Kiedy posiadacz zastrzeżonych jednostek akcyjnych uzyskuje przychód

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 22 sierpnia 2016 r. (I SA/Rz 504/16).

W ramach planu motywacyjnego spółka nieodpłatnie przyznaje wybranym pracownikom zastrzeżone jednostki akcyjne (RSU) amerykańskiej spółki matki. Każda jednostka RSU uprawnia pracownika do otrzymania akcji spółki pod warunkiem, że uczestnik planu pozostanie pracownikiem przez określony czas (tzw. vesting period). Od momentu przyznania RSU uczestnikowi przysługuje uprawnienie do otrzymania tzw. ekwiwalentu dywidendy, który jest automatycznie reinwestowany w nowe RSU. Podczas trwania vesting period pracownik ma ograniczone prawo rozporządzania RSU, a w przypadku ustania stosunku pracy podczas trwania vesting period pracownik traci wszelkie prawa do RSU. Po upływie vesting period pracownik, posiadacz RSU, nabywa akcje, którymi może swobodnie rozporządzać oraz nabywa uprawnienie do faktycznego otrzymania dywidendy wypłacanej przez spółkę amerykańską w formie pieniężnej. Podatnik zwrócił się do organu podatkowego z pytaniem, czy przychód podlegający opodatkowaniu powstanie dopiero w chwili zbycia przez niego akcji otrzymanych w następstwie realizacji RSU. Zdaniem podatnika, na etapie realizacji RSU jako pochodnego instrumentu finansowego nie powstaje przychód, ponieważ skutki tej realizacji nie są trwałe, a jedynie potencjalne.

Organ podatkowy nie podzielił stanowiska podatnika (ITPB4/4511-656/15/KK). Zdaniem organu przychód, a razem z przychodem obowiązek podatkowy, powstaje już na etapie realizacji RSU, ponieważ wiąże się ona z powstaniem realnego przysporzenia. Zdaniem organu, realizacja RSU oraz zbycie otrzymanych w następstwie realizacji RSU akcji, są odrębnymi transakcjami, które dla celów ustalenia konsekwencji podatkowych należy rozpatrywać osobno.

Rozpatrując skargę podatnika na tę interpretację, WSA podzielił argumentację organu. Zdaniem sądu, realizacja RSU oraz późniejsze zbycie akcji będą dwoma odrębnymi zdarzeniami podatkowymi, dla których w ustawie o PIT przewidziane są odrębne zasady ustalania podstawy opodatkowania. Sąd podkreślił również, że nie może być mowy o podwójnym opodatkowaniu, jako że dochód uzyskany przez podatnika, jakkolwiek zaliczany do tego samego źródła przychodów, realizowany jest w dwóch niezależnych transakcjach:

1) jako dochód z tytułu realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych podlegający opodatkowaniu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT, oraz

2) jako dochód z tytułu zbycia akcji otrzymanych w wyniku realizacji tych instrumentów podlegający opodatkowaniu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o PIT.

Stąd, z chwilą realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych w postaci zastrzeżonych jednostek akcyjnych (RSU) powstaje przychód w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT. Z kolei w przypadku zbycia akcji uzyskanych wskutek realizacji tych zastrzeżonych jednostek akcyjnych (RSU) powstanie przychód, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o PIT, tj. przychód z odpłatnego zbycia akcji kwalifikowany do źródła kapitały pieniężne.

—Wojciech Łyko, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Kamila Walczak, konsultantka w warszawskim biurze Deloitte Doradztwo Podatkowe Tokarski i Wspólnicy sp.k. (dawniej Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.)

W komentowanym wyroku sąd zdaje się potwierdzać niekorzystną dla uczestników pracowniczych planów motywacyjnych otrzymujących akcje spółki spoza UE i EOG linię orzeczniczą, zgodnie z którą dochodzi do opodatkowania już w momencie realizacji uzyskanych przez wnioskodawcę RSU, przy założeniu że wspomniane zastrzeżone jednostki akcyjne są pochodnymi instrumentami finansowymi.

Generalnie, w ramach uczestnictwa w tego rodzaju planach, można wyróżnić trzy etapy na których mogą pojawiać się konsekwencje podatkowe:

- nieodpłatne otrzymanie RSU,

- realizacja praw wynikających z RSU w wyniku czego uczestnik planu otrzymuje akcje i

- zbycie otrzymanych akcji.

Sądy raczej zgadzają się, że moment otrzymania RSU nie spowoduje powstania przychodu, zwłaszcza jeżeli są to jednostki niemierzalne, którym nie da się przypisać wartości pieniężnej. Kontrowersji nie powinno budzić również to, że w momencie zbycia akcji otrzymanych z realizacji RSU przychód powstanie. Jak trafnie zaznaczył WSA, sedno sporu wiąże się z ustaleniem konsekwencji podatkowych na etapie realizacji RSU, w wyniku czego uczestnik otrzymuje akcje spółki.

WSA orzekł, że realizacja praw z RSU jako pochodnych instrumentów finansowych spowoduje u wnioskodawcy powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT i tym samym będziemy mieli do czynienia z powstaniem dwóch odrębnych strumieni przychodów zaliczanych do tego samego źródła, jakim są kapitały pieniężne: na etapie realizacji RSU i na etapie zbycia akcji, dla których przewidziane są odrębne zasady ustalania momentu podatkowego oraz podstawy opodatkowania. Trzeba przy tym podkreślić, że zarówno organ, jak i WSA nie przeprowadziły odrębnej analizy czy jednostki RSU są w istocie pochodnym instrumentem finansowym, ale zdały się na oświadczenie wnioskodawcy w tym zakresie.

Aktualne orzecznictwo i interpretacje sądów odnośnie do planów motywacyjnych opartych na realizacji RSU nie są jednolite i w dużej mierze zależą od indywidualnych stanów faktycznych, a także różnią się co do podejścia w kwestii kwalifikacji ewentualnego przychodu z realizacji zastrzeżonych jednostek akcyjnych (tzn. jako przychód z realizacji pochodnych instrumentów finansowych, przychód z tytułu stosunku pracy lub przychód z innych źródeł). Ponadto, kontrowersje budzi także kwestia możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu przy sprzedaży akcji wartości przychodu uzyskanego z realizacji RSU, który został opodatkowany na etapie tej realizacji. Gdyby jednak doszło do ukształtowania się niekorzystnej dla podatników linii orzeczniczej, wtedy dla omawianej grupy uczestników bardziej opłacalne mogłyby stać się inne konstrukcje planów motywacyjnych, gdzie dochodziłoby do opodatkowania tylko na jednym etapie (przykładowo: gotówkowa realizacja pochodnych instrumentów finansowych).

Koszty Przychody Spółki WSA Orzecznictwo Sądów i Trybunałów