Jak ustalić wartość początkową przy współwłasności środka trwałego

Aby dany składnik majątku mógł zostać zaliczony do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych danego podatnika, co do zasady, podatnik ten powinien być jego właścicielem lub współwłaścicielem. Gdy podatnik jest współwłaścicielem, ustalona wartość początkowa danego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej nie zawsze w całości stanowi podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych. Nieco inaczej do kwestii tej podchodzi ustawa o CIT i ustawa o PIT.

Czytaj także: Kiedy składnik majątku jest środkiem trwałym

Gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości:

- w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku, tj. proporcjonalnie do posiadanego prawa do udziału w zysku (udziału); w przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe (zob. art. 16g ust. 8 w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy o CIT),

- w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie (zob. art. 22g ust. 11 ustawy o PIT).

Przykład

Y sp. o.o. oraz X sp. o.o. (powiązane kapitałowo i osobowo) są właścicielami gruntu i znajdującego się na nim budynku biurowego, który wspólnie użytkują na cele prowadzonej działalności gospodarczej. Spółka Y posiada 40 proc. udziału we własności nieruchomości, a pozostałe 60 proc. należy do spółki X. Wartość początkowa budynku wynosi 1 000 000 zł, a gruntu 100 000 zł. Spółka Y powinna do ewidencji smrodków trwałych oraz wartość niematerialnych i prawnych przyjąć budynku w wartość początkowej 400 000 zł, a grunt w kwocie 40 000 zł, natomiast spółka X odpowiednio 600 000 zł (budynek) i 60 000 zł grunt.

Również w przypadku podatników PIT zasadą jest, że podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych od wartości składników majątków, których podatnik jest współwłaścicielem, ustala się w takiej proporcji jego wartości w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 20 grudnia 2013 r., IBPBII/2/415-958/13/JG). Zasada ta zostaje jednak wyłączona w stosunku do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Przykład

Przedsiębiorca nabył wraz z żoną (wspólność ustawowa) lokal użytkowy za kwotę 400 000 zł.

Wariant I: Lokal wykorzystuje na potrzeby działalności gospodarczej tylko przedsiębiorca, jego żona nie prowadzi działalności gospodarczej – jako wartość początkową przedsiębiorca może wykazać całą cenę nabycia, tj. 400 000 zł.

Wariant II: Lokal wykorzystuje na potrzeby działalności gospodarczej tylko przedsiębiorca, pomimo, że jego żona także prowadzi działalność gospodarczą – jako wartość początkową przedsiębiorca może wykazać całą cenę nabycia, tj. 400 000 zł.

Wariant III: Lokal wykorzystuje na potrzeby działalności gospodarczej zarówno przedsiębiorca, jak i jego żona, która również prowadzi działalność gospodarczą – jako wartość początkową przedsiębiorca może wykazać tyko połowę ceny nabycia, tj. 200 000 zł.

Rozdzielność majątkowa

Natomiast gdy środek trwały (np. lokal, samochód osobowy) zostanie nabyty przez oboje małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej, to nie stanowi on wspólności majątkowej małżonków, lecz majątek osobisty każdego z nich w odpowiednim udziale. Wprowadzając taki składnik majątku do prowadzonej działalności gospodarczej, należy ustalić jego wartość początkową w takiej proporcji, w jakiej pozostaje udział każdego z małżonków we własności przedmiotowego samochodu (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3 czerwca 2014 r., ITPB1/415-256/14/MP).

Podatnik może zatem zaliczyć do środków trwałych składniki majątku, których jest właścicielem lub współwłaścicielem, w tym wchodzące w skład majątku wspólnego małżonków. Natomiast jeżeli składnik majątku byłby wyłączną własnością małżonka podatnika (tzw. majątek odrębny), np. z uwagi na:

- jego nabycie przed zawarciem związku małżeńskiego (interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 5 maja 2010 r., ILPB1/415-133/10-4/KŁ), czy też

- rozdzielność majątkową,

- to takiego składnika majątku podatnik nie może zaliczyć do środków trwałych, gdyż nie jest jego właścicielem ani współwłaścicielem.

Przykład

Pan Karol w prowadzonej działalności wykorzystuje samochód będący własnością żony, z którą jest we wspólności ustawowej (auto zostało przez nią nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego). Pan Karol nie może zaliczyć tego pojazdu do środków trwałych swojej firmy i amortyzować.

Razem z bratem, szwagrem lub koleżanką

Jeżeli środek trwały (np. lokal, samochód) nie jest przedmiotem współwłasności z małżonkiem, lecz z inną osobą (np. z synem, bratem, rodzicem, krewnym, znajomym), to dla podatnika wartością początkową jest zawsze kwota odpowiadająca udziałowi tego podatnika we współwłasności (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 13 stycznia 2014 r., ITPB1/415-1079/13/PSZ; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 12 kwietnia 2011 r., IBPBI/1/415-23/11/ZK; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 2 marca 2011 r., ITPB1/415-1139/10/PSZ).

Przykład

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych (prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów). Nabył używany samochód osobowy wspólnie z matką od osoby indywidualnej za cenę 20 000 zł. Chciałby zaliczyć ten samochód do środków trwałych, gdyż planuje go używać na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Wariant I: Udziały podatnika i jego matki we współwłasności pojazdu są równe - wartość początkowa tego pojazdu dla podatnika wyniesie 10 000 zł (20 000 zł x 50 proc.).

Wariant II: Udział podatnika we współwłasności tego pojazdu wynosi 25 proc., a jego matki 75 proc. - wartość początkowa tego pojazdu dla podatnika wyniesie 5 000 zł (20 000 zł x 25 proc.).

Wariant III: Udział podatnika we współwłasności tego pojazdu wynosi 70 proc., a jego matki 30 proc. - wartość początkowa tego pojazdu dla podatnika wyniesie 14 000 zł (20 000 zł x 70 proc.).

Darowizna skutkuje obowiązkiem korekty

Podarowanie (sprzedaż) udziału we własności środka trwałego skutkuje koniecznością korekty wartość początkowej do wysokości przypadającego na podatnika udziału we współwłasności po dokonaniu tej czynności (interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 23 grudnia 2010 r., ILPB1/415-1103/10-3/TW). Odpisy amortyzacyjne będą zatem dokonywane od niższej podstawy.

Przykład

Pani Grażyna posiada lokal użytkowy, który stanowi środek trwały w jej firmie. Wartość początkowa lokalu wynosi 400 000 zł. Lokal jest częściowo zamortyzowany. W lipcu 2018 r. podarowała córce połowę udziałów w prawie własności tego lokalu. Po dokonaniu darowizny pani Grażyna powinna zmniejszyć wartość początkową środka trwałego do kwoty odpowiadającej jej udziałowi we współwłasności, tj. 200 000 zł (50 proc. x 400 000 zł) i od tej kwoty kontynuować naliczanie odpisów amortyzacyjnych. Dokonane do lipca 2018 r. odpisy amortyzacyjne od całej wartości lokalu są prawidłowe.

Autor jest doradcą podatkowym

Podstawa prawna:

art. 16g ust. 8 w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1036 ze zm.)