Spółka prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie wykonywania robót budowlanych. Kwoty należne z tytułu wykonania tych czynności stanowią dla niej przychód należny, uwzględniany przy ustalaniu podstawy opodatkowania CIT. W niektórych przypadkach dłużnicy nie płacą należnego jej wynagrodzenia w terminie przewidzianym w umowie lub w fakturze. Zdarza się, że spółka ma kilka lub więcej wierzytelności zaliczonych uprzednio do przychodów podatkowych, w stosunku do tego samego dłużnika, wynikających z tytułu realizacji tego samego kontraktu. W takich sytuacjach dochodzi swoich należności na drodze sądowej. Uzyskany tytuł wykonawczy jest podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Spółka dodała, że chodzi jej o przypadki, w których egzekucja wierzytelności z majątku dłużnika okazuje się bezskuteczna, tzn. komornik sądowy wydaje postanowienie o umorzeniu. Jednocześnie możliwe jest, że w momencie wydania takiego postanowienia w stosunku do jednej należności, inne wynikające z tego samego kontraktu budowlanego wobec tego samego dłużnika są dopiero dochodzone.
Spółka zapytała czy w przypadku, gdy nieściągalność jednej z kilku wierzytelności tego samego rodzaju, wynikających z tego samego kontraktu budowlanego, jest udokumentowana postanowieniem o nieściągalności wierzytelności, może ona uznać za nieściągalne i zaliczyć do kosztów również inne (nieobjęte tym postanowieniem) wierzytelności. W jej ocenie tak, bo z art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT nie wynika, że postanowienie o nieściągalności ma być wydane dla każdej wierzytelności osobno.
Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Stwierdził kategorycznie, że każda wierzytelność powinna być udokumentowana odrębnie, ponieważ dokument zaświadczający o nieściągalności wierzytelności dotyczy konkretnej należności.
Spółka zaskarżyła interpretację i udało jej się przekonać do swoich racji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Korzystnej dla niej wykładni nie udało się jednak obronić przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. W jego ocenie z dosłownej treści art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT wynika jednoznacznie, że do kosztów mogą być zaliczone wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego. Jak tłumaczył NSA, rozszerzanie zakresu spornej normy na inne jeszcze wierzytelności, przysługujące w stosunku do tego samego dłużnika w dacie wydania postanowienia, zmieniałoby w istocie treść przepisów.
Sąd zgodził się, że wykładnia celowościowa jest wartościowym źródłem argumentów. Jednak nie można jej stosować w sposób, w wyniku którego można uzyskać odmienną od obowiązującej normę prawną. Ponadto, jak zauważył NSA, sytuacja dłużnika spornych w ocenie podatkowej wierzytelności może się zmieniać. Nie można zatem wykluczyć, że nieściągalne w określonym czasie wierzytelności mogą zostać w czasie przyszłego postępowania egzekucyjnego zaspokojone, na przykład z ujawnionego mienia czy z uzyskanych przez dłużnika środków.
