Czy szpitale mogą otrzymywać darowizny lekowe od producentów leków oraz jak należy je rozliczyć

Placówka publiczna otrzymująca bezpłatnie medykamenty od producenta musi rozpoznać przychód. Jednak jeśli jej celem statutowym jest m.in. ochrona zdrowia i w ten sposób spożytkuje otrzymane środki, to ma prawo do zwolnienia z CIT.

Publikacja: 11.07.2018 06:30

Czy szpitale mogą otrzymywać darowizny lekowe od producentów leków oraz jak należy je rozliczyć

Foto: www.sxc.hu

W ostatnich latach obserwujemy na rynku usług medycznych coraz częstszą praktykę polegającą na przekazywaniu placówkom ochrony zdrowia produktów leczniczych w formie darowizny. Niektóre szpitale odmawiają jednak przyjmowania darowizn, tłumacząc się koniecznością zachowania wewnętrznych regulacji obowiązujących w danej placówce zdrowotnej. Tak naprawdę, w obawie przed posądzeniem o stronniczość, interesowność czy preferowanie produktów konkretnego producenta leku, dyrektorzy szpitali podejmują decyzję o nieprzyjmowaniu darowizn, które nierzadko przecież pozwalają uratować życie wielu pacjentów.

Co na to przepisy

W świetle obowiązujących przepisów (art. 49 ust. 3 ustawy z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych; tekst jedn. DzU z 2017, poz. 1844) darowizny dla szpitali są dozwolone. Przepisy ustawy zakazujące przekazywania korzyści w związku z lekami refundowanymi dotyczą bowiem jedynie korzyści przekazywanych pacjentom i lekarzom. W związku z tym dopuszczalne, zgodnie z prawem, są darowizny, w tym zarówno leków refundowanych, jak i nierefundowanych.

Należy jednak pamiętać o sprawnym i kompleksowym zarządzeniu całym procesem związanym z przekazaniem darowizny lekowej na rzecz określonej placówki medycznej. Z perspektywy firm farmaceutycznych należy zadbać o zgodność prowadzonych działań ze standardami polityki compliance realizowanej w danej firmie.

Umowa to podstawa

Przy czym najistotniejsza dla całego procesu jest umowa darowizny. Prawidłowo skonstruowana umowa ma spełniać podwójny cel. Pierwszy i najważniejszy to umożliwienie na jej podstawie przekazania leków w każdym jednym przypadku, gdy zaistnieje potrzeba leczenia pacjenta. Drugi, niemniej ważny, to prawne zabezpieczenie interesów firmy farmaceutycznej przekazującej leki, jak i obdarowanego szpitala.

W umowie darowizny leków należy w sposób wyraźny określić cel darowizny, którym powinno być wsparcie ochrony zdrowia lub prowadzonych badań. Nie należy przy tym zapomnieć o oświadczeniu obdarowanego, że przyjętą darowiznę szpital zobowiąże się wykorzystywać zgodnie z celem wskazanym w tej umowie. W przeciwnym razie taka praktyka może bowiem zostać uznana za niedopuszczalną.

Ponadto, w umowie darowizny leków należy wyraźnie uregulować, że obdarowany szpital nie będzie zobowiązany do jakiegokolwiek świadczenia na rzecz firmy farmaceutycznej w zamian za przekazaną darowiznę, oraz że powstrzyma się od podejmowania wszelkiej działalności, która powodowałaby lub mogłaby powodować w przyszłości jakiekolwiek naruszenie przez szpital obowiązujących przepisów prawa, w tym zwłaszcza regulacji antykorupcyjnych.

Materia ta jest szczególnie istotna w obecnej rzeczywistości prawnej, kiedy trwają prace nad projektem ustawy o jawności życia publicznego, wobec czego należy dopilnować, aby zachować transparentność i przejrzystość relacji między placówką zdrowotną a firmą farmaceutyczną na najwyższym poziomie.

Co więcej, problem interpretacji przepisów dotyczących przekazywania darowizn na rzecz placówek ochrony zdrowia został rozwiązany na początku roku, kiedy to Ministerstwo Zdrowia jednoznacznie opowiedziało się za dopuszczalnością dofinansowywania szpitali poprzez przekazywanie darowizn.

W komunikacie ministerstwa czytamy, że „Ustawa o refundacji ani przepisy o RDTL [ratunkowy dostęp do terapii lekowych – red.] nie zabraniają przyjmowania przez szpital leków w formie darowizn ani stosowania ich u pacjentów. Decyzja o umożliwieniu pacjentom przyjmowania nierefundowanych leków onkologicznych zakupionych ze środków pochodzących z darowizn lub o ewentualnej odmowie leczenia ich tymi lekami należy do dyrekcji szpitala." (komunikat MZ z 29 stycznia 2018 r.; https://www.gov.pl/zdrowie/o-lekach-z-darowizn-decyduje-szpital).

W tym kontekście warto również pamiętać, że szpital, który otrzyma darowiznę lekową, ma ustawowy obowiązek prowadzenia ewidencji produktów leczniczych przekazanych w postaci darowizny (art. 86 ust. 4 pkt 1 prawa farmaceutycznego). W praktyce ewidencję otrzymanych leków prowadzi apteka szpitalna odpowiedzialna za zaopatrywanie oddziałów w leki, niemniej należy dołożyć wszelkich starań, aby również i w tym względzie postępować w pełni zgodnie z przyjętymi standardami oraz wypracowaną praktyką.

Podatkowe skutki

Otrzymana przez szpital darowizna stanowi dla niego przychód, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Wartość tego przychodu należy wycenić według wartości rynkowej, stosownie do art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o cit. Zarazem w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT ustawodawca przewidział zwolnienie od podatku dla podatników, których celem statutowym jest m.in. ochrona zdrowia, jeżeli dochody te zostaną przeznaczone na taki cel. Należy mieć jednak na uwadze to, że z powyższego zwolnienia nie mogą skorzystać podatnicy działający m.in. w formie spółki. Darowizna lekowa dla szpitala nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, ponieważ zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w piśmie z 31 lipca 2017 r., stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską nr 13293 (http://orka.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacja.xsp?documentId=0AE81D516B39E3F8C125813D0047A999&view=1).

Po stronie darczyńcy wartość darowanych leków nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodu stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT. Wartości darowizny na rzecz szpitala nie będzie można również odliczyć od podstawy opodatkowania na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT.

Ponadto, zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT darowizna leków będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. Podstawą opodatkowania, zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT, będzie cena nabycia lub koszt wytworzenia leków. Stawka podatku wyniesie 8 proc., zgodnie z art. 41 ust. 2 w zw. z art. 146a pkt 2 ustawy o VAT (poz.88 i 89 załącznika nr 3 do ustawy). Obowiązek podatkowy powstanie w tej sytuacji na zasadach ogólnych, tj. z chwilą dokonania dostawy towarów – art. 19a ust. 1 ustawy o VAT.

Darowizna leków szpitalowi nie będzie podlegała podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Zastosowanie znajdzie tu art. 2 ust. 4 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z którym nie podlegają PCC czynności cywilnoprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany, w zakresie, w jakim są opodatkowane VAT.

Dominika Chrabańska, adwokat w KONDRAT i Partnerzy

Grzegorz Patek, radca prawny, doradca podatkowy w KONDRAT i Partnerzy

W ostatnich latach obserwujemy na rynku usług medycznych coraz częstszą praktykę polegającą na przekazywaniu placówkom ochrony zdrowia produktów leczniczych w formie darowizny. Niektóre szpitale odmawiają jednak przyjmowania darowizn, tłumacząc się koniecznością zachowania wewnętrznych regulacji obowiązujących w danej placówce zdrowotnej. Tak naprawdę, w obawie przed posądzeniem o stronniczość, interesowność czy preferowanie produktów konkretnego producenta leku, dyrektorzy szpitali podejmują decyzję o nieprzyjmowaniu darowizn, które nierzadko przecież pozwalają uratować życie wielu pacjentów.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe