Rzeczpospolita Prawo

Podatnik ma prawo brać czynny udział w zbieraniu dowodów w jego sprawie

Organy podatkowe mają obowiązek tak prowadzić postępowanie, aby zagwarantować jego uczestnikowi realny wpływ na przeprowadzane ustalenia. Korzystanie z tego uprawnienia daje stronie możliwość zadbania o swoje interesy.

Publikacja: 01.06.2017 05:35

Podatnik ma prawo brać czynny udział w zbieraniu dowodów w jego sprawie

Foto: 123RF

Łukasz Rogowski

W rozstrzyganiu spraw podatkowych fundamentalne znaczenie mają ogólne zasady postępowania podatkowego. Podatnicy często nie wiedzą jak wykorzystać je w praktyce, podczas gdy mają one bardzo duże znaczenie dla ochrony ich interesów. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu została wyrażona w art. 123 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) i mówi, że organy podatkowe zobowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania.

Organy podatkowe rozstrzygają sprawy podatkowe dotyczące praw i obowiązków podatników w formie decyzji. Najczęściej są to akty związane z wymiarem podatków. Polski system podatkowy opiera się głównie na deklaracjach, w których podatnicy obliczają kwotę do zapłacenia. Niekiedy organy kwestionują te rozliczenia w wyniku podjętych czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej. Wydanie decyzji jest formalnym warunkiem dochodzenia wyższej kwoty podatku. Natomiast podjęcie rozstrzygnięcia musi nastąpić po przeprowadzeniu postępowania podatkowego tak, aby mogła zapaść decyzja:

1) odpowiadająca rzeczywistej sytuacji podatnika;

2) zgodna z obowiązującymi przepisami prawa.

Przykład

Pan Jan Borowski nie złożył deklaracji na podatek od środków transportowych na rok 2017. W związku z tym organ podatkowy wszczął postępowanie w sprawie określenia zobowiązania podatkowego, podczas którego przede wszystkim:

Rzeczpospolita

1) zbada czy pan Borowski rzeczywiście jest właścicielem środka transportowego podlegającego opodatkowaniu;

2) ustali parametry pojazdu niezbędne dla zastosowania właściwej stawki podatku.

Trzeba doręczyć zawiadomienie

Podstawą zapewnienia podatnikowi czynnego udziału jest zawiadomienie o wszczęciu wobec niego postępowania z urzędu. W tym celu organy podatkowe zobowiązane są doręczyć stronie postanowienie, z którego powinno jasno wynikać czego dotyczy sprawa. W niektórych przypadkach, ze względu na specyfikę postępowania, nie wydaje się postanowienia o wszczęciu postępowania. Na ogół jednak podatnik powinien zostać zawiadomiony o rozpoczęciu postępowania. W przeciwnym razie może podnieść zarzut naruszenia zasady czynnego udziału w postępowaniu. Podobnie będzie, jeżeli strona zostanie niewłaściwie poinformowana o zakresie postępowania, na przykład gdy organ zawiadomi o wszczęciu postępowania za rok 2016, a następnie wyda decyzję za rok 2015.

Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie odpowiedniego postanowienia. To oznacza, że czynności dowodowe mogą zostać podjęte dopiero po odbiorze pisma przez stronę. Zdarza się, że podatnicy unikają odbioru korespondencji i, tym samym sami pozbawiają się możliwości wpływania na przebieg postępowania. Ordynacja podatkowa przewiduje zastępcze tryby doręczenia. Jeden z nich polega na uznaniu za doręczone pisma, które nie zostały odebrane pomimo podwójnego awizowania.

Dlaczego warto

W ramach postępowania podatkowego organ podatkowy jest zobowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 187 § 3 o.p.). Organ jest gospodarzem postępowania, co nie oznacza, że podatnik powinien pozostać bierny. Od zebranego materiału dowodowego zależy rozstrzygnięcie sprawy, dlatego podatnik w swoim interesie powinien zgłaszać wnioski dowodowe, jak również wypowiadać się co do zbieranych materiałów.

Potwierdzenie w przepisach

Ordynacja podatkowa zawiera wiele przepisów, które mają na celu urzeczywistniać zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu.

1. Fakty znane organowi podatkowemu z urzędu należy zakomunikować stronie (art. 187 § 3 o.p.).

Faktami znanymi organowi z urzędu będą najczęściej informacje, które skłoniły organ do wszczęcia postępowania. Mogą to być na przykład:

- wyniki kontroli podatkowej,

- ustalenia czynności sprawdza- jących,

- zapisy widniejące w rejestrach urzędowych.

W wielu przypadkach wskazanie faktów znanych organowi z urzędu powinno znaleźć się już w postanowieniu o wszczęciu postępowania.

Przykład

W sprawie pana Jana Borowskiego organ w postanowieniu o wszczęciu postępowania wskazał, że uzyskał informację z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców o nabyciu przez stronę samochodu ciężarowego. W ten sposób pan Jan może przedstawić odpowiednie dowody, jeżeli zapisy w CEPiK są nieprawidłowe.

2. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem.

Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 180 § 1 o.p.). Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być na przykład: księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin.

Przykład

Pan Borowski w swojej sprawie może złożyć wniosek o przesłuchanie świadka na okoliczność zbycia pojazdu wiążącego się z obowiązkiem podatkowym. Odmowa przeprowadzenia dowodu może stanowić naruszenia zasady czynnego udziału.

3. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem (art. 190 § 1 o.p.). Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia (art. 190 §  2 o.p.).

Z przepisów tych wynika, że podatnik ma wpływ również na sam przebieg przeprowadzenia dowodów. Dotyczy to zarówno wniosków dowodowych podatnika, jak i inicjatyw organu podatkowego. W ten sposób podatnik może wpływać na dokonywanie właściwych ustaleń. W związku z tym, organ podatkowy musi w odpowiednim terminie powiadomić stronę o zamiarze przeprowadzenia dowodu, a ponadto strona postępowania musi mieć zapewnioną możliwość wypowiedzenia się co do dowodu. Pierwsza część zobowiązania wiąże się z koniecznością wysłania odpowiedniego zawiadomienia. Zapewnienie stronie możliwości zadawania pytań, czy składania wyjaśnień, powinno mieć swoje odzwierciedlenie w protokole z przeprowadzanej czynności.

Przykład

Organ podatkowy postanowił na wniosek pana Jana Borowskiego przesłuchać świadka na okoliczność zbycia pojazdu będącego podstawą opodatkowania w podatku od środków transportowych. Pismem z 15 maja 2017 r. (data odbioru: 17 maja 2017 r.) zawiadomił stronę o zamiarze przesłuchania świadka, które odbędzie się 29 maja 2017 r. Pan Borowski został pouczony o możliwości zadawania pytań i składania wyjaśnień. W protokole z przesłuchania wskazano również zadane przez stronę pytania. Ponadto protokół zawierał złożone przez pana Jana wyjaśnienia.

4. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów (art. 192 o.p.).

Jeżeli w ramach postępowania podatnikowi nie umożliwiono złożenia wyjaśnień odnośnie do dowodu, to oparte na nim rozstrzygniecie narusza zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu. Nie oznacza to, że każdy dowód zignorowany przez stronę jest bezużyteczny. Podatnik mógłby powołać się na ten przepis wskazując, że nie został poinformowany o faktach znanych organowi z urzędu.

Przykład

Świadek nie potwierdził zbycia pojazdu przez pana Borowskiego. Organ nie zawiadomił strony o zamiarze przeprowadzeniu dowodu, nie umożliwił również wypowiedzenia się na temat zeznań. W wyniku tego wydano decyzję bez uwzględniania sprzedaży samochodu. Takie rozstrzygnięcie narusza zasadę czynnego udziału strony. Pan Borowski mógłby złożyć inne wnioski zmierzające do wykazania, że pojazd znajduje się w posiadaniu innej osoby.

Podsumowanie

Obowiązek zapewnienia czynnego udziału stronie w postępowaniu nie wynika jedynie z wyrażonej w art. 123 § 1 o.p. ogólnej zasady postępowania podatkowego. Poszczególne przepisy dotyczące udziału podatnika w trakcie zbierania materiału dowodowego mają na celu zapewnić realny wpływ podatnika na ustalenia organu. Korzystanie z uprawnień przewidzianych w ramach zasady czynnego udziału jest najlepszym narzędziem dla podatnika chcącego zadbać o swoje interesy.

* * *

Dla zapewnienia przestrzegania zasady czynnego udziału podatnika w postępowaniu ordynacja przewiduje jeszcze jedno istotne rozwiązanie. Zostanie ono omówione w kolejnym artykule (DF z 8 czerwca). ?

Autor jest głównym specjalistą w Urzędzie Miasta Szczecin

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita

Postępowanie Podatkowe

W rozstrzyganiu spraw podatkowych fundamentalne znaczenie mają ogólne zasady postępowania podatkowego. Podatnicy często nie wiedzą jak wykorzystać je w praktyce, podczas gdy mają one bardzo duże znaczenie dla ochrony ich interesów. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu została wyrażona w art. 123 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) i mówi, że organy podatkowe zobowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania.

Organy podatkowe rozstrzygają sprawy podatkowe dotyczące praw i obowiązków podatników w formie decyzji. Najczęściej są to akty związane z wymiarem podatków. Polski system podatkowy opiera się głównie na deklaracjach, w których podatnicy obliczają kwotę do zapłacenia. Niekiedy organy kwestionują te rozliczenia w wyniku podjętych czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej. Wydanie decyzji jest formalnym warunkiem dochodzenia wyższej kwoty podatku. Natomiast podjęcie rozstrzygnięcia musi nastąpić po przeprowadzeniu postępowania podatkowego tak, aby mogła zapaść decyzja:

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Łukasz Piebiak
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Elektryczne BMW iX już od 1500 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
Materiał Promocyjny
Elektryczne BMW iX już od 1500 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
KWK Mysłowice-Wesoła - ruchomy chodnik (przenośnik taśmowy) służący do transportu pracowników
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Roma Wąsik podczas Protestu Wolnych Polaków.
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Joanna Misztal-Konecka
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Naczelny Sąd Administracyjny
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego
Samochód w leasing na firmę? Sprawdź czy to się opłaca!
Materiał Promocyjny
Samochód w leasing na firmę? Sprawdź czy to się opłaca!
e-Wydanie