Czy można rozliczyć stratę ze zbycia przedawnionych wierzytelności

Uprzednie zarachowanie wierzytelności jako przychodu należnego nie sprawia, że jej przedawnienie przestaje mieć znaczenie dla ujęcia jej w kosztach uzyskania przychodów.

Publikacja: 04.12.2017 01:00

Czy można rozliczyć stratę ze zbycia przedawnionych wierzytelności

Foto: 123RF

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 października 2017 r. (II FSK 1196/15).

Spółka prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu posiada wierzytelności handlowe, dla których upłynął już termin płatności i z których część uległa przedawnieniu. Ich egzekucja jest kosztowna i skomplikowana. Spółka skorzystała z usług podmiotu, który przejął ciężar ich obsługi i dokonała przelewu wierzytelności. Cena sprzedaży była na poziomie wartości rynkowej, a więc była niższa od wartości nominalnej. W wyniku sprzedaży powstała strata w wysokości różnicy między wartością a ceną. Zgodnie z praktyką obowiązującą w spółce, wszelkie należności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są uznawane za przychód należny. Pojawiła się wątpliwość, czy strata ze sprzedaży przedawnionych wierzytelności handlowych, uprzednio zaliczonych do przychodów należnych, będzie kosztem podatkowym. Zdaniem spółki odpowiedź powinna być twierdząca.

Organ podatkowy w interpretacji z 29 kwietnia 2014 r. (ILPB3/423-40/14-2/KS) podkreślił, że zakresy art. 16 ust. 1 pkt 20 i art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT muszą być traktowane łącznie i nie dotyczą odmiennych rodzajowo sytuacji. Pomimo tego, że art. 16 ust. 1 pkt. 39 nie dzieli wierzytelności ze względu na przedawnienie, to jednak taki podział istnieje w ustawie i logiczne jest, że trzeba to zbadać.

Spółka złożyła skargę na interpretację, a WSA w wyroku z 8 stycznia 2015 r. (I SA/Wr 2017/14) zgodził się ze spółką. Sąd nie podzielił systemowej wykładni przepisów zastosowanej przez organ. Uznał, że należało zastosować tu wykładnię językową i potraktować ww. przepisy rozłącznie.

Organ zaskarżył wyrok do NSA, który uchylił wyrok w całości i oddalił skargę. Zdaniem NSA, pogląd organu jest trafny, mimo że w doktrynie pojawiają się odmienne stanowiska. Przepis art. 16 ust. 1 pkt 20 w sposób jednoznaczny stanowi, że wierzytelność przedawniona nie może być kosztem uzyskania przychodów. Ten przepis należy wziąć pod uwagę podczas analizowania art. 16 ust. 1 pkt 39. Uprzednie zarachowanie wierzytelności jako przychodu należnego nie sprawia, że przedawnienie wierzytelności przestaje mieć znaczenie dla zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów.

Autorka jest współpracowniczką zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Paweł Śleboda, konsultant w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

Istotą sporu będącego podstawą komentowanego wyroku jest wzajemny stosunek art. 16 ust. 1 pkt 20 oraz pkt 39 ustawy o CIT oraz wynikająca z tego stosunku kwestia dopuszczalności stosowania pierwszego ze wskazanych przepisów w sytuacji zbycia wierzytelności, która uległa przedawnieniu.

Wskazane zagadnienie prawne było w przeszłości przedmiotem orzecznictwa sądów administracyjnych. W podobnych sprawach zapadły wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego 23 sierpnia 2016 r. (II FSK 1958/14) oraz 5 lutego 2015 r. (II FSK 3113/12). Komentowany wyrok stanowi natomiast – niestety niekorzystne dla podatników – odstępstwo od dotychczasowej, w zasadzie jednolitej, linii orzeczniczej.

Stanowisko wyrażone przez NSA w wyroku z 18 października 2017 r. nie zasługuje na aprobatę jako nieznajdujące uzasadnienia w literalnym brzmieniu przepisów ustawy o CIT. Wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 20 oraz 39 ustawy o CIT odnoszą się bowiem do odmiennych sytuacji. Pierwszy z tych przepisów dotyczy wierzytelności odpisanych jako przedawnione, więc jego konsekwencją jest brak możliwości rozpoznania kosztu wyłącznie w przypadku wewnętrznej operacji zarachowania wierzytelności przez podatnika jako przedawnionej. Biorąc natomiast pod uwagę, że w przepisie tym nie ma mowy o stratach osiąganych w wyniku transakcji mających za przedmiot takie wierzytelności, należy stwierdzić, iż nie dotyczy on obrotu wierzytelnościami z podmiotami trzecimi.

Pojęcie straty, pozwalające powiązać zakres wyłączenia z kosztów ze zbyciem wierzytelności, pojawia się wyłącznie w art. 16 ust. 1 pkt 39. Zasadnym wydaje się więc pogląd, zgodnie z którym ten właśnie przepis jest jedyną jednostką redakcyjną art. 16 ustawy o CIT, na podstawie której należy konstruować normę prawną kształtującą prawo podatnika w zakresie możliwości rozpoznania kosztu w związku ze zbyciem wierzytelności. W przepisie tym ustawodawca nie zróżnicował natomiast skutków podatkowych w zależności od faktu przedawnienia wierzytelności. W konsekwencji, skutkiem wykładni dokonanej przez NSA w komentowanym wyroku jest nieuprawnione uzależnienie prawa do rozpoznania kosztu uzyskania przychodu od spełnienia warunku nieprzewidzianego wprost w ustawie – w postaci braku przedawnienia.

Należy przy tym zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w poprzednich, korzystnych dla podatników wyrokach NSA, zgodnie z którym nie istnieją argumenty natury gospodarczej przemawiające za łącznym stosowaniem wspomnianych przepisów.

Na ten moment nie sposób ocenić, czy komentowany wyrok stanowi jednorazowe odstępstwo od kierunku prezentowanego dotychczas w orzecznictwie, czy też jest początkiem nowej, niekorzystnej dla podatników linii w tym zakresie. Niezależnie jednak od tego, jak ukształtuje się dalsza praktyka orzecznicza, podatnicy rozliczający straty z tytułu zbycia przedawnionych wierzytelności jako koszty uzyskania przychodów powinni mieć na uwadze, że ww. wyrok może w najbliższym czasie stanowić silny argument w ręku organów podatkowych w toku ewentualnych sporów.

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 października 2017 r. (II FSK 1196/15).

Spółka prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu posiada wierzytelności handlowe, dla których upłynął już termin płatności i z których część uległa przedawnieniu. Ich egzekucja jest kosztowna i skomplikowana. Spółka skorzystała z usług podmiotu, który przejął ciężar ich obsługi i dokonała przelewu wierzytelności. Cena sprzedaży była na poziomie wartości rynkowej, a więc była niższa od wartości nominalnej. W wyniku sprzedaży powstała strata w wysokości różnicy między wartością a ceną. Zgodnie z praktyką obowiązującą w spółce, wszelkie należności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są uznawane za przychód należny. Pojawiła się wątpliwość, czy strata ze sprzedaży przedawnionych wierzytelności handlowych, uprzednio zaliczonych do przychodów należnych, będzie kosztem podatkowym. Zdaniem spółki odpowiedź powinna być twierdząca.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe