stronę o każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie. Wskazuje w nim przyczyny niedotrzymania terminu i podaje nowy termin załatwienia sprawy.

Organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić podatnika o takiej zwłoce w rozpoznaniu sprawy, jednak przepisy prawa podatkowego nie wskazują ile razy organy mogą skorzystać z tego uprawnienia, a więc nie wskazują ile razy organ może podawać w jednej sprawie, prowadzonej wobec niego, kolejny termin do jej załatwienia.

Nie ma przymusu

W sytuacji niezałatwienia sprawy we właściwym lub ustalonym terminie, podatnik może złożyć skargę na bezczynność organów podatkowych do sądu administracyjnego. Stosownie do art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sąda- mi administracyjnymi (dalej: ppsa) jest to jedno z praw przysługujących podatnikowi. Instytucja skargi na bezczynność ma na celu ochronę podatnika, poprzez doprowadzenie do wydania rozstrzygnięcia w sprawie (wyrok WSA w Warszawie z 12 września 2013 r., I SAB/Wa 364/13).

To podatnik decyduje, czy skorzysta z takiej możliwości, a wniesiona ewentualnie skarga nie zwalnia organu podatkowego z obowiązku terminowego załatwienia sprawy (wyrok NSA z 25 maja 2001 r., III SA 2024/00).

Przyczyny nie są istotne

Skarga jest dopuszczalna bez względu na to z jakich powodów oczekiwane przez podatnika rozstrzygnięcie nie zostało wydane. Okoliczności dotyczące zwłoki organu oraz stopień przekroczenia terminów ma znaczenie przy ocenie przez sąd administracyjny, czy stwierdzona bezczynność miała charakter kwalifikowany, tzn. czy była ona rażąca czy nie (wyrok WSA w Warszawie z 19 września 2013 r., I SAB/Wa 243/13).

Nie ma przy tym znaczenia czy bezczynność organu została spowodowana zawinioną czy niezawinioną opieszałością organu podatkowego w podjęciu rozstrzygnięcia (wyrok WSA w Olsztynie z 25 czerwca 2013 r., II SAB/Ol 48/13).

Najpierw trzeba sprawdzić...

Podatnik – jeszcze przed złożeniem skargi – powinien sprawdzić, czy organ rzeczywiście dopuścił się bezczynności i nie wydał rozstrzygnięcia. Przed wystosowaniem skargi należy więc zweryfikować, czy organ podatkowy miał graniczny termin na załatwienie sprawy, czy przekroczył ten termin bez uzasadnionej przyczyny i czy wyznaczył nowy termin na załatwienie sprawy.

Nowy termin na załatwienie sprawy musi być określony konkretnie – datą kalendarzową lub poprzez wskazanie okresu oznaczonego w sposób, w jaki dopuszcza to art. 12 o.p. (wyrok NSA z 19 sierpnia 2010 r., I FSK 93/10).

Może się okazać, że pisma obu stron – podatnika i organu się miną, bo organ wysłał np. postanowienie o przedłużeniu terminu do załatwienia sprawy lub wręcz samo rozstrzygnięcie w sprawie podatnika, a podatnik go nie odebrał z różnych przyczyn. Trzeba także pamiętać, że jeśli podatnik nie odbierze pisma (awizowanego) w terminie, to pismo zostaje zwrócone do organu z adnotacją „nie podjęto w terminie". To z kolei stanowi tak zwane doręczenie zastępcze, a więc pismo uznaje się za doręczone w sposób zastępczy.

...a potem ponaglić

Skarga na bezczynność jest dopuszczalna dopiero po wyczerpaniu środków zaskarżenia, tzw. ponaglenia. Ponaglenie na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie, zgodnie z art. 141 § 1 o.p., służy stronie do organu podatkowego wyższego stopnia, a jeśli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby celnej czy skarbowej, to do ministra finansów. Gdy organ podatkowy, do którego wniesiono ponaglenie, uzna je za uzasadnione, to wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie. W razie potrzeby podejmuje także środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości (art. 141 § 2 o.p.). Ponaglenie jest specyficznym środkiem zaskarżenia, którego wykorzystanie – polegające nie tylko na wniesieniu go przez stronę, ale również na rozpatrzeniu przez właściwy organ lub na upływie 30 dni od wniesienia go do tego organu – jest warunkiem dopuszczalności skargi na bezczynność organu podatkowego (postanowienie NSA z 14 lutego 2006 r., I FSK 588/05).

W każdym czasie

Skargę na bezczynność, stosownie do art. 54 § 1 ppsa, wnosi się za pośrednictwem organu, którego bezczynność jest przedmiotem skargi. Wniesienie skargi nie jest ograniczone terminem. Podatnik może w każdym czasie wnieść skargę na bezczynność, jeśli organ nie dotrzymał terminu do załatwienia sprawy, a podatnik uprzednio skorzystał ze środków zaskarżenia.

Może być ona skutecznie wniesiona aż do chwili ustania stanu bezczynności czyli do chwili załatwienia sprawy przez organ przez wydanie decyzji, postanowienia albo innego aktu lub podjęcie czynności.

Skarga na bezczynność pozwala podatnikom na egzekwowanie przestrzegania przez organy podatkowe podstawowych zasad postępowania podatkowego czy przepisów ordynacji podatkowej i na obronę przed brakiem działań fiskusa.

Organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę (ustosunkowaniem się do argumentów podnoszonych przez podatnika) w terminie 30 dni od dnia jej wniesienia.

Organ ten może uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. W takiej sytuacji stwierdza ponadto, że bezczynność organu podatkowego miała miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Sposób rozstrzygnięcia

Sąd administracyjny uwzględniając skargę zobowiązuje organ podatkowy do wydania w zakreślonym terminie aktu lub dokonania danej czynności. Uznając zasadność skargi podatnika na bezczynność sąd orzeka zatem o obowiązku wydania rozstrzygnięcia, ale nie może nakazać temu organowi podatkowemu sposobu rozstrzygnięcia czy też orzec o prawach i obowiązkach podatnika (wyrok NSA z 10 kwietnia 2001 r., I SAB 37/00).

Uwaga! Upływ terminów do załatwienia sprawy nie pozbawia organu podatkowego swojej właściwości do rozpoznania sprawy ani kompetencji do jej załatwienia, jak również nie wpływa na ważność przeprowadzonych już czynności bądź czynności podjętych po upływie terminu.

Niezbędne elementy

Skarga, zgodnie z art. 46 § 1 ppsa w związku z art. 57 § 1 ppsa, powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym i zawierać:

- imię i nazwisko lub nazwę stron (przedstawicieli ustawowych, pełnomocników),

- oznaczenie sądu, do którego jest skierowana,

- oznaczenie rodzaju pisma,

- osnowę wniosku/oświadczenia,

- wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, aktu czy czynności,

- oznaczenie organu, którego bezczynność skarga dotyczy,

- określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego,

- podpis strony (jej przedstawiciela, pełnomocnika),

- wskazanie załączników, jeżeli są dołączane,

- żądanie zobowiązania organu podatkowego, który dopuścił się bezczynności, do załatwienia sprawy w oznaczonym terminie,

- opłata.

Kiedy mamy do czynienia z bezczynnością

Bezczynność to sytuacja, gdy w ustalonym terminie organ podatkowy nie podjął żadnych czynności w sprawie lub prowadził postępowanie, ale nie zakończył go wydaniem w terminie rozstrzygnięcia (decyzji) albo nie podjął stosownej czynności (wyrok NSA z 22 grudnia 1998 r., SAB 77/98). Jeśli natomiast organ stwierdzi, że nie załatwi sprawy w terminie ustawowym, to musi wydać postanowienie o wyznaczeniu nowego terminu załatwienia sprawy. W takim postanowieniu organ podatkowy powinien wskazać rzeczywistą i uzasadnioną przyczynę zwłoki. Przeszkody dla załatwienia sprawy w terminie muszą więc istnieć realnie i pojawić się w czasie jej prowadzenia (wyrok WSA w Opolu z 29 listopada 2012 r., I SA/Ol 435/12).