PIT: warunki bilansowe i podatkowe muszą być spełnione łącznie

Odpisy aktualizujące należności mogą być kosztem, jeśli zostały ujęte w księgach rachunkowych a nieściągalność wierzytelności, których dotyczą, została uprawdopodobniona w sposób przewidziany w ustawie o PIT.

Publikacja: 27.09.2017 02:00

PIT: warunki bilansowe i podatkowe muszą być spełnione łącznie

Foto: 123RF

- Przedsiębiorca prowadzi księgi rachunkowe. Figuruje w nich należność od firmy, pochodząca z lutego 2016 r. Została ona za- rachowana do przychodów należnych, ale przedsiębiorca miał trudności z wyegzekwowaniem zapłaty.

We wrześniu 2016 roku uzyskał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym i przekazał sprawę do komornika celem ściągnięcia należności. 3 lutego 2017 r. sąd rejonowy wydał postanowienie ogłaszające upadłość, obejmującą likwidację majątku dłużnika. Na koniec 2016 roku utworzono odpis aktualizujący na kwotę niezapłaconych należnoś- ci. Odpis ten został zaliczony do pozostałych kosztów operacyjnych (bilansowo). Przedsiębiorca zaliczył odpis aktualizacyjny (w kwocie netto) do kosztów podatkowych roku 2016. Czy przedsiębiorca mógł zaliczyć odpis do kosztów podatkowych w momencie jego utworzenia, tj. w roku 2016 r., czy będzie on kosztem dopiero w momencie uzyskania odpisu postanowienia sądu o ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika (którego przedsiębiorca jeszcze nie posiada)? – pyta czytelnik.

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT (art. 22 ust. 1 ustawy o PIT).

Aby wydatek poniesiony przez podatnika był dla niego kosztem uzyskania przychodu, musi spełniać następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie są kosztem uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż on sam),

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

- został poniesiony w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Reguła i wyjątek

Odpisów aktualizujących, co do zasady, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy o PIT). Kosztem uzyskania przychodów są jednak odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie art. 23 ust. 3 ustawy o PIT.

Innymi słowy, odpisy aktualizujące nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Wyjątkiem są odpisy aktualizacyjne, które łącznie spełniają następujące warunki:

- są odpisami aktualizującymi wartość należności, określonymi w ustawie o rachunkowości >patrz ramka;

- zostały dokonane od należności bądź części należności uprzednio zaliczonej do przychodów należnych, na podstawie art. 14 ustawy o PIT;

- nieściągalność tych należności została uprawdopodobniona, zgodnie z art. 23 ust. 3 ustawy o PIT;

- dotyczy należności (wierzytelności) nieprzedawnionych.

Uwaga! Wierzytelności odpisane jako przedawnione nie są kosztem podatkowym (art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o PIT).

Przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług (zob. art. 14 ust. 1 ustawy o PIT).

Jeżeli w kwocie nieściągalnej wierzytelności, obejmowanej odpisem aktualizującym, zawarty jest podatek od towarów i usług, to do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć wyłącznie wierzytelność w kwocie netto (tj. kwocie pomniejszonej o ten podatek).

Katalog możliwości

Możliwość zaliczenia odpisów aktualizujących wartość należności do kosztów uzyskania przychodów uzależniona jest od łącznego spełnienia przesłanek podatkowych (o których mowa w art. 23 ust. 3 ustawy o PIT) i przesłanek rachunkowych (tj. dokonania odpisu aktualizującego z zachowaniem warunków określonych w uor).

Nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną w szczególności gdy (art. 23 ust. 3 ustawy o PIT):

1) dłużnik zmarł, został wykreślony z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość albo

2) zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, lub zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo

3) wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo

4) wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika, na drodze powództwa sądowego.

Katalog możliwości uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności wymieniony w art. 23 ust. 3 ustawy o PIT ma charakter otwarty. Możliwe są zatem sytuacje, gdy wierzyciel w inny sposób uprawdopodobni, że dana wierzytelność jest nieściągalna. Inne przesłanki takiego uprawdopodobnienia muszą mieć jednak charakter prawny równorzędny w stosunku do wymienionych w art. 23 ust. 3 ustawy o PIT. Uprawdopodobnienie nieściągalności jest środkiem zastępczym dowodu, a więc środkiem niedającym pewności, lecz tylko prawdopodobieństwo twierdzenia o fakcie. Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności jest zatem wskazaniem okoliczności wystarczających do powzięcia przekonania o prawdopodobieństwie faktu, nie jest natomiast przeprowadzeniem dowodu czyniącego fakt absolutnie pewnym.

Nie ma odpisu, nie ma korzyści

Koszt podatkowy z tytułu odpisu aktualizacyjnego nie wystąpi w sytuacji uprawdopodobnienia nieściągalności należności, na którą nie został utworzony odpis aktualizujący. Kosztem jest bowiem odpis aktualizujący, a nie wierzytelność czy należność, której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Koszt ten nie może być również rozpoznany w dowolnym, późniejszym terminie po roku podatkowym, w którym został ujęty odpis aktualizujący. Jeżeli zatem wystąpiły podatkowe okoliczności uprawdopodobnienia nieściągalności należności, koszt podatkowy wystąpi w dacie dokonania odpisu aktualizującego należność, której nieściągalność została uprawdopodobniona. Gdy w danym roku podatkowym wystąpiły podatkowe okoliczności uprawdopodobnienia nieściągalności, a bilansowy odpis aktualizujący te należności został dokonany w roku następnym, koszt podatkowy wystąpi w roku, w którym został dokonany odpis, jednak nie później niż przed upływem okresu przedawnienia przedmiotowych wierzytelności.

Odpisy aktualizujące należności zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów w dacie łącznego spełnienia dwóch warunków:

- odpis aktualizujący wartość należności musi być utworzony w księgach rachunkowych, oraz

- nieściągalność wierzytelności powinna być uprawdopodobniona.

Jeżeli zatem odpis aktualizujący został ujęty przed uprawdopodobnieniem nieściągalności, spełnienie drugiego z warunków nastąpi w momencie tego uprawdopodobnienia. Gdy do uprawdopodobnienia nieściągalności doszłoby przed utworzeniem odpisu aktualizującego, jego zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów nastąpi dopiero w momencie jego dokonania.

W którym roku odliczyć

W analizowanej sprawie nieściągalność wierzytelności, od której przedsiębiorca w 2016 r. utworzył – na podstawie przepisów o rachunkowości – odpis aktualizujący, objętej nakazem zapłaty z września 2016 r., została uprawdopodobniona w momencie skierowania tego nakazu na drogę postępowania egzekucyjnego (wniosek o wszczęcie egzekucji).

Przedsiębiorca miał zatem prawo do zaliczenia utworzonego w księgach odpisu aktualizacyjnego w ciężar kosztów uzyskania przychodów roku 2017 r.

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (por. interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 6 lipca 2016 r., IPPB1/4511-462/16-4/ES).

Uwaga! W przypadku rozwiązania odpisu aktualizacyjnego zgodnie z uor przedsiębiorca musi rozpoznać przychód podatkowy. W myśl art. 14 ust. 2 pkt 7c ustawy o PIT, przychodem z działalności gospodarczej jest również równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w przypadku ustania przyczyn, dla których dokonano tych odpisów.

Autor jest doradcą podatkowym

Zaległe faktury trzeba przeanalizować

Przesłanki dokonania odpisu aktualizującego wartość należności, zawarte zostały w art. 35b ustawy o rachunkowości (dalej: uor). Stosownie do art. 35b ust. 1 uor, wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty, poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do:

1) należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości, oraz w stosunku do których zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu – do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu-komisarzowi w postępowaniu upadłościowym lub umieszczonej w spisie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym;

2) należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza lub jedynie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego – w pełnej wysokości należności;

3) należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności;

4) należności stanowiących równowartość kwot odwyższających należności, w stosunku doktórych uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot, doczasu ich otrzymania lub odpisania;

5) należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności. -

JAKA JEST ROLA NAKAZU ZAPŁATY

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, którym jest m.in. prawomocne orzeczenie sądu. (art. 776 i art. 777 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego). Nakaz zapłaty jest orzeczeniem sądu, nakazującym zapłatę określonej kwoty pieniężnej. Jeśli orzeczenie to stanie się prawomocne, ma skutki wyroku sądowego.

podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 2032 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1047 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1822 ze zm.)

Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Nieruchomości
Odszkodowanie dla Agnes Trawny za ziemię na Mazurach. Będzie apelacja
Sądy i trybunały
Wymiana prezesów sądów na Śląsku i w Zagłębiu. Nie wszędzie Bodnar dostał zgodę
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego