CIT i VAT a kompensata należności po 1 stycznia 2017 r.

Od przyszłego roku do kosztów nie będzie można zaliczyć nadwyżki płatności gotówkowej ponad 15 tys. zł. Powstaje jednak wątpliwość, czy takie negatywne konsekwencje będzie pociągało za sobą także potrącenie zobowiązań.

Publikacja: 26.09.2016 02:00

CIT i VAT a kompensata należności po 1 stycznia 2017 r.

Foto: 123RF

1 stycznia 2017 r. wejdzie w życie nowelizacja przepisów dotyczących limitu, powyżej którego należy posługiwać się rachunkiem bankowym przy realizowaniu płatności na rzecz innego przedsiębiorcy. Limit zostanie obniżony do 15 tysięcy złotych. Ponadto, obowiązek posługiwania się rachunkiem płatniczym w rozliczeniach między przedsiębiorcami zostanie obwarowany sankcjami wynikającymi z przepisów o podatkach dochodowych.

Regulacje...

Znowelizowany art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tysięcy zł. Dojdzie zatem do znacznego obniżenia limitu płatności gotówkowych – obecnie jest to 15 tysięcy euro.

Jednocześnie, wprowadzone zostaną nowe regulacje do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Ich celem będzie sankcjonowanie sytuacji, w których podatnicy zrealizują płatność z naruszeniem wyżej wskazanego obowiązku. Sankcja będzie polegała na wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów nadwyżki płatności gotówkowej ponad równowartość 15 tys. zł.

...i ich cel

Zmiany te mają na celu zwiększenie przychodów budżetu państwa poprzez wzrost transparentności przeprowadzanych transakcji i ograniczenie szarej strefy. Jak bowiem wskazano w uzasadnieniu do projektu omawianej ustawy nowelizującej, „faktury gotówkowe opiewające na kilkadziesiąt tysięcy złotych są na ogół w praktyce dokumentem dotyczącym transakcji, która nie miała de facto miejsca".

Są inne możliwości rozliczeń

Idea ta jest słuszna. Należy jednak mieć na uwadze, że w praktyce płatności realizowane za pomocą rachunków płatniczych oraz płatności gotówkowe nie wyczerpują katalogu możliwości regulowania zobowiązań pieniężnych pomiędzy przedsiębiorcami. Popularnym sposobem regulowania takich zobowiązań pieniężnych jest również wzajemne potrącanie należności, czyli kompensata. Podstawę do takiej formy rozliczeń, także między podmiotami gospodarczymi, dają przepisy art. 498 kodeksu cywilnego, pozwalające na umorzenie dwóch wierzytelności do wysokości tej niższej, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Takie rozwiązanie, zastosowane w obrocie gospodarczym, pozwala na szybsze i tańsze uregulowanie zobowiązania.

Systemy nettingowe

Przy wykorzystaniu mechanizmu kompensaty funkcjonują popularne wewnątrz grup kapitałowych systemy nettingowe. System taki polega zwykle na potrącaniu (przez jeden pośredniczący i koordynujący podmiot z grupy) wzajemnych należności i zobowiązań spółek należących do grupy. Podmiot pośredniczący ustala też salda rozliczeń, dokonuje przeliczeń walutowych potrącanych należności itp. Funkcjonujące w ten sposób systemy mają na celu uproszczenie procedur związanych z płatnościami, przyspieszenie wzajemnych rozliczeń i ograniczenie kosztów administracyjnych i bankowych związanych z dokonywaniem płatności.

Nieposłużenie się rachunkiem płatniczym przy regulowaniu przez podmiot gospodarczy swoich zobowiązań wobec innego przedsiębiorcy nie musi więc być tożsame z działaniem w celu unikania opodatkowania. Powstaje jednak wątpliwość, czy w świetle nowych regulacji kompensata należności będzie pociągała za sobą negatywne konsekwencje podatkowe dla przedsiębiorców.

Przyspieszony zwrot VAT

W związku z brakiem sankcji za naruszenie art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, problem relacji między jego treścią a regulowaniem zobowiązań przez potrącenie był do tej pory rozpatrywany jedynie w odniesieniu do regulacji zawartej w art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Konsekwencją działania wbrew omawianemu obowiązkowi jest bowiem brak możliwości otrzymania zwrotu różnicy VAT w krótszym, 25-dniowym terminie. Przesłanką takiego przyspieszonego zwrotu jest m.in. posłużenie się fakturami dokumentującymi kwoty należności, „które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej".

W orzecznictwie sądów administracyjnych rozpatrujących kwestię dopuszczalności stosowania skróconego terminu zwrotu VAT wobec podatników, którzy uregulowali należności w drodze potrącenia, wskazuje się, że limit płatności określony w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi jedynie granicę między zapłatą w formie gotówkowej a zapłatą za pośrednictwem rachunku. Przepis ten nie odnosi się natomiast do kompensaty (tak przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 5 kwietnia 2012 r., I FSK 1731/11 i z 2 czerwca 2011 r., I FSK 1075/10 oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w prawomocnym wyroku z 10 maja 2007 r., III SA/Gl 216/07). Ponadto, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał na różnicę między pojęciami „uregulowanie należności" oraz „zapłata", podkreślając że tylko w pierwszym z nich, jako pojemniejszym, mieści się potrącanie należności (wyrok z 30 listopada 2015 r. dotyczący art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, I FSK 1292/14).

—Anna Wamej jest aplikantką radcowską, konsultantką w Taxpoint sp. z o.o.

Podstawa prawna:

ustawa z 13 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2016 r. poz. 780)

art. 498 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 380 ze zm.)

art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2011 r. poz. 710 ze zm.)

Zdaniem autorki

Magdalena Wolicka, doradca podatkowy, partner w Taxpoint sp. z o.o.

Potrącenie nie jest formą płatności

Istnieją argumenty za tym, aby przyjąć, że regulowanie zobowiązań w formie potrącenia nie narusza obowiązku uregulowanego w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten odnosi się bowiem do „dokonywania lub przyjmowania płatności". Wobec braku definicji pojęcia „płatność" w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej należy uznać, że płatność może być realizowana wyłącznie w formie gotówkowej lub bezgotówkowej (przelewem bankowym, kartą płatniczą itp.). Natomiast potrącenie nie jest formą płatności, lecz inną niż zapłata formą regulowania zobowiązań pieniężnych. Zarówno zapłata, jak i potrącenie prowadzą wprawdzie do tego samego, czyli do wygaśnięcia zobowiązania, jednak nie wystarcza to do utożsamiania tych dwóch pojęć. Można w tym miejscu pomocniczo powołać się na treść art. 59 ordynacji podatkowej, w którym zapłatę oraz potrącenie wskazano obok siebie jako dwa odrębne zdarzenia powodujące wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Takie rozumienie nowych przepisów potwierdziło na etapie prac legislacyjnych Ministerstwo Finansów wskazując, że omawiana regulacja odnosi się „do płatności gotówkowych/ bezgotówkowych, a nie do regulowania zobowiązań (które to pojęcie ma szerszy zakres)." I stwierdzając, że jeśli „ma miejsce uregulowanie lub wygaśnięcie zobowiązania z innych powodów niż dokonanie płatności, wówczas omawianych przepisów nie stosuje się". Ministerstwo rozwiało wątpliwości podatników. Należy zatem uznać, że regulowanie zobowiązań w ramach popularnych systemów nettingowych nie będzie skutkowało brakiem możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów regulowanych w ten sposób zobowiązań niezależnie od ich wysokości.

Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe