Podatek od nieruchomości osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą

Fiskus musi indywidualnie przeanalizować czy obiekt lub działka należące do osoby fizycznej są wykorzystywane do prowadzenia biznesu. Tylko potwierdzenie tego faktu pozwoli na obciążenie jej najwyższą stawką podatku.

Aktualizacja: 13.06.2016 12:26 Publikacja: 13.06.2016 02:00

Podatek od nieruchomości osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą

Foto: 123RF

Od kilku lat w orzecznictwie i piśmiennictwie toczy się dyskusja na temat opodatkowania nieruchomości będących w posiadaniu osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Osoba fizyczna występuje w takim przypadku w dwóch rolach – przedsiębiorcy i osoby prywatnej. To oznacza natomiast, że nieruchomości, które posiada lub które nabywa, mogą mieć związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, ale mogą także służyć do celów niegospodarczych. Wobec tego powstają wątpliwości, czy tak jak w przypadku osób prawnych samo posiadanie nieruchomości przez przedsiębiorcę powoduje opodatkowanie najwyższymi stawkami podatkowymi, czy należy rozróżnić nieruchomości, które służą podatnikowi do prowadzenia działalności gospodarczej i do celów prywatnych, a w konsekwencji stosować różne stawki podatkowe.

Konsekwencją tych wątpliwości jest niespójne orzecznictwo sądów administracyjnych. Nie wiadomo zatem jakie dowody powinien przedstawić podatnik lub jakich ma zażądać organ podatkowy w toku postępowania podatkowego, żeby ustalić, czy nieruchomość lub jej część jest związana z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czy wystarczy sam wpis do CEiDG, czy też trzeba badać wiele innych okoliczności?

Firma zrównana z osobą prawną

W pierwszych orzeczeniach, w których sądy dokonywały wykładni art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) w rozważanej kwestii, podkreślano, że przy opodatkowaniu nieruchomości stawkami najwyższymi istotny jest sam fakt posiadania takiej nieruchomości przez podmiot mający status przedsiębiorcy, który jest wpisany do rejestru przedsiębiorców, a nie sposób, w jaki faktycznie jest ona wykorzystywana (por. np. wyroki NSA: z 17 marca 2009 r., II FSK 1786/07 i z 20 marca 2009 r., II FSK 1888/07). Ukształtowany pogląd był bardzo rygorystyczny dla podatników. Przy takim rozumieniu ww. przepisu zaczęło dochodzić do absurdów, szczególnie gdy nieruchomość była jednocześnie w posiadaniu przedsiębiorcy i osoby niebędącej przedsiębiorcą lub małżonka będącego przedsiębiorcą i małżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej.

Przykładowo w wyroku z 28 października 2004 r. (I SA/Ol 317/ 04) WSA w Olsztynie uznał, że „w przypadku współwłasności łącznej, którą objęty jest majątek małżonków, nie występuje możliwość fizycznego wydzielenia części nieruchomości do używania przez każdego z małżonków. Gdy jeden z małżonków jest przedsiębiorcą, to nieruchomości, o których mowa w art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l., stanowiące dorobek małżonków w rozumieniu art. 31 i 32 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (...) podlegają opodatkowaniu według stawek najwyższych". Z kolei w wyroku z 14 lutego 2011 r. (I SA/Rz 826/10) WSA w Rzeszowie wskazał, że „ponieważ spółdzielnia, która prowadzi działalność gospodarczą, jest współwłaścicielem przedmiotowego garażu, wyodrębnionego pod względem prawnym jako odrębny lokal użytkowy, a obowiązek podatkowy zgodnie z wyżej cyt. art. 3 ust. 4 u.p.o.l. ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach, w tym i wnioskodawczyni (będącej osobą fizyczną), wszyscy współwłaściciele opłacają podatek według stawek określonych w art. 5a ust. 1 pkt 2 lit. b u.p.o.l.".

W podwójnej roli

W kolejnych latach sądy zaczęły zastanawiać się nad celowością art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. (por. wyroki NSA z 12 czerwca 2012 r II FSK 2288/10 i z 18 lipca 2012 r., II FSK 32/11). Poddano w wątpliwość, czy aby na pewno intencją ustawodawcy było opodatkowanie wszystkich nieruchomości osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą najwyższą stawką podatkową. Zauważono, że osoba fizyczna występuje w obrocie gospodarczym w dwóch rolach:

- osoby prywatnej mającej do dyspozycji majątek osobisty (np. mieszkanie, garaż, pomieszczenia gospodarcze itp.);

- przedsiębiorcy zarządzającego majątkiem nabytym na cele prowadzenia działalności gospodarcze (np. budynek biurowy, fabryka).

Tym samym, sądy zasugerowały organom podatkowym, że należy w trakcie postępowania podatkowego zbadać, czy określony grunt lub budynek wchodzi w skład przedsiębiorstwa podatnika >patrz ramka.

Przyjęto, że nieruchomości będące w posiadaniu osoby fizycznej, które nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego, tj. nie są i potencjalnie nie mogą być przeznaczone do realizacji określonych zadań gospodarczych przez prowadzącego przedsiębiorstwo, powinny być opodatkowane według niższej stawki.

Następne orzeczenia wskazywały na konieczność badania więzi pomiędzy działalnością gospodarczą przedsiębiorcy a nieruchomością będącą w jego posiadaniu.

Liczy się sposób wykorzystywania

Przyjęto, że nieruchomość musi być faktycznie zajęta na prowadzenie biznesu w sposób pośredni lub bezpośredni. W wyroku z 22 lipca 2009 r. (II FSK 460/08) NSA zwrócił uwagę, że „opodatkowanie podatkiem od nieruchomości znajdującego się w posiadaniu przedsiębiorcy budynku mieszkalnego (lub jego części) z zastosowaniem stawki właściwej dla budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, dotyczy tylko takiego budynku mieszkalnego (lub jego części), który jest zajęty na prowadzenie działalności gospodarczej. Znajdujące się w takim budynku garaże i lokale użytkowe niezajęte na prowadzenie działalności gospodarczej podlegają opodatkowaniu z zastosowaniem stawki właściwej dla budynków mieszkalnych".

Z kolei w wyroku z 10 stycznia 2012 r. (I SA/Gd 932/11) WSA w Gdańsku podkreślił, że „nie jest okolicznością jedyną i przesądzającą o tym, że nabyta nieruchomość została zakupiona do przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego przez osobę fizyczną – treść wpisu do ewidencji działalności gospodarczej przedmiotu działania. Może bowiem zdarzyć się, że osoba fizyczna, która prowadzi działalność gospodarczą np. w zakresie turystyki, kupi budynek (dawniej wykorzystywany jako hotel) – jako osoba fizyczna, a nie przedsiębiorca – i wykorzystuje ten budynek do celów mieszkalnych, a nie do celów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą".

Potrzebne szczegółowe postępowania

Coraz częściej sądy są zdania, że postępowanie podatkowe prowadzone przez organy podatkowe nie powinno opierać się tylko na stwierdzeniu, że skoro osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i jest wpisana do rejestru przedsiębiorców, to wszystkie nieruchomości, które posiada i nabywa, powodują, że należy je opodatkować podatkiem od nieruchomości według stawki najwyższej (np. wyrok NSA z 31 marca 2015 r., II FSK 559/13). Przy ustaleniu, czy określona nieruchomość wchodzi w skład przedsiębiorstwa organy powinny przeprowadzić wszechstronne postępowanie podatkowe i ustalić następujące okoliczności:

- czy właściciel przedmiotowej nieruchomości nabył ją do majątku osobistego, czy jest ona własnością przedsiębiorcy i jest związana z prowadzeniem działalności gospodarczej,

- czy określone nieruchomości nie są przejściowo wykorzystywane przy prowadzeniu działalności gospodarczej,

- czy podatnik wprowadził przedmiotową nieruchomość do ewidencji środków trwałych,

- czy dokonywano odpisów amortyzacyjnych,

- czy wliczono jakiekolwiek wydatki w poczet kosztów uzyskania przychodu,

- czy wliczono w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jakiekolwiek nakłady remontowe, modernizacyjne w poczet pośrednich lub bezpośrednich kosztów uzyskania przychodów.

Istotne jest zatem prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w danej sprawie. Stan faktyczny ustala organ podatkowy właściwy w sprawach z zakresu podatku od nieruchomości (wójt, burmistrz, prezydent miasta) zgodnie z zasadami postępowania podatkowego zawartymi w przepisach ordynacji podatkowej. Dopiero po zbadaniu tych okoliczności organ podatkowy może ocenić, czy określona nieruchomość ma więź z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatnika, czy służy celom osobistym. Konsekwencją tych ustaleń jest zastosowanie właściwej stawki podatkowej i wydanie decyzji podatkowej ustalającej podatnikowi wysokość podatku od nieruchomości na dany rok podatkowy.

Zmiany na korzyść

Spory w opisanej kwestii z pewnością będą się toczyć nadal, zarówno przed sądami, jak i przed organami podatkowymi. Niewątpliwie jednak orzecznictwo sądów administracyjnych bardzo się zmieniło i to na korzyść podatników. Nowe podejście daje podatnikom nadzieję na bardziej przychylne podejście skarbówki, a przede wszystkim na przeprowadzenie szczegółowego i kompleksowego postępowania podatkowego zanim zostanie wydana decyzja podatkowa.

Autorka jest radcą prawnym, konsultantką podatkową w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

podstawa prawna: ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 716)

podstawa prawna: ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 584 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 380 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 613 ze zm.)

Definicje ustawowe

Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych przewiduje różne stawki podatkowe w zależności od podmiotu, przedmiotu opodatkowania i sposobu użytkowania nieruchomości. Są to m.in. stawki od budynków lub ich części mieszkalnych, od nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej, czy też od gruntów i budynków pozostałych. Stawka dla nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą jest kilkakrotnie wyższa niż stawka podstawowa. Należy przy tym pamiętać, ze w ustawie określono górne limity tych stawek. Stawki dla poszczególnych gmin ustalają w ramach tych limitów rady gmin w drodze podejmowanych uchwał.

Użyte w ustawie określenie grunty, budynki i budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oznacza grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.

Z kolei pod pojęciem „działalność gospodarcza" należy rozumieć działalność, o której mowa w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z jej regulacjami działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Pojęcie przedsiębiorstwa zdefiniowane jest w kodeksie cywilnym

Zgodnie z art. 551 kodeksu cywilnego, przez pojęcie „przedsiębiorstwo" należy rozmieć zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; koncesje, licencje i zezwolenia; patenty i inne prawa własności przemysłowej; majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; tajemnice przedsiębiorstwa; księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Od kilku lat w orzecznictwie i piśmiennictwie toczy się dyskusja na temat opodatkowania nieruchomości będących w posiadaniu osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Osoba fizyczna występuje w takim przypadku w dwóch rolach – przedsiębiorcy i osoby prywatnej. To oznacza natomiast, że nieruchomości, które posiada lub które nabywa, mogą mieć związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, ale mogą także służyć do celów niegospodarczych. Wobec tego powstają wątpliwości, czy tak jak w przypadku osób prawnych samo posiadanie nieruchomości przez przedsiębiorcę powoduje opodatkowanie najwyższymi stawkami podatkowymi, czy należy rozróżnić nieruchomości, które służą podatnikowi do prowadzenia działalności gospodarczej i do celów prywatnych, a w konsekwencji stosować różne stawki podatkowe.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe