Obowiązki pracodawcy związane z finansowaniem przez niego działalności organizacji związkowych reguluje art. 33 ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z tym przepisem pracodawca zobligowany został do udostępnienia zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia oraz urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania działalności związkowej. W celu realizacji tego obowiązku konieczne jest zawarcie stosownej umowy, która reguluje zasady użytkowania lokalu oraz korzystania z urządzeń technicznych.
Nie ma związku z przychodem
W ocenie organów podatkowych oraz sądów administracyjnych okoliczności te nie pozwalają na uznanie, że nieodpłatne przyznanie świadczeń organizacjom związkowym w postaci udostępnienia pomieszczeń oraz urządzeń biurowych, daje podstawę do zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków poniesionych z tego tytułu. W orzecznictwie podkreśla się brak związku pomiędzy wydatkowaniem środków w tym zakresie a potencjalną możliwością osiągnięcia przychodów z prowadzonej przez pracodawcę działalności, jak również zachowania bądź zabezpieczenia źródeł tych przychodów.
Przede wszystkim podkreśla się, że organizacje związkowe są odrębnym od pracodawcy podmiotem prawnym. Ponoszenie kosztów na rzecz funkcjonowania związku zawodowego nie służy więc działalności pracodawcy. Jak wskazała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 29 maja 2014 r. (IPTPB3/423-77/14-2/IR), „Oceniając ponoszone przez wnioskodawcę wydatki pod kątem ich celowości, należy wskazać, że pomiędzy tymi wydatkami a osiągnięciem przychodu nie zachodzi związek przyczynowo – skutkowy tego typu, że poniesienie wydatku wpływa na osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów. Związku tego nie sposób przypisać zarówno w ujęciu pośrednim ani tym bardziej w ujęciu bezpośrednim. Poszukiwany związek przyczynowo – skutkowy nie występuje, gdyż wydatki te wprost dotyczą funkcjonowania związków zawodowych postrzeganych jako niezależne w swojej działalności statutowej od pracodawców. Fakt ten wprost wynika z regulacji art. 1 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych."
Rozbieżność interesów
Wskazuje się również, że do kompetencji związków zawodowych należy reprezentowanie i obrona praw pracowników i ich interesów zawodowych i socjalnych, które nie zawsze są zbieżne z interesami pracodawcy. W wyroku NSA z 27 marca 2013 r. (II FSK 1460/11) czytamy, że „O ile pracodawca zmierza zwykle do zwiększania przychodów i zmniejszania kosztów ich uzyskania, w tym również kosztów pracy, o tyle związki zawodowe dążą zwykle do zwiększania wynagrodzeń za pracę, poprawy warunków pracy i socjalnych, co zwykle, w razie spełnienia żądań, skutkuje podniesieniem kosztów działalności pracodawcy. Wspieranie finansowe związków zawodowych nie przekłada się w związku z tym na zwiększenie przychodów pracodawcy, a co najwyżej, na poprawę warunków prowadzenia przez te związki działalności na terenie zakładu pracy."
Można żądać zapłaty
Jednocześnie podkreśla się, że przepisy zobowiązujące pracodawcę do umożliwienia związkowi zawodowemu swobodnego działania na terenie zakładu pracy nie odnoszą się do problemu odpłatności, pozostawiając tę kwestię woli stron. Stąd nie można uznać, że udostępnienie przez pracodawcę pomieszczeń oraz urządzeń technicznych każdorazowo powinno odbywać się w sposób nieodpłatny. Na pracodawcy nie ciąży również obowiązek ponoszenia kosztów mediów oraz innych kosztów związanych z użytkowaniem przez organizację związkową z powierzonych przedmiotów.
