Dywidenda a koszt podatkowy

Wydatki związane z wypłatą dywidendy nie mogą być kosztem podatkowym spółki.

Publikacja: 12.08.2015 03:00

Dywidenda a koszt podatkowy

Foto: 123RF

Sprawa dotyczyła wykładni ustawy o CIT. Z wniosku o wydanie interpretacji wynikało, że spółka akcyjna, wywiązując się z obowiązków wynikających z prawa handlowego i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ponosi istotne, wymierne koszty funkcjonowania. Do wydatków tych zaliczają się m.in. koszty związane z wypłatą dywidendy oraz koszty usług doradczych w zakresie obowiązków spółki, w szczególności jako płatnika w rozumieniu prawa podatkowego, koszty postępowań sądowych dotyczących ustalenia praw akcjonariuszy do dywidendy itd. Spółka zapytała, czy wskazane wydatki, zwłaszcza związane z wypłatą dywidendy, są kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ustawy o CIT.

Fiskus odpowiedział, że nie. W jego ocenie wydatki te nie stanowiły bowiem kosztów funkcjonowania spółki związanych z uzyskiwaniem przez nią przychodów. Spółka zaskarżyła interpretację, ale racji nie przyznał jej ani sąd administracyjny pierwszej instancji, ani sąd kasacyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, że nie każdy wydatek poniesiony przez podatnika, nawet będący kosztem w sensie bilansowym, i jednocześnie niewymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT będzie kosztem uzyskania przychodów. W ocenie NSA przy kwalifikowaniu określonego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu konieczna jest jego indywidualna ocena pod kątem bezpośredniego lub pośredniego związku z przychodem bądź też zabezpieczeniem lub zachowaniem jego źródła. Przy czym w sytuacjach, gdy związek ten jest niejednoznaczny, należy się odwołać do zasad racjonalnego rozumowania, odrębnie w odniesieniu do każdego wydatku, oceniając, czy określone działanie podatnika było uzasadnione i celowe.

Po analizie przepisów NSA zauważył, że roszczenie o wypłatę dywidendy jest elementem cywilnoprawnego stosunku zobowiązaniowego pomiędzy dwoma podmiotami prawnymi, tj. spółką dysponującą przychodem w postaci pieniędzy a akcjonariuszem, któremu przysługuje prawo do żądania dywidendy. Skoro roszczenie o wypłatę dywidendy nie jest należnością spółki, lecz akcjonariusza, to choć jest pochodną osiągniętego zysku, nie można jej utożsamiać z przychodem spółki. W konsekwencji wypłata dywidendy nie może być kosztem uzyskania przychodów, gdyż wydatek ten nie służy temu celowi.

Dla wzmocnienia tego stanowiska NSA odwołał się do argumentacji zawartej w jego uchwale z 12 grudnia 2011 r. (II FPS 2/11). I choć dotyczy ona uznania za koszt uzyskania przychodów wydatków związanych z kredytem zaciągniętym na wypłatę dywidendy, to w ocenie sądu ma ona zastosowanie również w rozstrzyganej sprawie. Należy bowiem odróżnić cel podatnika – spółki akcyjnej, jakim jest dążenie do osiągnięcia przychodów (zysków) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej lub do zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodów od wywiązania się z obowiązku wobec akcjonariuszy wynikającego z odrębnych przepisów. Ewentualne „sankcje" w postaci wydatków z tytułu „niedopełnienia obowiązków", utraty „wizerunku spółki" z powodu niewypłacenia dywidendy nie mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ nie miały związku z przychodem.

Jak podkreślił sąd, pieniądze są przychodem spółki, gdy są jej własnością. Tymczasem pieniądze będące dywidendą są własnością akcjonariuszy.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 lipca 2015 r. (II FSK 1447/13).

Patrycja Lutak, doradca podatkowy, dyrektor w kancelarii Paczuski, Taudul, Korszla, Grochulski Doradcy Podatkowi Spółka Partnerska

Wyrok NSA nie jest zaskoczeniem i wpisuje się w utrwaloną linię orzeczniczą. Jest ona konsekwentnie utrzymywana od uchwały NSA z 12 grudnia 2011 r. (II FPS 2/11). Sąd stwierdził w niej, że „odsetki oraz inne wydatki związane z kredytem zaciągniętym przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na wypłatę dywidendy należnej jej udziałowcom, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, nie są kosztem uzyskania przychodów tej spółki". Tego typu rozstrzygnięcia są konsekwencją nie do końca jasnej relacji pomiędzy art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Zgodnie z pierwszym z nich kosztem uzyskania przychodów są wydatki związane z działalnością gospodarczą. Tak w istocie powinien być on rozumiany, co zresztą jest widoczne w wielu orzeczeniach sądów administracyjnych. Druga z wymienionych regulacji to z kolei enumeratywne wyłączenie wydatków i odpisów z kosztów podatkowych. Orzecznictwo i praktyka organów podatkowych stworzyły jednak dodatkową, bliżej nieokreśloną kategorię. Chodzi o wydatki, które co prawda nie są wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, ale zdaniem sądów i organów podatkowych nie są też objęte art. 15 ust. 1 tej ustawy. Takie podejście wprowadza dodatkowy element niepewności po stronie podatników. Z praktycznego punktu widzenia można powiedzieć, że w omawianej sytuacji podatnik został niejako ukarany za wywiązywanie się z obowiązków, które mają umocowanie w ustawie. Prawo wspólnika do otrzymania dywidendy, a tym samym obowiązek wypłaty dywidendy przez spółkę, wynika bowiem wprost z kodeksu spółek handlowych. Aby zatem zadośćuczynić temu obowiązkowi, a jednocześnie nie ograniczać płynności spółki w związku z koniecznością wypłaty dywidendy, firmy powinny mieć prawo do poszukiwania zewnętrznego finansowania umożliwiającego wypłatę dywidendy wraz z prawem do uznania kosztów takiego finansowania za koszt uzyskania przychodów jako wydatku związanego z szeroko rozumianym prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sprawa dotyczyła wykładni ustawy o CIT. Z wniosku o wydanie interpretacji wynikało, że spółka akcyjna, wywiązując się z obowiązków wynikających z prawa handlowego i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ponosi istotne, wymierne koszty funkcjonowania. Do wydatków tych zaliczają się m.in. koszty związane z wypłatą dywidendy oraz koszty usług doradczych w zakresie obowiązków spółki, w szczególności jako płatnika w rozumieniu prawa podatkowego, koszty postępowań sądowych dotyczących ustalenia praw akcjonariuszy do dywidendy itd. Spółka zapytała, czy wskazane wydatki, zwłaszcza związane z wypłatą dywidendy, są kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ustawy o CIT.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe