Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części są powszechnie stosowane w obrocie gospodarczym. W wyniku takiej sprzedaży dochodzi do ujawnienia wartości firmy, tzw. wartości godziwej, która może być wartością dodatnią albo wartością ujemną. Wartość godziwa jest terminem określanym przez ustawę o rachunkowości. Według art. 28 ust. 6 ww. ustawy, za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Z takiej transakcji może zatem powstać dochód. Jest nim nadwyżka przychodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego części ponad jego wartość wynikającą z ksiąg rachunkowych, czyli wartość firmy albo strata, która powstaje gdy nabywca zapłaci za przedsiębiorstwo mniej niż wynosi suma wartości rynkowej wszystkich składników majątkowych. Jest to ujemna wartość firmy.
Wartość ujemna
Wystąpienie ujemnej wartości firmy jest terminem określonym w prawie bilansowym i nie stanowi przychodu podatkowego, ponieważ ustawa o CIT nie wymienia wśród przychodów ujemnej wartości firmy. Jej rozliczenie następuje tylko w księgach rachunkowych i ma wpływ na wynik finansowy.
PRZYKŁAD
Wobec spółki z o.o. z siedzibą w Kołobrzegu została ogłoszona upadłość. Majątek spółki stanowią grunty i budynki z częścią produkcyjną oraz administracyjno-socjalną stanowiące własność spółki. Wartość aktywów spółki oszacowano na kwotę 900 tys. złotych, jednak kwota jaką prawdopodobnie będzie można uzyskać ze sprzedaży całości przedsiębiorstwa postawionego w stan upadłości, gdy firma będzie zmuszona do sprzedaży, wyniesie ok. 600 tys. zł, a więc poniżej wartości godziwej. Czy spółka musi opodatkować podatkiem dochodowym kwotę uzyskaną ze sprzedaży, jeżeli w wyniku tej sprzedaży zostanie ujawniona ujemna wartość firmy? Czy trzeba będzie zapłacić VAT?
Z art. 7 ust. 1 ustawy o CIT wynika, że przedmiotem opodatkowania jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodu. Dochodem z określonego źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów uzyskanych z tego źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, to różnica jest stratą. Według art. 12 ust. 3 ww. ustawy, za przychody związane z działalnością gospodarczą uznaje się przychody należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Przychody należne to wszelkiego rodzaju przychody, które powodują przysporzenie w majątku podatnika. Jeżeli zatem spółka sprzeda przedsiębiorstwo za cenę niższą od wartości godziwej aktywów netto, w wyniku czego powstanie ujemna wartość firmy, to nie powstanie obowiązek podatkowy w CIT. Transakcja taka nie skutkuje powstaniem przysporzenia w majątku spółki, ponieważ firma zostanie sprzedana poniżej swojej wartości, czyli ze stratą.
