Kiedy kara umowna może być kosztem podatkowym w CIT

Spółka nie rozliczy w swoim rachunku podatkowym kwoty, którą musiała zapłacić kontrahentowi z powodu niewłaściwego wykonania umowy, jeżeli obowiązek jej uiszczenia był następstwem jej świadomego działania lub wynikał z jej zaniedbań.

Publikacja: 03.09.2018 02:00

Kiedy kara umowna może być kosztem podatkowym w CIT

Foto: Adobe Stock

- Y sp. z o.o. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarła umowę na dostawę maszyn dla firmy A. Maszyny miał dostarczyć ich producent, który jest podwykonawcą spółki Y. W umowie z podwykonawcą zastrzeżono, że w przypadku niedotrzymania terminu dostawy maszyn pokryje on wszelkie koszty poniesione przez spółkę Y w związku z nienależytym wykonaniem umowy zawartej przez tę spółkę z firma A. W trakcie realizowania kontraktu zawartego przez spółkę Y z firmą A okazało się, że podwykonawca nie spełni w terminie swego zobowiązania, tj. nie dostarczy maszyn w terminie, z uwagi na swoją złą kondycję finansową (kilka miejscy po zawarciu umowy podwykonawca złożył zresztą wniosek o ogłoszenie upadłości układowej). Zamawiająca firma A nie zgodziła się na przedłużenie terminu dostawy maszyn i odstąpiła od umowy z winy spółki Y oraz zażądała zapłaty kary umownej. Spółka Y nie chciała dobrowolnie zapłacić kary i przerzuciła odpowiedzialność za opóźnienie na podwykonawcę. W związku z tym firma A wystąpiła z pozwem do sądu. Sądy (I i II instancji) uznały, że kara umowna musi być zapłacona i wskazały, że umowa została zerwana z winy spółki Y. Czy spółce Y przysługuje prawo zaliczenia kary umownej zapłaconej na rzecz firmy A do kosztów uzyskania przychodów? – pyta czytelniczka.

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT (art. 15 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o CIT).

Aby zatem wydatek poniesiony przez podatnika był dla niego kosztem uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

- został poniesiony w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów ze źródła przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów ze źródła,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Istota problemu w analizowanej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy spółce Y przysługuje prawo zaliczenia kary umownej zapłaconej na rzecz firmy A do kosztów uzyskania przychodów.

Negatywny katalog

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Jeżeli jednak kara umowna przysługuje wierzycielowi z innego tytułu niż wymienione w tym przepisie, to może ona stanowić u płacącego koszt uzyskania przychodów, jeżeli spełnione będą warunki wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Przede wszystkim poniesiony wydatek musi więc być związany z uzyskaniem przychodu bądź z zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodu. Nie oznacza to zatem, że każda taka kara umowna, naliczona przez uprawnionego, może stanowić koszt uzyskania przychodu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Istotne jest bowiem w tym względzie, aby zapłacenie kary umownej nie było związane z nieprawidłowościami, których powstanie zostało spowodowane (zawinione) przez podatnika. Ponadto, poniesienie kary musi być właściwie udokumentowane. Dlatego każda zapłacona kara umowna wymaga indywidualnej oceny w aspekcie całokształtu prowadzonej działalności gospodarczej, okoliczności, których była następstwem oraz formy udokumentowania.

Liczy się należyta staranność

Zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów mogą podlegać wyłącznie te kary umowne, których zapłata oparta jest na obiektywnych przesłankach, wskazujących, że podmiot zobowiązany do jej uiszczenia dochował należytej staranności, tj. podjął wszelkie działania stanowiące podstawę prawidłowej realizacji. Zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, nie mogą bowiem podlegać te kary umowne, których powstanie było następstwem celowego (świadomego) działania podatnika lub wynikało z jego zaniedbań, czy niewłaściwej analizy możliwości formalno-prawnych wypełnienia warunków umowy z kontrahentami. Na Skarb Państwa nie można bowiem przerzucać odpowiedzialności za zaniedbania podmiotu gospodarczego (ryzyko gospodarcze) związane z realizacją umów (np. braku stałego monitowania podwykonawców).

W analizowanej sprawie wykluczona jest możliwość zaliczenia naliczonej spółce Y kary umownej do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, gdyż do odstąpienia od umowy doszło w istocie z przyczyn leżących po jej stronie. Zwróciły również na to uwagę sądy obu instancji, rozstrzygając na korzyść firmy A kwestię sporu o zapłacenie kary umownej.

Przedmiotowa kara umowna zapłacona firmie A nie może zatem stanowić kosztu uzyskania przychodu prowadzonej przez spółkę Y pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 23 października 2017 r., 0111-KDIB1-1.4010.100.2017. 1.BK).

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: art. 15 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 pkt 22 stawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1036 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1025 ze zm.)

Kara umowna w kodeksie cywilnym

Zgodnie z art. 483 § 1 kodeksu cywilnego strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.).

- Y sp. z o.o. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarła umowę na dostawę maszyn dla firmy A. Maszyny miał dostarczyć ich producent, który jest podwykonawcą spółki Y. W umowie z podwykonawcą zastrzeżono, że w przypadku niedotrzymania terminu dostawy maszyn pokryje on wszelkie koszty poniesione przez spółkę Y w związku z nienależytym wykonaniem umowy zawartej przez tę spółkę z firma A. W trakcie realizowania kontraktu zawartego przez spółkę Y z firmą A okazało się, że podwykonawca nie spełni w terminie swego zobowiązania, tj. nie dostarczy maszyn w terminie, z uwagi na swoją złą kondycję finansową (kilka miejscy po zawarciu umowy podwykonawca złożył zresztą wniosek o ogłoszenie upadłości układowej). Zamawiająca firma A nie zgodziła się na przedłużenie terminu dostawy maszyn i odstąpiła od umowy z winy spółki Y oraz zażądała zapłaty kary umownej. Spółka Y nie chciała dobrowolnie zapłacić kary i przerzuciła odpowiedzialność za opóźnienie na podwykonawcę. W związku z tym firma A wystąpiła z pozwem do sądu. Sądy (I i II instancji) uznały, że kara umowna musi być zapłacona i wskazały, że umowa została zerwana z winy spółki Y. Czy spółce Y przysługuje prawo zaliczenia kary umownej zapłaconej na rzecz firmy A do kosztów uzyskania przychodów? – pyta czytelniczka.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona