Cash pooling a optymalizacja kosztów podatkowych

Cash pooling jest systemem, który pozwala jego uczestnikom optymalizować koszty związane z zarządzaniem płynnością finansową w grupie kapitałowej. Podmioty uczestniczące w strukturze mogą korzystać ze środków pieniężnych zgromadzonych na wspólnym rachunku, który koncentruje środki pochodzące z jednostkowych sald rachunków poszczególnych uczestników cash poolingu.

Korzystanie z tak zgromadzonych środków pozwala minimalizować koszty kredytowania działalności, dzięki korzystaniu z własnych środków pieniężnych podmiotów z grupy.

Okazuje się jednak, że uczestnictwo w strukturach cash poolingu niesie ze sobą niepewność związaną z możliwością zaliczenia do kosztów odsetek, które zapłacono w związku z funkcjonowaniem w systemie. Wątpliwości istnieją co do tego czy do takich odsetek mogą mieć zastosowanie ograniczenia, które wynikają z przepisów o cienkiej kapitalizacji.

Pożyczka...

W ostatnim czasie organy podatkowe stoją na stanowisku, że w związku z tym, iż w ramach cash poolingu udostępniane jest finansowanie, to nie można wykluczyć, że takie przepływy pieniężne są formą udzielenia pożyczki. Potwierdzają to też wyroki sądów administracyjnych, a sam cash pooling jest przykładem tego, jak interpretacja jednego przepisu może się różnić w zależności od okoliczności i osób interpretujących. Dowodem tego mogą być wyroki:

- WSA w Szczecinie z 5 kwietnia 2016 r. (I SA/Sz 175/16) i

- WSA w Lublinie z 30 grudnia 2015 r. (I SA/Lu 674/15).

WSA w Szczecinie w ww. wyroku z 5 kwietnia 2016 r. oddalił skargę na interpretację indywidualną.

Skarżąca spółka zapytała czy przysługuje jej prawo zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek wypłacanych w ramach struktury cash poolingu w zakresie, w jakim faktycznie zostały zapłacone, bez konieczności limitowania ich wysokości na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 60 lub 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska spółka wskazała, że cash pooling nie jest umową pożyczki, o której mowa w art. 16 ust. 7b ustawy o CIT. Podczas czynności wykonywanych w ramach cash poolingu w żadnym momencie nie dochodzi do udzielenia pożyczki między uczestnikami systemu. W związku z tym nie można mówić o elemencie konstytutywnym dla umowy pożyczki, którym jest przeniesienie określonej ilości pieniędzy przez pożyczkodawcę na pożyczkobiorcę. Ważne jest to, że uczestnicy są zobowiązani do konsolidowania swoich środków ze środkami innych podmiotów uczestniczących, a nie do pożyczania pieniędzy innym.

Organ interpretacyjny uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe i stwierdził, że w ramach umowy cash poolingu dochodzi do zawarcia pożyczki z art. 16 ust. 7b ustawy o CIT. W następstwie tego organ przyjął, że w kontekście przedstawionej struktury systemu zarządzania płynnością finansową mogą znaleźć zastosowanie przepisy art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT w odniesieniu do opisanych we wniosku odsetek, jeżeli w momencie zapłaty odsetek wartość zadłużenia spółki obliczonego z uwzględnieniem art. 16 ust. 7g ustawy o CIT będzie przekraczała określony pułap, a podmioty, na rzecz których odsetki będą wypłacane, są podmiotami powiązanymi w rozumieniu tych przepisów.

Sprawa trafiła do WSA w Szczecinie, który swoim wyrokiem oddalił skargę spółki uznając, że zamierza ona działać w mechanizmie, którego struktura pozwala zaliczyć go do umowy pożyczki zgodnie z art. 16 ust. 7b ustawy o CIT. WSA przywołując wyrok NSA, przypomniał, że brak sporządzonych umów pożyczek pomiędzy uczestnikami funkcjonującymi w ramach umowy cash poolingu nie uniemożliwia uznania określonych transakcji za pożyczki, gdyż art. 16 ust. 7b ustawy o CIT wprowadza własną definicję wskazanej umowy na potrzeby przepisów dotyczących tzw. cienkiej kapitalizacji (zob. wyrok NSA z 30 września 2015 r., II FSK 3137/14).

... to błędna interpretacja

Z kolei WSA w Lublinie uchylił zaskarżoną przez spółkę interpretację indywidualną, uznając że w przypadku cash poolingu nie mamy do czynienia z udzieleniem pożyczki. Przedmiotem interpretacji była kwestia podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie różnic kursowych, które powstały w wyniku przelewów środków pieniężnych w walucie obcej celem sumowania sald w ramach systemu cash pooling.

Spółka zamierzała skorzystać z usługi kompleksowego zarządzania płynnością finansową. Transakcje w ramach systemu cash poolingu miały polegać na tym, że na koniec danego dnia roboczego z rachunku spółki będzie następował transfer salda na rachunek rozliczeniowy pool leadera tak, aby na rachunku spółki wykazywane było saldo zerowe. Gdy na koniec danego dnia rachunek spółki będzie wykazywać saldo dodatnie, kwota ta zostanie przelana z tego rachunku na rachunek rozliczeniowy pool leadera w celu wyzerowania konta spółki. Natomiast w przypadku, gdy na koniec dnia rachunek spółki będzie wykazywać saldo ujemne, w celu jego zlikwidowania bank przeleje środki z rachunku rozliczeniowego pool leadera. Środki będą przelewane w walucie obcej – euro.

Zdaniem spółki takie transfery środków nie będą powodowały powstawania podatkowych różnic kursowych zgodnie z art. 15a ustawy o CIT.

Izba skarbowa nie zgodziła się ze stanowiskiem wnioskodawcy uznając, że przelewy środków między indywidualnym rachunkiem spółki a rachunkiem rozliczeniowym stanowią udzielenie lub otrzymanie pożyczki finansowanej w walucie obcej, które doprowadzi do powstania podatkowych różnic kursowych.

Spółka zaskarżyła interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, który przychylił się do stanowiska spółki i uznał, że organ podatkowy w swojej interpretacji oparł się na błędnym ustaleniu, jakoby spółka uczestnicząca w cash poolingu miała otrzymywać lub udzielać pożyczki w rozumieniu art. 15a ust. 2 pkt 4 i 5 oraz art. 15a ust. 3 pkt 4 i 5 ustawy o CIT.

Kto jest faktycznym właścicielem

Kolejną istotną kwestią podatkową związaną z umową cash poolingu jest opodatkowanie płaconych odsetek podatkiem u źródła.

Ustawa o CIT stanowi, że dochody uzyskiwane przez nierezydentów podatkowych z odsetek uzyskanych w Polsce powinny być opodatkowane podatkiem u źródła w wysokości 20 proc. Stawkę można obniżyć na podstawie odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Polską a krajem, którego beneficjent jest rezydentem podatkowym, lub zgodnie z przepisami polskiej ustawy CIT implementującymi Dyrektywę UE w sprawie odsetek i należności licencyjnych, przewidującą zwolnienia dla podatku u źródła.

Większość zawieranych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawiera przepisy przewidujące obniżenie stawki podatkowej pod warunkiem, że odbiorcą odsetek jest podmiot uprawniony, tzw. faktyczny właściciel. Jednocześnie w umowach brak jest definicji podmiotu uprawnionego/faktycznego właściciela. W praktyce uznaje się, że jest to podmiot uprawniony do dysponowania kapitałem z odsetek w kategoriach ekonomicznych, niebędący jedynie pośrednikiem, który przekazuje otrzymane odsetki do innych podmiotów z grupy. Polskie ograny podatkowe stają się coraz bardziej restrykcyjne i uważają, że jeżeli nie jest możliwe zidentyfikowanie, kto jest „faktycznym właścicielem" odsetek, to 20-proc. podatek u źródła może znaleźć zastosowanie do wypłat odsetek w ramach umów cash poolingu. Organy uznają, że co do zasady pool leader nie jest rzeczywistym właścicielem otrzymywanych odsetek, gdyż środki, z których korzystają uczestnicy, są faktycznie środkami pozostałych podmiotów uczestniczących w systemie. Każdorazowo w przypadku wypłacanych odsetek należy zatem zidentyfikować podmiot, który przekazał środki do cash pool, z których następnie skorzystała spółka płacąca odsetki.

Konieczna dokumentacja

Linia interpretacyjna organów podatkowych zmieniła się również w kwestii sporządzania dokumentacji cen transferowych w odniesieniu do cash poolingu. Zgodnie z obowiązującą linią, transakcje typu cash pool powinny być objęte obowiązkiem przygotowywania dokumentacji cen transferowych w momencie przekroczenia ustawowych progów podatkowych dla wartości transakcji w danym roku, gdzie we wcześniejszych interpretacjach władze podatkowe potwierdzały, że nie ma takiego obowiązku.

Świadczenie usług zwolnionych z VAT

Kolejnym elementem, który może sprawiać problemy interpretacyjne w zakresie cash poolingu, jest VAT. Dotychczasowa praktyka organów podatkowych potwierdzała stanowisko, że jedynym podmiotem świadczącym usługę w ramach umowy cash poolingu jest bank (świadczący usługę finansową zwolnioną z VAT), natomiast pozostałe przepływy pomiędzy podmiotami powinny pozostawać poza zakresem VAT. Jednak nie można wykluczyć innego podejścia w tym zakresie, w szczególności gdy umowa cash poolingu funkcjonuje w ramach grupy, a pool leaderem nie jest bank, lecz podmiot finansowy z grupy. Potencjalnie, przepływy w ramach umów cash poolingu mogą zostać uznane za świadczenie usług finansowych zwolnionych z VAT przez poszczególne podmioty będące stronami umowy, co może mieć wpływ na współczynnik, według którego dany podmiot odlicza podatek naliczony (prawo do odliczenia może być w części ograniczone). W praktyce ryzyko to może być zminimalizowane poprzez uzyskanie indywidualnej interpretacji podatkowej.

—Marcin Opiłowski jest dyrektorem w Zespole Podatków Międzynarodowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY