Nabycie przez osobę prywatną
Podatnik nie może ustalić ceny nabycia środka trwałego, np. gdy zaginie dowód zakupu (umowa kupna, faktura, rachunek). Ważne jest, aby podatnik nabył środek trwały (np. samochód, lokal) jako osoba prywatna, a dopiero później wprowadził go do majątku firmy, bo osoba prywatna nie ma obowiązku przechowywania dokumentów księgowych (wyrok WSA w Kielcach z 9 maja 2013 r., I SA/Ke 217/13). Jeżeli jednak podatnik dysponuje fakturą zakupu czy umową kupna, to wartość początkową ustala w cenie nabycia nawet wtedy, gdy nabycie miałoby miejsce na kilka lat przed wprowadzeniem samochodu do ewidencji środków trwałych (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 11 lutego 2011 r., IBPBI/1/415-1257/10/MN; interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 15 marca 2011 r., ILPB1/415-1447/10-4/AP).
Jak wyjaśnił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 13 czerwca 2017 r. (0113-KDIPT2-1.4011.113.2017.1.KU): „(...) możliwość ustalenia wartości początkowej środka trwałego w drodze wyceny dokonanej przez podatnika (w przypadku nabycia w drodze kupna) stanowi sytuację szczególną, wyjątek od obowiązującej zasady ustalania tejże wartości wg zasad określonych w art. 22g ust. 1 ww. ustawy. Niemożność ustalenia wartości początkowej środka trwałego zgodnie z generalną zasadą winna mieć przy tym charakter obiektywny, a więc dotyczyć, np. tych sytuacji, w których podatnik nie posiada – bo nie musiał posiadać stosownych dokumentów stwierdzających wysokość poniesionych przez niego wydatków związanych z wykonanymi pracami remontowymi. (...)".
Przed dniem założenia ewidencji
Ponadto, ustalenie wartości początkowej środka trwałego na podstawie wyceny podatnika jest możliwe tylko i wyłącznie w stosunku do składników majątku kupionych przed dniem założenia ewidencji. Jak wskazał WSA w Łodzi w wyroku z 5 grudnia 2008 r. (I SA/Łd 1074/08), jeżeli w dacie nabycia pojazdu podatnik już prowadził ewidencję środków trwałych, to art. 22g ust. 8 ustawy o PIT nie znajdzie zastosowania.
Ustalając wartość początkową zakupionego środka trwałego w drodze wyceny, podatnik powinien pamiętać, że nie może robić wyceny na podstawie wartości rynkowej środka trwałego z dnia wprowadzenia go do ewidencji, lecz powinien wycenić go uwzględniając ceny rynkowe środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji środków trwałych oraz stanu i stopnia ich zużycia. Wartość rynkowa używanych samochodów zależy m.in. od roku ich produkcji (interpretacja Urzędu Skarbowego Kraków-Podgórze z 1 lipca 2005 r., PD/415-71/05/R1).
Przykład
W czerwcu 2011 r. pani Anna nie prowadziła jeszcze działalności gospodarczej. Kupiła wtedy samochód osobowy. W lipcu 2018 r. pani Anna otworzyła firmę i chce zaliczyć ten pojazd do środków trwałych założonej firmy:
