Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania została wprowadzona ustawą z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r. poz. 846), w nowym Dziale IIIa (Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania) ordynacji podatkowej, który znalazł się pomiędzy działem III (Zobowiązania podatkowe) a Działem IV (Postępowanie podatkowe). Ta kolejność i umiejscowienie nie są przypadkowe. Wskazują na rangę przepisów o przeciwdziałaniu opodatkowania, które mają nie tylko charakter ogólny względem całego systemu prawa podatkowego, ale wręcz nadrzędny. To znaczy, że w praktyce mogą „uchylać" inne podatkowe normy prawne. Nawet jeśli uznamy, że odbierają jedynie korzyści podatkowe uzyskane na ich podstawie, to w praktyce będą nie tyle korygowały inne normy, lecz je uchylały.
Klauzula może być stosowana do wszystkich podatkowych należności budżetowych (prócz podatku od towarów i usług), czyli min. do podatków dochodowych, majątkowych, podatków i opłat lokalnych.
Klauzula nie wyeliminowała i nie zabroniła jednak planowania podatkowego i optymalizacji podatkowej. Wyznaczyła jedynie granice dopuszczalnej optymalizacji podatkowej Nadal legalną, akceptowaną przez władze podatkowe metodą obniżenia obciążeń podatkowych powinno być zatem planowanie podatkowe i optymalizacja podatkowa.
Sporo niewiadomych
Z artykułu 119a § 1 o.p. wynika, że czynność wykonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeśli sposób działania był sztuczny. Interesujące jest uzupełnienie definicji korzyści podatkowej w art. 119a § 1 i 3 o.p. Przepis ten wskazuje na korzyść podatkową sprzeczną z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Wątpliwości dotyczą zwłaszcza zagadnienia sprzeczności z celem przepisu ustawy podatkowej. Oceniając wystąpienie korzyści podatkowej organ będzie musiał dokonać wykładni przepisu (lub normy prawnej) regulującego powstanie zobowiązania podatkowego. Z punktu widzenia dotychczasowych reguł wykładni prawa podatkowego decydująca jest wykładnia językowa przepisu (normy). W art. 119a § 3 o.p. mowa jest jednak o „przedmiocie" i „celu" ustawy podatkowej. Wskazuje to na odejście od zasady wykładni językowej. Znaczna liczba nieostrych, niedookreślonych zwrotów, klauzul generalnych tworzących przepisy wprowadzające klauzulę obarczy sądy odpowiedzialnością za doprecyzowanie ich treści, a zatem to sądy administracyjne będą kształtować jej treść.
Kiedy wolno stosować
Istnieje wiele warunków do spełnienia, aby klauzulę można było zastosować. Są one zastępujące: